In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Projecten Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Leerwerkatelier

Joodse gemeenten in Friesland

Joodse gemeente Drachten

Plaatsen in kamp Westerbork

Barakken gebouwd van 1942-1945

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 3 maart 1944 - Auschwitz

Dienstbereiche

Dienstbereich Werkstätten I

Dienstbereich Aussendienst

Walter Ochs was koopman in tricot en kwam in 1936 met zijn gezin en schoonmoeder vanuit Fraulautern naar Assen, waar ze eerst aan de Parkstraat en later aan de Alteveerstraat woonden. Waldemar “Walter” Ochs en zijn vrouw Paula openden schoonheidssalon, in de overtuiging dat ze vele jaren in hun adoptieland zouden wonen en hun dochter Marlene daar zouden opvoeden, zo weet een zus van Walter zich te herinneren. Walter is een van de vele Joodse mannen die gedwongen aan de slag moest in een werkkamp. Hij werd geplaatst in het werkkamp Orvelte. In de nacht van 2 oktober 1942, toen alle werkkampen werden leeggehaald, kwam ook Walter in kamp Westerbork terecht. Daar trof hij zijn vrouw en dochter, die in dezelfde nacht uit hun huis waren gehaald. &nbsp;Het gezin Ochs werd voorlopig vrijgesteld van transport, waarschijnlijk vanwege het feit dat Walter als soldaat had gevochten in het Duitse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog en geëerd was met een Eisernes Kreuz II Klasse. Dat leverde hem een zogenoemde ‘Frontkämpfer’-sperre op. Die Sperre gold echter niet voor zijn schoonmoeder Rosalie Hanau-Stern, zij werd op 26 oktober 1942 op transport gesteld naar Auschwitz en daar na aankomst op 29 oktober 1942 vermoord. Walter en zijn gezin wonen in barak 59, hij gaat aan de slag bij de Ordedienst van het kamp. Op 14 september 1942 worden ze op transport gesteld naar Theresienstadt, waar ze ruim een jaar verblijven. Op 28 september 1944 gaat Walter zonder vrouw en dochter op transport naar Auschwitz. Zij gaan op 4 oktober 1944 naar Auschwitz, waar Paula en Marlene na aankomst op 6 oktober worden vermoord. Walter was geselecteerd om te werken en bleef waarschijnlijk tot de bevrijding van Auschwitz in dit kamp. Maar na de oorlog kon daarover geen zekerheid worden gegeven, vandaar dat in de overlijdensakte als overlijdensdatum werd vastgesteld ‘op of omstreeks 28 februari 1945’.&nbsp; &nbsp;

Waterzuivering kamp Westerbork

Oude waterzuivering

Nieuwe waterzuivering

Verzet kamp Westerbork

Groep Westerweel

Calendarium kamp Westerbork

1999

Het verbouwen van barak 62&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951-1958 Opmerking: woonfunctie met een gang in het midden aan weerszijden de woningen (kamers).

Het verbouwen van barak 62&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951-1958 Opmerking: woonfunctie met een gang in het midden aan weerszijden de woningen (kamers).

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 62 in woonoord Schattenberg

Schouwburg&nbsp; Plaats: woonoord Schattenberg Voormalige synagoge, schouwburg en registratiezaal.

Schouwburg&nbsp; Plaats: woonoord Schattenberg Voormalige synagoge, schouwburg en registratiezaal.

Foto van de schouwburg van woonoord Schattenberg

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-05 Onderwerp: dank voor het verjaardagspakket; Werner is uit het ziekenhuis ontslagen; er is geen rust voor Werner; transporten uit Vught met vrienden die van alles missen wat ze nodig hebben; koffietafel bij de familie Mahler, een kaastaart gegeten; het kamp wordt door een goederentrein in tweeën gedeeld, de trein staat klaar voor een transport van 2000 personen; er worden banken en bedden in de trein geplaatst, maar het blijft een goederentrein; over de relatie tussen Werner en Stella.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-05 Onderwerp: dank voor het verjaardagspakket; Werner is uit het ziekenhuis ontslagen; er is geen rust voor Werner; transporten uit Vught met vrienden die van alles missen wat ze nodig hebben; koffietafel bij de familie Mahler, een kaastaart gegeten; het kamp wordt door een goederentrein in tweeën gedeeld, de trein staat klaar voor een transport van 2000 personen; er worden banken en bedden in de trein geplaatst, maar het blijft een goederentrein; over de relatie tussen Werner en Stella.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Noor (van Bergen-Diamant) Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1945-05-15 Onderwerp: eindelijk kan ze weer schrijven, ze zijn vrij en moeten proberen weer zo gauw mogelijk bij elkaar te zijn; ze is nieuwsgierig hoe het met Chaja gaat; al tien jaar oud, alvast een cadeautje uitzoeken, ze heeft nog veel te goed; Noor heeft Eddy weer gezien. Hij woont nog in Utrecht; Eddy herkende haar niet; eenmaal bij elkaar zal hij er ook gauw aan wennen dat Chaja zijn zusje is en Noor zijn moeder; ze denkt dat ze samen Eddy zullen gaan ophalen; Noor is bezig om een huis te gaan huren en ze kijkt of er nog meubels bewaard gebleven zijn; voor Chaja is er in ieder geval een bed, haar boeken zijn er nog en een grammofoon; Noor zal zuster Dop ook nog even schrijven…

Van: Noor (van Bergen-Diamant) Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1945-05-15 Onderwerp: eindelijk kan ze weer schrijven, ze zijn vrij en moeten proberen weer zo gauw mogelijk bij elkaar te zijn; ze is nieuwsgierig hoe het met Chaja gaat; al tien jaar oud, alvast een cadeautje uitzoeken, ze heeft nog veel te goed; Noor heeft Eddy weer gezien. Hij woont nog in Utrecht; Eddy herkende haar niet; eenmaal bij elkaar zal hij er ook gauw aan wennen dat Chaja zijn zusje is en Noor zijn moeder; ze denkt dat ze samen Eddy zullen gaan ophalen; Noor is bezig om een huis te gaan huren en ze kijkt of er nog meubels bewaard gebleven zijn; voor Chaja is er in ieder geval een bed, haar boeken zijn er nog en een grammofoon; Noor zal zuster Dop ook nog even schrijven…

Brief van Noor aan Chaja vanuit Amsterdam

Sonder-Ausweis Hirschel-Konijn, M., 28-10-11, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Hirschel-Konijn, M., 28-10-11, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van M. Hirschel-Konijn

Van: Staatsbosbeheer Boswachterij Hooghalen Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp en Boswachterij Hooghalen Datum: 1945 Onderwerp: plan omlegging wegen rondom Kamp Westerbork.

Van: Staatsbosbeheer Boswachterij Hooghalen Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp en Boswachterij Hooghalen Datum: 1945 Onderwerp: plan omlegging wegen rondom Kamp Westerbork.

Ontwerptekening planomlegging wegen rond Interneringskamp Westerbork

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05 Onderwerp: smalspoor in huur bij het kamp Westerbork. Een overzicht van de firma's waarvan de materieel gehuurd worden. Van bouten, spoor, kiepkarren tot locomotieven.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05 Onderwerp: smalspoor in huur bij het kamp Westerbork. Een overzicht van de firma's waarvan de materieel gehuurd worden. Van bouten, spoor, kiepkarren tot locomotieven.

Overzicht van bedrijven waarvan smalspoor, materieel en locomotieven worden gehuurd

Lagerbefehl van de kampcommandant van Westerbork aan Maud Kl. Grietje Hedeman, waarin wordt bekendgemaakt dat zij wegens de overeenkomst tussen de Rijkscommissaris en afgevaardigden van de evangelische kerk niet naar het Oosten wordt gedeporteerd, 22 juni 1943.

Lagerbefehl aan Maud Kl. Grietje Hedeman

Kinderen pauzeren van de werkzaamheden op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kinderen tijdens de pauze van het aardappelrooien.

Kinderen pauzeren van de werkzaamheden op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Kinderen tijdens de pauze van het aardappelrooien.

Kinderen pauzeren tijdens oogstwerkzaamheden op de kampboerderij

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 25&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-06 Opmerking: woon- en schoolfunctie

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 25&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-06 Opmerking: woon- en schoolfunctie

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 25 in woonoord Schattenberg

Van: Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-16 Onderwerp: wacht op antwoord van de kampcommandant in verband met bezoek aan kamp Westerbork; overleg gehad met Dr. Kindler; Dr. Spanier was in Amsterdam. Siegfried heeft in zijn pension een brief achtergelaten. Spanier heeft medegedeeld via de heer Mendes da Costa dat hij zich op de hoogste zal stellen van patiënt J. Palache; verzoek om met spoed een kostuum voor Jules toe te zenden, via de Joodse Raad… (misschien gaat het beter met hem)…

Van: Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-16 Onderwerp: wacht op antwoord van de kampcommandant in verband met bezoek aan kamp Westerbork; overleg gehad met Dr. Kindler; Dr. Spanier was in Amsterdam. Siegfried heeft in zijn pension een brief achtergelaten. Spanier heeft medegedeeld via de heer Mendes da Costa dat hij zich op de hoogste zal stellen van patiënt J. Palache; verzoek om met spoed een kostuum voor Jules toe te zenden, via de Joodse Raad… (misschien gaat het beter met hem)…

Brief van Siegfried Rosenberg aan Piet vanuit Amsterdam

Van: (Hilversum)-Querido, Sara Aan: meneer Hamburger Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-05-12 Onderwerp: aankomst in de Schouwburg, een verzoek om dit door te geven aan haar zuster.

Van: (Hilversum)-Querido, Sara Aan: meneer Hamburger Plaats: Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-05-12 Onderwerp: aankomst in de Schouwburg, een verzoek om dit door te geven aan haar zuster.

Verzoek van Sara Querido om door te geven dat zij zich in de Schouwburg bevindt

Naziconcentratiekampen

Bergen-Belsen

Kamp Beuthen

Kamp Hinterbrühl

Kamp Hillersleben

Kamp Hirschberg

Kamp Hurwenen

Kamp Janina

Kamp Jawischowitz

Kamp Jaworsno

Kamp Kaufering

Kamp Kittlitztreben

Kamp Klein Schönau

Kamp Kleinmangersdorf

Kamp Kochanowitz

Kamp Köningshütte

Kamp Krenau

Kamp Hannover

Kamp Hamburg

Kamp Halle-Salle

Kamp Hajduki

Kamp Hailfingen

Kamp Hagenau

Kamp Haaren

Kamp Gusen

Kamp Günthergrube

Kamp Grünberg

Kamp Gross Schweidnitz

Kamp Gross Rosen

Kamp Gröditz

Kamp Landeshut

Kamp Reichenbach

Kamp Langenstein-Zwieberge

Onderwerp: ontslag van gedetineerden. Datum: 1945

Onderwerp: ontslag van gedetineerden. Datum: 1945

Instructie over wat te doen bij het ontslag van een gedetineerde in Interneringskamp Westerbork

Van: Mouw, Bernard Datum: 1945-01-15&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 12 Onderwerp: Bernard is van oorsprong verkoper en gemengd-gehuwd. Hij kwam op 15-12-1944 in kamp Westerbork terecht. Hij is werkzaam in de Holzgruppe, Dienstbereich 6

Van: Mouw, Bernard Datum: 1945-01-15&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 12 Onderwerp: Bernard is van oorsprong verkoper en gemengd-gehuwd. Hij kwam op 15-12-1944 in kamp Westerbork terecht. Hij is werkzaam in de Holzgruppe, Dienstbereich 6

Ausweiskarte van Bernard Mouw in kamp Westerbork

Personen