In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Verklaring van overlijden van Eleazerus Leo Nathanaël van Coeverden (1911-1943).

Verklaring van overlijden van Eleazerus Leo Nathanaël van Coeverden (1911-1943).

Verklaring van overlijden van Eleazerus Leo Nathanaël van Coeverden

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-22 Onderwerp: gedetailleerde beschrijving over dagelijkse gang van zaken; over voedselverstrekking; procedure sturen van pakketjes; verhuizing naar barak 73 bestemd voor Engelse geïnterneerden; kinderen in barak 66, weeshuis; bezig met poging tot vrijlating van zijn beide dochters.

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-22 Onderwerp: gedetailleerde beschrijving over dagelijkse gang van zaken; over voedselverstrekking; procedure sturen van pakketjes; verhuizing naar barak 73 bestemd voor Engelse geïnterneerden; kinderen in barak 66, weeshuis; bezig met poging tot vrijlating van zijn beide dochters.

Brief van Morris Zomerplaag aan Ali vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Hij moet op 6 juli 1943 dringende en noodzakelijke werkzaamheden buiten zijn eigen barak verrichten voor Dienstbereich 6 (Aussendienst, Zielke).

Sonder-Ausweis Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Hij moet op 6 juli 1943 dringende en noodzakelijke werkzaamheden buiten zijn eigen barak verrichten voor Dienstbereich 6 (Aussendienst, Zielke).

Sonderausweis van Jules Cohen

Van: Boas-Snuijff, Judith Aan: Piet (Boas, Salomon) en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: Judith vraagt zich af wat voor werk Piet (Salomon) krijgt nu hij voor de buitendienst afgekeurd is. Kan hij niet in zijn eigen vak aan de slag? Verder schrijft ze dat ze als boekendame kan werken in het N.I.Z. (Nederlands-Israëlitisch Ziekenhuis) zodra ze haar Ausweis heeft. Ze stuurt een pakje op met limonadepoeper en theesurrogaat en gaat nog op zoek naar een nieuw theepotje en bordjes.&nbsp; Met enveloppe

Van: Boas-Snuijff, Judith Aan: Piet (Boas, Salomon) en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: Judith vraagt zich af wat voor werk Piet (Salomon) krijgt nu hij voor de buitendienst afgekeurd is. Kan hij niet in zijn eigen vak aan de slag? Verder schrijft ze dat ze als boekendame kan werken in het N.I.Z. (Nederlands-Israëlitisch Ziekenhuis) zodra ze haar Ausweis heeft. Ze stuurt een pakje op met limonadepoeper en theesurrogaat en gaat nog op zoek naar een nieuw theepotje en bordjes.&nbsp; Met enveloppe

Brief en enveloppe van J. Boas-Snuijf aan het echtpaar Boas-Prins in kamp Westerbork vanuit Amsterdam

Kok, L. Foto van een portrettekening van Bep van As.&nbsp; Kamp Westerbork, maart 1943.

Kok, L. Foto van een portrettekening van Bep van As.&nbsp; Kamp Westerbork, maart 1943.

Portret van Bep van As getekend door Leo Kok in kamp Westerbork

Van: Polak, Sal Aan: Lieve vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: Werken, de hele nacht. als Vera klaar is zal ze naar de (werk)barak 1 van Sal gaan om hem op te halen, zodat ze beiden naar hun eigen barak kunnen gaan, pakketten; organisatie; over vrijgestelden en niet vrijgestelden, over het benaderen van de ‘top’ van de Joodse Raad voor Amsterdam om een sperre te regelen. Mogelijkheid ingezet te worden bij bouw- en graafwerkzaamheden.

Van: Polak, Sal Aan: Lieve vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-29 Onderwerp: Werken, de hele nacht. als Vera klaar is zal ze naar de (werk)barak 1 van Sal gaan om hem op te halen, zodat ze beiden naar hun eigen barak kunnen gaan, pakketten; organisatie; over vrijgestelden en niet vrijgestelden, over het benaderen van de ‘top’ van de Joodse Raad voor Amsterdam om een sperre te regelen. Mogelijkheid ingezet te worden bij bouw- en graafwerkzaamheden.

Brief van Sal Polak aan zijn schoonouders vanuit kamp Westerbork

Arbeidskaart Van: Cohen, Jules Datum: 1943-06-04 Plaats: Westerbork, kamp Werkzaam in Gruppe 13 Klijnkramer, Groep DB 6 (wegenbouw)

Arbeidskaart Van: Cohen, Jules Datum: 1943-06-04 Plaats: Westerbork, kamp Werkzaam in Gruppe 13 Klijnkramer, Groep DB 6 (wegenbouw)

Arbeidskaart van Jules Cohen

Foto van een winterlandschap, rijp op de bomen Achter op de foto staat: 'Onderweg naar het vluchtelingenkamp, winter 1939-1940'.

Foto van een winterlandschap, rijp op de bomen Achter op de foto staat: 'Onderweg naar het vluchtelingenkamp, winter 1939-1940'.

Winterlandschap op weg naar Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Verklaring van doop Gedoopt in het jaar 1813 Teunis Reinders en in 1816 Anna Harms&nbsp; Afgegeven: 1942-11-13, Dalen

Verklaring van doop Gedoopt in het jaar 1813 Teunis Reinders en in 1816 Anna Harms&nbsp; Afgegeven: 1942-11-13, Dalen

Verklaring van de Ned. Herv. Gemeente betreffende Teunis Reinders en Anna Harms

Van: Piet (Eliazer Duizend)&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: 1943-08-13&nbsp; Onderwerp: Transport naar Westerbork. De schrijver heeft acht weken in de gevangenis aan de Amstelveenseweg gezeten met zeven man in een cel. Hij is via de Joodse Schouwburg &nbsp;als strafgeval op weg naar kamp Westerbork. Hij zal zo lang mogelijk in Holland proberen te blijven. Hij hoopt zijn vrouw en kinderen spoedig weer te zien en hij is optimistisch gestemd.

Van: Piet (Eliazer Duizend)&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: 1943-08-13&nbsp; Onderwerp: Transport naar Westerbork. De schrijver heeft acht weken in de gevangenis aan de Amstelveenseweg gezeten met zeven man in een cel. Hij is via de Joodse Schouwburg &nbsp;als strafgeval op weg naar kamp Westerbork. Hij zal zo lang mogelijk in Holland proberen te blijven. Hij hoopt zijn vrouw en kinderen spoedig weer te zien en hij is optimistisch gestemd.

Brief van Eliazer Duizend op weg naar kamp Westerbork

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeeling Emigratie Aan: Cohen, Jules Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-28 Onderwerp: Bevestiging dat zij zijn naam op de Palestinalijst voor uitwisseling hebben gezet en hebben doorgestuurd naar het Zwitserse gezantschap in Berlijn, die de uitwisseling met de desbetreffende autoriteiten afhandelt.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeeling Emigratie Aan: Cohen, Jules Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-28 Onderwerp: Bevestiging dat zij zijn naam op de Palestinalijst voor uitwisseling hebben gezet en hebben doorgestuurd naar het Zwitserse gezantschap in Berlijn, die de uitwisseling met de desbetreffende autoriteiten afhandelt.

Brief van Joodsche Raad voor Amsterdam aan Jules Cohen

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 15/16 nov. 1943 dienst bij een vertrekkend en binnenkomend transport.

Persoonsbewijs (Ausweis) Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Ze heeft op 15/16 nov. 1943 dienst bij een vertrekkend en binnenkomend transport.

Ausweis van Lena Cohen-Nijstad

Van: Heino Zijtenfeld Aan: As, van, Aad Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-26 Onderwerp: nieuwjaarswensen 1942/1943.

Van: Heino Zijtenfeld Aan: As, van, Aad Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-26 Onderwerp: nieuwjaarswensen 1942/1943.

Briefkaart met tekening van Felix en Heino aan Aad van As

Een pagina uit het poëziealbum van Gisela Müller. Op deze pagina is een gedicht geschreven door Salo Carlebach (1909-1942). Salo was als jeugdleider aangesteld in kamp Westerbork. Hij melde zich op 15 juli 1942 als vrijwilliger aan om de de weeskinderen uit de weeshuisbarak te begeleiden naar Auschwitz. Datum: 1942-05 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)&nbsp;

Een pagina uit het poëziealbum van Gisela Müller. Op deze pagina is een gedicht geschreven door Salo Carlebach (1909-1942). Salo was als jeugdleider aangesteld in kamp Westerbork. Hij melde zich op 15 juli 1942 als vrijwilliger aan om de de weeskinderen uit de weeshuisbarak te begeleiden naar Auschwitz. Datum: 1942-05 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)&nbsp;

Gedicht in het poëziealbum van Gisela Müller geschreven door Salo Carlebach

Personen