In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van terpostbezorging van een postpakket&nbsp; Geadresseerde: Tokkie, Mozes Plaats: Westerbork, kamp, barak 4 Datum: 1943

Bewijs van terpostbezorging van een postpakket&nbsp; Geadresseerde: Tokkie, Mozes Plaats: Westerbork, kamp, barak 4 Datum: 1943

Bewijs voor het verzenden van een pakket aan Mozes Tokkie in kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Een treinlading met houten barakdelen bestemd voor de bouw van barakken in kamp Westerbork. Het inladen vond plaats bij Ommen. Op de foto poseren o.a. boven 4e van l.: Kurt Nathan; 5e vl: Werner Kalb; 6e vl: Werner Hirsch; 8e vl: Robbie Engel (met soldatenpet op); 12e vl: Heinz Pfifferling

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Een treinlading met houten barakdelen bestemd voor de bouw van barakken in kamp Westerbork. Het inladen vond plaats bij Ommen. Op de foto poseren o.a. boven 4e van l.: Kurt Nathan; 5e vl: Werner Kalb; 6e vl: Werner Hirsch; 8e vl: Robbie Engel (met soldatenpet op); 12e vl: Heinz Pfifferling

Houten barakdelen bestemd voor kamp Westerbork

Portrettekening van een lid van de Koninklijke Marechaussee.&nbsp; Getekend door: Kok, L.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.&nbsp; Portrettekening van C. van den Bogert.&nbsp;

Portrettekening van een lid van de Koninklijke Marechaussee.&nbsp; Getekend door: Kok, L.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.&nbsp; Portrettekening van C. van den Bogert.&nbsp;

C. van den Bogert, marechaussee in kamp Westerbork, getekend door Leo Kok

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Kampcommandant Gemmeker (rechts vooraan), een SS'er en manschappen van de Ordungspolizei op het perron bij de vertrekkende trein. &nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Kampcommandant Gemmeker (rechts vooraan), een SS'er en manschappen van de Ordungspolizei op het perron bij de vertrekkende trein. &nbsp;

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Nederlandsche Roode Kruis Datum: 1952-11-11 Betreft gegevens van Meijer Stad De verschillende kampen, data en nummers en bijzonderheden

Van: Nederlandsche Roode Kruis Datum: 1952-11-11 Betreft gegevens van Meijer Stad De verschillende kampen, data en nummers en bijzonderheden

Verklaring van Nederlandsche Roode Kruis betreffende Meijer Stad

Van: Walter, Kurt Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-28 Onderwerp: mededelingen over de goederentrein naar Groningen, vertrokken van Kamp Westerbork naar Groningen en Adorp op 10 april 1945. In de trein bevonden zich goederen uit kamp Westerbork, waaronder Cartotheken en levend vee van de kampboerderij. &nbsp;Kurt was de machinist van de trein. Hij is uiteindelijk met een meegenomen fiets teruggekeerd naar het kamp, nadat de trein tot stilstand was gekomen.

Van: Walter, Kurt Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-28 Onderwerp: mededelingen over de goederentrein naar Groningen, vertrokken van Kamp Westerbork naar Groningen en Adorp op 10 april 1945. In de trein bevonden zich goederen uit kamp Westerbork, waaronder Cartotheken en levend vee van de kampboerderij. &nbsp;Kurt was de machinist van de trein. Hij is uiteindelijk met een meegenomen fiets teruggekeerd naar het kamp, nadat de trein tot stilstand was gekomen.

Rapport van Kurt Walter over de goederentrein die met een deel van de inventaris van kamp Westerbork vertrok

Van:&nbsp; Aan: Mien en Ben&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-11-02&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden; gelukwensen voor verjaardag, broodgebrek en ziekte.

Van:&nbsp; Aan: Mien en Ben&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-11-02&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden; gelukwensen voor verjaardag, broodgebrek en ziekte.

Brief van twee onbekenden aan Mien en Ben (Lackrooy) vanuit kamp Westerbork

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-02-08 Onderwerp: brieven ontvangen; met familie en kennissen is alles bij het oude; gaan gebukt onder de oorlogsomstandigheden; over Mathilda en andere familieleden…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-02-08 Onderwerp: brieven ontvangen; met familie en kennissen is alles bij het oude; gaan gebukt onder de oorlogsomstandigheden; over Mathilda en andere familieleden…

Brief van Bennie Bannet aan het gezin Smit-van Koppelen vanuit Rotterdam

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-12-21 Onderwerp: over Mathilda; over het leven onder moeilijke omstandigheden; over zijn gezin en andere familieleden…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-12-21 Onderwerp: over Mathilda; over het leven onder moeilijke omstandigheden; over zijn gezin en andere familieleden…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-03-28 Onderwerp: fijn dat ze alle brieven ontvangen; het Rode Kruis benaderd, kijken naar de mogelijkheid van het verzenden van een pakje naar het gezin van jet in onbezet Frankrijk; zijn vrouw is nog maar 41 kilo, oorzaak zenuw makende toestand…; Mathilde is verhuis naar een kamertje aan de rand van Rotterdam…

Van: Bannet, Bennie Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-03-28 Onderwerp: fijn dat ze alle brieven ontvangen; het Rode Kruis benaderd, kijken naar de mogelijkheid van het verzenden van een pakje naar het gezin van jet in onbezet Frankrijk; zijn vrouw is nog maar 41 kilo, oorzaak zenuw makende toestand…; Mathilde is verhuis naar een kamertje aan de rand van Rotterdam…

Van: Acohen, H.B., Ro en Sara Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp/trein Datum: 1944-02-25 Onderwerp: op weg naar Theresienstadt.

Van: Acohen, H.B., Ro en Sara Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp/trein Datum: 1944-02-25 Onderwerp: op weg naar Theresienstadt.

Briefkaart van Sara, Haim en Ro aan de familie Lohman vanuit de trein gegooid

Van: (Kattenburg), Greet Aan: Rudi en Roel&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-06-21 Onderwerp: beschrijving situatie, brief van Annie Reens ontvangen. Haar moeder werkt in de schoonmaakdienst. Amsterdam Zuid- en Oost afgezet. Er zijn bijna geen Joden meer in de stad, behalve gemengd-gehuwden met kinderen. Er is veel onzekerheid, het kantoor van de Joodse Raad in Zuid is gesloten. De schrijfster heeft een koek gebakken en pakketten met voedsel gestuurd voor als Rob zijn verjaardag bij Zielke viert. De in de brief genoemde Bram, die kon blijven is de broer van Annie: Abraham Reens &nbsp;

Van: (Kattenburg), Greet Aan: Rudi en Roel&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-06-21 Onderwerp: beschrijving situatie, brief van Annie Reens ontvangen. Haar moeder werkt in de schoonmaakdienst. Amsterdam Zuid- en Oost afgezet. Er zijn bijna geen Joden meer in de stad, behalve gemengd-gehuwden met kinderen. Er is veel onzekerheid, het kantoor van de Joodse Raad in Zuid is gesloten. De schrijfster heeft een koek gebakken en pakketten met voedsel gestuurd voor als Rob zijn verjaardag bij Zielke viert. De in de brief genoemde Bram, die kon blijven is de broer van Annie: Abraham Reens &nbsp;

Brief van Greet aan Rudi en Roel in Aalsmeer vanuit Amsterdam

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 244 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Abrahams, Rebecca geb. 23-07-69 overleden te Westerbork op 30-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 244 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Abrahams, Rebecca geb. 23-07-69 overleden te Westerbork op 30-04-1943 op: 30-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Rebecca Abrahams

Karikatuur van dhr. A. van As Getekend door: Kok, Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10.

Karikatuur van dhr. A. van As Getekend door: Kok, Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10.

Aad van As getekend door Leo Kok in kamp Westerbork

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;de Boer, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-11-13 Onderwerp: briefpapier met eigen briefhoofd; als hij al Jood reizen mocht, was hij naar haar toegekomen; over een bombardement op Harlingen…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;de Boer, Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-11-13 Onderwerp: briefpapier met eigen briefhoofd; als hij al Jood reizen mocht, was hij naar haar toegekomen; over een bombardement op Harlingen…

Brief van Ab Hakker aan Reina de Boer vanuit Amsterdam

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-08 No. 19&nbsp; Inhoud: Bevrijding; feestavond; radio; sport; reparaties; onderwijs; oorlogsoverzicht; inlichtingenbureau.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-08 No. 19&nbsp; Inhoud: Bevrijding; feestavond; radio; sport; reparaties; onderwijs; oorlogsoverzicht; inlichtingenbureau.

De Westerborker nummer 19 van 8 mei 1945

Bewijs waarop vermeld wordt dat M. Waterman door beslissing van de kampcommandant met het eerstvolgende transport naar Bergen Belsen zal worden gedeporteerd. Datum: 1944-05-08

Bewijs waarop vermeld wordt dat M. Waterman door beslissing van de kampcommandant met het eerstvolgende transport naar Bergen Belsen zal worden gedeporteerd. Datum: 1944-05-08

Oproep voor Mirjam Waterman

Van: Bora (Debora Bamberger) Aan: Snieder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-24 Onderwerp: de schrijfster bericht dat ze op reis gaat; ze is een week in kamp Westerbork geweest; ze houd zich flink; ze hoopt de heer Snieder na de oorlog weer te zien…; uiteindelijk gooit ze de kaart uit de trein, waarschijnlijk bij emplacement Onnen-Haren.

Van: Bora (Debora Bamberger) Aan: Snieder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-24 Onderwerp: de schrijfster bericht dat ze op reis gaat; ze is een week in kamp Westerbork geweest; ze houd zich flink; ze hoopt de heer Snieder na de oorlog weer te zien…; uiteindelijk gooit ze de kaart uit de trein, waarschijnlijk bij emplacement Onnen-Haren.

Briefkaart van Bora aan de heer Snieder vanuit kamp Westerbork (uit de trein gegooid)

Van: Mientje Aan: familie Matteman Plaats: Westerbork, kamp, (waarschijnlijk de trein tussen kamp Westerbork en Assen) Datum: 1943-09-21 Onderwerp: ‘We zijn op weg naar het grote onbekende, tot nu toe valt het nog mee’ (…) Het transport waarmee Mietje kwam was 's nachts in kamp Westerbork vanuit kamp Vught gearriveerd. Bijna de hele groep werd vervolgens doorgestuurd naar Auschwitz. &nbsp; Poststempel Assen 1943-09-27

Van: Mientje Aan: familie Matteman Plaats: Westerbork, kamp, (waarschijnlijk de trein tussen kamp Westerbork en Assen) Datum: 1943-09-21 Onderwerp: ‘We zijn op weg naar het grote onbekende, tot nu toe valt het nog mee’ (…) Het transport waarmee Mietje kwam was 's nachts in kamp Westerbork vanuit kamp Vught gearriveerd. Bijna de hele groep werd vervolgens doorgestuurd naar Auschwitz. &nbsp; Poststempel Assen 1943-09-27

Briefkaart van Mientje aan de familie Matteman vanuit de trein

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk doorgestuurd, vreselijk zenuwachtig.

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk doorgestuurd, vreselijk zenuwachtig.

Bewijs van verzending van een pakket aan Sara Kortoef-Leijden van Amstel in kamp Westerbork

Personen