In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: de chef Werkverdeling en de kampcommandant Aan: Buursma, Antje Plaats: Westerbork, Interneringskamp, barak 85 Datum: 1945-06-28 Onderwerp: vergunning om poort-West te passeren voor schoonmaakwerkzaamheden in het Casino/Hoofdgebouw en dienstwoningen.

Van: de chef Werkverdeling en de kampcommandant Aan: Buursma, Antje Plaats: Westerbork, Interneringskamp, barak 85 Datum: 1945-06-28 Onderwerp: vergunning om poort-West te passeren voor schoonmaakwerkzaamheden in het Casino/Hoofdgebouw en dienstwoningen.

Vergunning om Post-West te passeren voor Antje Buursma in Interneringskamp Westerbork

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 384 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Goudeketting, Miep geb. 21-04-42 overleden te Westerbork op 25-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 384 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Goudeketting, Miep geb. 21-04-42 overleden te Westerbork op 25-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Miep Goudeketting

Breslauer, W.R. De brandweer.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; De kampbrandweer aan het oefenen bij de brandweer garages (barak 31). Op de achtergrond de centrale keuken.

Breslauer, W.R. De brandweer.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; De kampbrandweer aan het oefenen bij de brandweer garages (barak 31). Op de achtergrond de centrale keuken.

Een brandweeroefening in het kamp

Van: Benjamin-Bloch, H. Aan: Hertha Evy Bloch (in Theresienstadt) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-26 Onderwerp: lieve moeder; Irene is gisteren getrouwd; allen gezond en allen werken.

Van: Benjamin-Bloch, H. Aan: Hertha Evy Bloch (in Theresienstadt) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-26 Onderwerp: lieve moeder; Irene is gisteren getrouwd; allen gezond en allen werken.

Briefkaart van Hanna Benjamin Bloch aan Hertha Evy Bloch vanuit Amsterdam

Foto van Emanuel Gosschalk (1872-1943)

Foto van Emanuel Gosschalk

Van: de Oberfinanzdirection Nürnberg Aan: Teixeira de Mattos, A. Plaats: Nürnberg Datum: 1966-03-15 Onderwerp: over bezittingen die mogelijk zouden zijn afgenomen tijdens Arbeitseinsatz in Duitsland.

Van: de Oberfinanzdirection Nürnberg Aan: Teixeira de Mattos, A. Plaats: Nürnberg Datum: 1966-03-15 Onderwerp: over bezittingen die mogelijk zouden zijn afgenomen tijdens Arbeitseinsatz in Duitsland.

Brief van de Oberfinanzdirection Nürnberg aan de Wiedergutmachungsbehorde III

Van: Magnus, Leon Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945 Onderwerp: status gezondheid Leon Magnus, transport XXIV/5, transportnummer 170. Op het document staat verschillende aantekeningen.

Van: Magnus, Leon Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945 Onderwerp: status gezondheid Leon Magnus, transport XXIV/5, transportnummer 170. Op het document staat verschillende aantekeningen.

Document over de status gezondheid (Krankenstand) van Leon Magnus in Theresienstadt

Kampgeld Lager Westerbork 100 cent, Serie CC No. 4859

Kampgeld Lager Westerbork 100 cent, Serie CC No. 4859

Kampgeld Lager Westerbork 100 cent

Terug uit Auschwitz. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945.&nbsp; 'Muselmänner' in Theresienstad.

Terug uit Auschwitz. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945.&nbsp; 'Muselmänner' in Theresienstad.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Aan: Lierens, J. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02 Onderwerp: bewijs van &nbsp;een aangetekende zending van een pakket aan Joseph Lierens, barak 72.

Aan: Lierens, J. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02 Onderwerp: bewijs van &nbsp;een aangetekende zending van een pakket aan Joseph Lierens, barak 72.

Bewijs van ontvangst voor het verzenden van een pakket aan J. Lierens in kamp Westerbork

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942-02-24&nbsp; Onderwerp: belevenissen, neef Benno kwam op bezoek uit Amsterdam.

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942-02-24&nbsp; Onderwerp: belevenissen, neef Benno kwam op bezoek uit Amsterdam.

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Zwolle

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 275 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Spier, Marianne geb. 06-05-41 overleden te Westerbork op 11-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 275 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Spier, Marianne geb. 06-05-41 overleden te Westerbork op 11-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Marianne van Spier

Van: Buitenhuis, J., opperwachtmeester marechaussee Aan: dhr Janson, 1ste luitenant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-22 Onderwerp: (gedeeltelijke) overname bewaking slagboom ‘Post West’ en ‘Post Oost’ door de binnenbewaking van het Interneringskamp.

Van: Buitenhuis, J., opperwachtmeester marechaussee Aan: dhr Janson, 1ste luitenant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-22 Onderwerp: (gedeeltelijke) overname bewaking slagboom ‘Post West’ en ‘Post Oost’ door de binnenbewaking van het Interneringskamp.

Mededeling van opperwachtmeester J. Buitenhuis aan 1ste Luitenant Janson

Situatieschets van rangeerterrein Onnen-Haren en de route naar Nieuweschans via de bocht Haren-Waterhuizen. Het stopmoment op het rangeerterrein Onnen-Haren werd door de kampgevangenen benut om briefkaarten, brieven en andere tekens van leven uit de trein te gooien, in de hoop dat het op de post werd gedaan.

Situatieschets van rangeerterrein Onnen-Haren en de route naar Nieuweschans via de bocht Haren-Waterhuizen. Het stopmoment op het rangeerterrein Onnen-Haren werd door de kampgevangenen benut om briefkaarten, brieven en andere tekens van leven uit de trein te gooien, in de hoop dat het op de post werd gedaan.

Situatieschets van het rangeerterrein Onnen-Haren en de route van de deportatietrein naar Nieuweschans

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Een treinlading met houten barakdelen bestemd voor de bouw van barakken in kamp Westerbork. Het inladen vond plaats bij Ommen. Op de foto poseren o.a. boven 4e van l.: Kurt Nathan; 5e vl: Werner Kalb; 6e vl: Werner Hirsch; 8e vl: Robbie Engel (met soldatenpet op); 12e vl: Heinz Pfifferling

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Een treinlading met houten barakdelen bestemd voor de bouw van barakken in kamp Westerbork. Het inladen vond plaats bij Ommen. Op de foto poseren o.a. boven 4e van l.: Kurt Nathan; 5e vl: Werner Kalb; 6e vl: Werner Hirsch; 8e vl: Robbie Engel (met soldatenpet op); 12e vl: Heinz Pfifferling

Houten barakdelen bestemd voor kamp Westerbork

Van: Mulder, A. adm. Hoofdverpleger Aan: G.K. Huisman Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-03-11 Onderwerp: afrastering barak 15 Vrouwelijke T.B.C.-patiënten moeten bij goed weer naar buiten kunnen. I.v.m. privacy moet een schutting geplaatst worden.

Van: Mulder, A. adm. Hoofdverpleger Aan: G.K. Huisman Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-03-11 Onderwerp: afrastering barak 15 Vrouwelijke T.B.C.-patiënten moeten bij goed weer naar buiten kunnen. I.v.m. privacy moet een schutting geplaatst worden.

Brief van A. Mulder aan G.K. Huisman in Interneringskamp Westerbork

Lijst van 'motorcars and automobiles in the camp Westerbork'. De lijst is opgesteld door de Canadese bevrijders van het kamp.

Lijst van 'motorcars and automobiles in the camp Westerbork'. De lijst is opgesteld door de Canadese bevrijders van het kamp.

Lijst van voertuigen in het kamp aanwezig

Van: Haagman-Fierlier, E. (geschreven door Lion) Aan: de Vrijer, Dick Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-20 Onderwerp: met Bep, Clara en Miep en de schrijver gaat het goed; Miep vraagt waar haar bagagepakket blijft; voor Lion was geen regenjas te vinden; bij Kattenburg in Amsterdam zijn ze te krijgen voor 25 gulden; hoe gaat het met Lion Swaab?….

Van: Haagman-Fierlier, E. (geschreven door Lion) Aan: de Vrijer, Dick Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-20 Onderwerp: met Bep, Clara en Miep en de schrijver gaat het goed; Miep vraagt waar haar bagagepakket blijft; voor Lion was geen regenjas te vinden; bij Kattenburg in Amsterdam zijn ze te krijgen voor 25 gulden; hoe gaat het met Lion Swaab?….

Brief van E. Haagman-Fierlier aan Dick de Vrijer vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: Esther Philipse tijdens een scene in het cabaretprogramma Bunter Abend.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: Esther Philipse tijdens een scene in het cabaretprogramma Bunter Abend.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Viool, J.&nbsp; Aan: Familie J. v.d. Tak&nbsp; Plaats: Veenendaal&nbsp;(De Bruinhorst)&nbsp; Datum: 1942-09-16&nbsp; Onderwerp: Beschrijving situatie in het Joodse werkkamp De Bruinhorst. Het werken is zwaar, zandscheppen van vijf tot vijf. Pakketten sturen heeft geen zin, ze worden in beslag genomen.

Van: Viool, J.&nbsp; Aan: Familie J. v.d. Tak&nbsp; Plaats: Veenendaal&nbsp;(De Bruinhorst)&nbsp; Datum: 1942-09-16&nbsp; Onderwerp: Beschrijving situatie in het Joodse werkkamp De Bruinhorst. Het werken is zwaar, zandscheppen van vijf tot vijf. Pakketten sturen heeft geen zin, ze worden in beslag genomen.

Brief van J. Viool aan familie J. v.d. Tak vanuit het Joodse werkkamp De Bruinhorst

Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-05 Onderwerp: over een dagindeling, geestdodend; over het leven in een barak; over broeders die niets kunnen; Bep is onder de hoogtezon; met alle barakgenoten naar de quarantaine afdeling voor ontluizing, 200 man in totaal; kachelgebeuren het mannengedeelte van de barak; Lion denkt aan Sinterklaas van vorig jaar en aan de personen die er niet meer bij zijn. Waar zijn zij en hoe gaat het met hun; ‘zouden we nog eens St. Nicolaas vieren?’; Bep heeft waterlaarzen, er zijn drie man nodig om deze uit te trekken; Lion stemming zakt tot benden het nulpunt; de oude kampbewoners, die er al vier jaar zijn en dus beter aangepast vieren wel St. Nicolaas; Bep zit bij de masseur Mathijssen; een dokter nokt af om Sinterklaas te vieren; Bep zet koffie wachtend op een surprise, die niet komt….; Lion hoort weer van alles achter het gordijntje, Bep ligt voor pampus van wege het vele eten; achter het gordijntje vangt hij weer iets op over Ziegler, de grootste pianist die er is….

Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12-05 Onderwerp: over een dagindeling, geestdodend; over het leven in een barak; over broeders die niets kunnen; Bep is onder de hoogtezon; met alle barakgenoten naar de quarantaine afdeling voor ontluizing, 200 man in totaal; kachelgebeuren het mannengedeelte van de barak; Lion denkt aan Sinterklaas van vorig jaar en aan de personen die er niet meer bij zijn. Waar zijn zij en hoe gaat het met hun; ‘zouden we nog eens St. Nicolaas vieren?’; Bep heeft waterlaarzen, er zijn drie man nodig om deze uit te trekken; Lion stemming zakt tot benden het nulpunt; de oude kampbewoners, die er al vier jaar zijn en dus beter aangepast vieren wel St. Nicolaas; Bep zit bij de masseur Mathijssen; een dokter nokt af om Sinterklaas te vieren; Bep zet koffie wachtend op een surprise, die niet komt….; Lion hoort weer van alles achter het gordijntje, Bep ligt voor pampus van wege het vele eten; achter het gordijntje vangt hij weer iets op over Ziegler, de grootste pianist die er is….

Brief van Lion Haagman aan de familie de Vrijer vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp&nbsp; Datum: 1942-08-20 Onderwerp: Werner schrijft in de machinekamer van de waterzuivering waar hij werkt; het leven in Westerbork en elders is een opeenhoping van drama's; voorbeelden hoe mensen hiermee omgaan; Werner moest buiten het kamp werken in een bos met uitzicht op heide en graanvelden. Hij genoot van dit kleine stukje natuur. De groep heeft naar paddenstoelen gezocht; Op verzoek van Stella is Werner op zoek gegaan naar Jack Brandon. Hij was helaas de dag voor dat de brief binnenkwam al vertrokken. Een andere kennis van Stella is niet gevonden. Het is moeilijk om tussen al die honderden iemand te vinden. Er vinden veel spoedhuwelijken in het kamp plaats.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp&nbsp; Datum: 1942-08-20 Onderwerp: Werner schrijft in de machinekamer van de waterzuivering waar hij werkt; het leven in Westerbork en elders is een opeenhoping van drama's; voorbeelden hoe mensen hiermee omgaan; Werner moest buiten het kamp werken in een bos met uitzicht op heide en graanvelden. Hij genoot van dit kleine stukje natuur. De groep heeft naar paddenstoelen gezocht; Op verzoek van Stella is Werner op zoek gegaan naar Jack Brandon. Hij was helaas de dag voor dat de brief binnenkwam al vertrokken. Een andere kennis van Stella is niet gevonden. Het is moeilijk om tussen al die honderden iemand te vinden. Er vinden veel spoedhuwelijken in het kamp plaats.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Boswachter Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1946-05-25 Onderwerp: over het gebruik van de schietbanen ten oosten en Noordoosten van kamp Westerbork door personeel van het Interneringskamp.

Van: Boswachter Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1946-05-25 Onderwerp: over het gebruik van de schietbanen ten oosten en Noordoosten van kamp Westerbork door personeel van het Interneringskamp.

Brief van de boswachter (Hooghalen) aan Houtvester Assen

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-01-25 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: een pakket ontvangen.

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J. Datum: 1943-01-25 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: een pakket ontvangen.

Briefkaart van Rosette Stranders-de Hartog aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J.&nbsp; Datum: 1943-01-19 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: pakket ontvangen.

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, J.&nbsp; Datum: 1943-01-19 (poststempel) Plaats: Westerbork, kamp, barak 36 Onderwerp: pakket ontvangen.

Briefkaart van Rosette Stranders-de Hartog aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Personen