In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum; 1947-04-21 Onderwerp: instelling commissies voor geestelijke en sociale verzorging.

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum; 1947-04-21 Onderwerp: instelling commissies voor geestelijke en sociale verzorging.

Instructie van B.I.A.A. ter Veer aan J.G. Buijvoets over instelling commissies voor geestelijke en sociale verzorging

Van: Cohen, D.&nbsp; Aan: Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-02-15&nbsp; Onderwerp: begeleidingsbrief bij evacuatieplan bij Duitse inval (agendapunt, uiteenzetting/toelichting). Zie notitie: 3594-07

Van: Cohen, D.&nbsp; Aan: Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkamp Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1940-02-15&nbsp; Onderwerp: begeleidingsbrief bij evacuatieplan bij Duitse inval (agendapunt, uiteenzetting/toelichting). Zie notitie: 3594-07

Brief van David Cohen aan de Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkamp Westerbork

Sonder-Ausweis Rabbie, Louis, 26-4-14, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Rabbie, Louis, 26-4-14, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Louis Rabbie

Sonder-Ausweis Wijzenbeek, Louis, 21-4-12, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Wijzenbeek, Louis, 21-4-12, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Louis Wijzenbeek

Van: Prov. Elektr.bedrijf Groningen Aan: Commandant Lager Westerbork Plaats: Groningen Datum: 1942-11-21 Onderwerp: Uitbreiding transformatorhuis

Van: Prov. Elektr.bedrijf Groningen Aan: Commandant Lager Westerbork Plaats: Groningen Datum: 1942-11-21 Onderwerp: Uitbreiding transformatorhuis

Brief van het Prov. Elektr. bedrijf Groningen aan de commandant van het Lager Westerbork

Van: Creveld, van, Ies&nbsp; Aan: Schulte, Theo&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-30&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie kamp.&nbsp; Tevens brief ter afscheid, geschreven dag voor transport. Ies zal de volgende morgen naar Celle (Bergen-Belsen) vetrekken. Zij hoop Theo ooit nog terug te kunnen zien is vervlogen. Ies zijn neef en nicht hebben in het kamp hun best gedaan. Het mocht niet baten. Ies kwam met niets in kamp Westerbork terecht. Zelfs zijn ring had hij onderweg verloren. Nu heeft hij weer het een en ander. De laatste dagen heeft hij bij familie in het kamp doorgebracht. Ze wonen in een klein kamertje. Er zijn twee cafe's, een, winkel en een voetbalveld. En er is elke week cabaret. Het eten is meestal goed, maar weinig. Ter aanvulling kan je een halve liter melk krijgen. Het regent nu bakken uit de hemel, waardoor iedereen is gedwongen in zijn barak te blijven…

Van: Creveld, van, Ies&nbsp; Aan: Schulte, Theo&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-30&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie kamp.&nbsp; Tevens brief ter afscheid, geschreven dag voor transport. Ies zal de volgende morgen naar Celle (Bergen-Belsen) vetrekken. Zij hoop Theo ooit nog terug te kunnen zien is vervlogen. Ies zijn neef en nicht hebben in het kamp hun best gedaan. Het mocht niet baten. Ies kwam met niets in kamp Westerbork terecht. Zelfs zijn ring had hij onderweg verloren. Nu heeft hij weer het een en ander. De laatste dagen heeft hij bij familie in het kamp doorgebracht. Ze wonen in een klein kamertje. Er zijn twee cafe's, een, winkel en een voetbalveld. En er is elke week cabaret. Het eten is meestal goed, maar weinig. Ter aanvulling kan je een halve liter melk krijgen. Het regent nu bakken uit de hemel, waardoor iedereen is gedwongen in zijn barak te blijven…

Brief van Ies van Creveld aan Theo Schulte vanuit kamp Westerbork

Van: Feldmann, J.&nbsp; Aan: Meerding, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1940-05-31&nbsp; Onderwerp: Situatie in kamp en bedankje voor verlenen van onderdak gedurende 10 - 27 mei 1940 in Leeuwarden. Na terugkomst in kamp Westerbork was het hard werken geblazen om alles weer in orde te krijgen. Op 10 mei 1940 werd een groot deel van de bevolking van het Centraal Vluchtelingenkamp per trein via Hooghalen geëvacueerd om de binnenvallende Duitse troepen voor te kunnen blijven. Evacuatie naar Engeland mislukte, omdat de brug over de IJssel bij Zwolle was opgeblazen en de trein dus niet meer verder kon. Een alternatieve vluchtroute via Harlingen mislukte ook, omdat de trein in Leeuwarden strandde. In Leeuwarden werden de vluchtelingen tijdelijk bij gastgezinnen ondergebracht. &nbsp;

Van: Feldmann, J.&nbsp; Aan: Meerding, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1940-05-31&nbsp; Onderwerp: Situatie in kamp en bedankje voor verlenen van onderdak gedurende 10 - 27 mei 1940 in Leeuwarden. Na terugkomst in kamp Westerbork was het hard werken geblazen om alles weer in orde te krijgen. Op 10 mei 1940 werd een groot deel van de bevolking van het Centraal Vluchtelingenkamp per trein via Hooghalen geëvacueerd om de binnenvallende Duitse troepen voor te kunnen blijven. Evacuatie naar Engeland mislukte, omdat de brug over de IJssel bij Zwolle was opgeblazen en de trein dus niet meer verder kon. Een alternatieve vluchtroute via Harlingen mislukte ook, omdat de trein in Leeuwarden strandde. In Leeuwarden werden de vluchtelingen tijdelijk bij gastgezinnen ondergebracht. &nbsp;

Brief van John Feldmann aan A. Meerding vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Pas (Durchlasschein) voor de W.A. - Spedition in Theresienstadt, op naam van Jules Cohen, geldig voor de periode 1 jan. - 31 maart 1945.

Pas (Durchlasschein) voor de W.A. - Spedition in Theresienstadt, op naam van Jules Cohen, geldig voor de periode 1 jan. - 31 maart 1945.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-01 Onderwerp: nieuwjaarsgroet, zal 1943 al onze wensen vervullen?; Stella blijft zo lang mogelijk in Amsterdam, mocht het gebeuren dat zij in kamp Westerbork terecht komt, dan gaan zij trouwen; uitbreiding van het schoolwezen en nijverheidsonderwijs in het kamp, Stella zou misschien een baan kunnen krijgen en samen zouden ze misschien in aanmerking voor een kamertje kunnen komen; oud en nieuw met vrienden in het kamp gevierd, niet echt sprake van een feest.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-01 Onderwerp: nieuwjaarsgroet, zal 1943 al onze wensen vervullen?; Stella blijft zo lang mogelijk in Amsterdam, mocht het gebeuren dat zij in kamp Westerbork terecht komt, dan gaan zij trouwen; uitbreiding van het schoolwezen en nijverheidsonderwijs in het kamp, Stella zou misschien een baan kunnen krijgen en samen zouden ze misschien in aanmerking voor een kamertje kunnen komen; oud en nieuw met vrienden in het kamp gevierd, niet echt sprake van een feest.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Pas (Durchlasschein), op naam van Jules Cohen, in verband met werkzaamheden in Spediotion in Theresienstadt gedurende de periode 1 - 31 mei 1945.

Pas (Durchlasschein), op naam van Jules Cohen, in verband met werkzaamheden in Spediotion in Theresienstadt gedurende de periode 1 - 31 mei 1945.

Van: Gassmann, Heinrich Datum: 1945-04-19 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Toestemming om het kamp te verlaten voor essentieel werk.&nbsp;

Van: Gassmann, Heinrich Datum: 1945-04-19 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Toestemming om het kamp te verlaten voor essentieel werk.&nbsp;

Identiteitskaart van Heinrich Gassmann in kamp Westerbork

Boekje over de bezetting van Nederland

Van: Boas-Prins, S. Aan: Familie Spier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-10 Onderwerp: de schrijfster bedankt de familie voor het pakje voor Esthertje met daarin beschuit, boter, pudding, koekjes en borstplaat. Daarnaast ontving ze een pakje met een leidsel en esbit, die ze bewaart tot de kachels uit zijn. Esthertje heeft weer oorontsteking en bronchitis gehad, maar het gaat weer beter. Ze danst en holt vrolijk door de barakken. De dokter vindt haar wat witjes en daarom krijgt ze hoogtezon-bestralingen.

Van: Boas-Prins, S. Aan: Familie Spier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-10 Onderwerp: de schrijfster bedankt de familie voor het pakje voor Esthertje met daarin beschuit, boter, pudding, koekjes en borstplaat. Daarnaast ontving ze een pakje met een leidsel en esbit, die ze bewaart tot de kachels uit zijn. Esthertje heeft weer oorontsteking en bronchitis gehad, maar het gaat weer beter. Ze danst en holt vrolijk door de barakken. De dokter vindt haar wat witjes en daarom krijgt ze hoogtezon-bestralingen.

Brief van S. Boas-Prins aan de familie Spier vanuit kamp Westerbork

Personen