In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Dowor Touf Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1924-10 Onderwerp: dank voor zijn bijdrage aan een zeer geslaagde avond in het Oude Lieden Gesticht.

Van: Dowor Touf Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1924-10 Onderwerp: dank voor zijn bijdrage aan een zeer geslaagde avond in het Oude Lieden Gesticht.

Brief van Dowor Touf aan Levy Coster over de geslaagde feestavond

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-19, No. 17&nbsp; Inhoud: Aflevering van muziekinstrumenten

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-19, No. 17&nbsp; Inhoud: Aflevering van muziekinstrumenten

Lagerbefehl No. 17

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1942-11-28 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1942-11-28 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket

Bewijs van verzending van een pakket aan Willem Kortoef in kamp Westerbork

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Aan: Barend, Leonard Datum: 1944-01-20 Betreft mededeling dat de heer Barend wonende te Amsterdam goedgekeurd is voor verplicht werk in Nederland. Hij was op 1943-12-18 medisch onderzocht.

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Aan: Barend, Leonard Datum: 1944-01-20 Betreft mededeling dat de heer Barend wonende te Amsterdam goedgekeurd is voor verplicht werk in Nederland. Hij was op 1943-12-18 medisch onderzocht.

Brief van het Gewestelijk Arbeidsbureau aan Leonard Barend

Vergezicht op kamp Westerbork Getekend door: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Op de achtergrond een van de wachttorens van het kamp.

Vergezicht op kamp Westerbork Getekend door: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Op de achtergrond een van de wachttorens van het kamp.

Tekening, aquarel van de omgeving van kamp Westerbork met een wachttoren getekend door Otto Birman

Een Indische vrouw in een kamer van een familiebarak Mevrouw Overbeek-Bloem zit in de huiskamer van een barak bij een radiotoestel te haken of breien. Aan de wand hangt een kleedje dat onderweg naar Nederland in Egypte is gekocht. Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950-1951

Een Indische vrouw in een kamer van een familiebarak Mevrouw Overbeek-Bloem zit in de huiskamer van een barak bij een radiotoestel te haken of breien. Aan de wand hangt een kleedje dat onderweg naar Nederland in Egypte is gekocht. Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Datum: 1950-1951

Foto van een Indische vrouw in een kamer van een familiebarak in het Repatriëringskamp Westerbork

Enveloppe behorend bij brief inv.nr.: 3-7

Enveloppe behorend bij brief inv.nr.: 3-7

Enveloppe bij de brief van Roosje de Paauw-Peper aan Ies Cardozo vanuit kamp Westerbork

Een pagina uit het poëziealbum van Gisela Müller. Op deze pagina is een gedicht geschreven door Salo Carlebach (1909-1942). Salo was als jeugdleider aangesteld in kamp Westerbork. Hij melde zich op 15 juli 1942 als vrijwilliger aan om de de weeskinderen uit de weeshuisbarak te begeleiden naar Auschwitz. Datum: 1942-05 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)&nbsp;

Een pagina uit het poëziealbum van Gisela Müller. Op deze pagina is een gedicht geschreven door Salo Carlebach (1909-1942). Salo was als jeugdleider aangesteld in kamp Westerbork. Hij melde zich op 15 juli 1942 als vrijwilliger aan om de de weeskinderen uit de weeshuisbarak te begeleiden naar Auschwitz. Datum: 1942-05 Plaats: Westerbork, kamp (Centraal Vluchtelingenkamp-)&nbsp;

Gedicht in het poëziealbum van Gisela Müller geschreven door Salo Carlebach

Kampcommandant A.K. Gemmeker, midden foto, in de commandantswoning. Met bezoek van de volgende personen; Van links naar rechts: Aus der Funten F.H., mevr. Hassel, Gemmeker, mej. Lippold en Frau Winkelkämpfer. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944.&nbsp;

Kampcommandant A.K. Gemmeker, midden foto, in de commandantswoning. Met bezoek van de volgende personen; Van links naar rechts: Aus der Funten F.H., mevr. Hassel, Gemmeker, mej. Lippold en Frau Winkelkämpfer. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944.&nbsp;

Foto van kampcommandant Gemmeker met bezoek in de commandantswoning te kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 369 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Dam, Grietje geb. 23-12-68 overleden te Westerbork op 17-06-1943 op 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-06-1943 Nr. 369 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Dam, Grietje geb. 23-12-68 overleden te Westerbork op 17-06-1943 op 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Grietje van Dam

Van: Rozemarie en Riek Aan: De Vrijer, Miep Plaats: Den Bosch Datum: 1944-02-27 Onderwerp: ze heeft het over haar gewicht; evacués; koude, geen kolen meer, stoken op hout; van Lion en Bep gehoord dat ze in een huisje zitten.&nbsp;

Van: Rozemarie en Riek Aan: De Vrijer, Miep Plaats: Den Bosch Datum: 1944-02-27 Onderwerp: ze heeft het over haar gewicht; evacués; koude, geen kolen meer, stoken op hout; van Lion en Bep gehoord dat ze in een huisje zitten.&nbsp;

Brief van Rozemarie en Riek aan Miep de Vrijer vanuit Den Bosch

Bewijs van aanmelding lidmaatschap Van de vereniging van vrijzinnige hervormden in Nederland, afdeling Rotterdam

Bewijs van aanmelding lidmaatschap Van de vereniging van vrijzinnige hervormden in Nederland, afdeling Rotterdam

Bewijs van lidmaatschap vrijzinnige hervormden

Van: Annie Aan: Rudi en Roel Plaats: Trein naar Westerbork Datum: 1943-05-26 Onderwerp: beschrijving situatie; Annie is met haar ouders toch nog opgepakt. Ze zit in de trein met bekenden op weg naar kamp Westerbork. De briefkaart is in de buurt van Weesp uit de trein gegooid.

Van: Annie Aan: Rudi en Roel Plaats: Trein naar Westerbork Datum: 1943-05-26 Onderwerp: beschrijving situatie; Annie is met haar ouders toch nog opgepakt. Ze zit in de trein met bekenden op weg naar kamp Westerbork. De briefkaart is in de buurt van Weesp uit de trein gegooid.

Briefkaart van Annie aan Rudi en Roel op weg naar kamp Westerbork

Krankenstand Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Krankenstand Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945

Krankenstand van Sigbert Gerzon in Theresienstadt

Van: Loeb-Spiegel, Meta Aan: Beste allemaal, beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-24 Onderwerp: Na de operatie gaat het redelijk met L. Meta schrijft dat het een goed teken is dat hij moed houdt, maar dat zijn nierfunctie tot 50 procent is gedaald door een chronische blaasontsteking. Als L. niet zo ziek was geweest, dan waren ze al vertrokken. Verder meldt Meta dat ze het pakket van de Joodse Raad heeft ontvangen, maar dat het er slordig uit ziet, zonder touw en tamelijk leeg. Ze vraagt of de volgende keer schoenen meegestuurd kunnen worden, want daar zit ze om verlegen. Verder vraagt ze om handdoeken, laken, rok, blouses, zeep, Persil, tand- en scheergerei en lucifers. Pim (Willem) kwam ook op bezoek.

Van: Loeb-Spiegel, Meta Aan: Beste allemaal, beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-24 Onderwerp: Na de operatie gaat het redelijk met L. Meta schrijft dat het een goed teken is dat hij moed houdt, maar dat zijn nierfunctie tot 50 procent is gedaald door een chronische blaasontsteking. Als L. niet zo ziek was geweest, dan waren ze al vertrokken. Verder meldt Meta dat ze het pakket van de Joodse Raad heeft ontvangen, maar dat het er slordig uit ziet, zonder touw en tamelijk leeg. Ze vraagt of de volgende keer schoenen meegestuurd kunnen worden, want daar zit ze om verlegen. Verder vraagt ze om handdoeken, laken, rok, blouses, zeep, Persil, tand- en scheergerei en lucifers. Pim (Willem) kwam ook op bezoek.

Brief van M. Loeb-Spiegel aan beste allemaal vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis Krujer, Zilpa, 30-10-18, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: nur in O.D. Begleitung.

Sonder-Ausweis Krujer, Zilpa, 30-10-18, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig bis: nur in O.D. Begleitung.

Sonderausweis van Zilpa Kruijer

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-18 Onderwerp: tewerkstellingen, omstandigheden, werken, informatie over allerlei (water en riool en constructie) putten in het kamp, ontvangen van pakketten

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-18 Onderwerp: tewerkstellingen, omstandigheden, werken, informatie over allerlei (water en riool en constructie) putten in het kamp, ontvangen van pakketten

Brief van E.B. Heijmans van Amstel aan C. de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

Gelukwens met geboorte van de tweede dochter van fam. Van As. Geïllustreerd met ooievaar en baby, door Werner Löwenhardt. Felicitaties van het personeel van het CDK.

Gelukwens met geboorte van de tweede dochter van fam. Van As. Geïllustreerd met ooievaar en baby, door Werner Löwenhardt. Felicitaties van het personeel van het CDK.

Gedicht van het personeel van het CDK-Westerbork voor de familie Van As

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Dir.-Generaal Bijz. Rechtspleging Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-05-20 Onderwerp: veiligheidsmaatregelen kamp Westerbork. Bezwaar van Staatsbosbeheer voor de kaalslag. Voor de verlichting is het wachten op kabels die het jaar ervoor al zijn aangevraagd.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Dir.-Generaal Bijz. Rechtspleging Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-05-20 Onderwerp: veiligheidsmaatregelen kamp Westerbork. Bezwaar van Staatsbosbeheer voor de kaalslag. Voor de verlichting is het wachten op kabels die het jaar ervoor al zijn aangevraagd.

Brief van J. G. Buijvoets aan de Directeur-Generaal Bijzondere Rechtspleging over de uitvoering van maatregelen tegen ontvluchtingen

Van: Jacobs, H. (directeur joodse H.B.S.) Aan: Wessel, W. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06 Onderwerp: zoon/dochter wordt verwacht om toelatingsexamen af te leggen + enveloppe (5521-07-1)

Van: Jacobs, H. (directeur joodse H.B.S.) Aan: Wessel, W. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06 Onderwerp: zoon/dochter wordt verwacht om toelatingsexamen af te leggen + enveloppe (5521-07-1)

Brief van H. Jacobs aan W. Wessel

Enveloppe geadresseerd aan W. Rose

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Buchenwald Datum: 1942 Onderwerp: kampnummer 2317, Block 22.

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Buchenwald Datum: 1942 Onderwerp: kampnummer 2317, Block 22.

Enveloppe beschreven door Isaac van Bergen vanuit Buchenwald

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op de kampboerderij. De kinderen (Stefan en Ursula) van filmmaker en kampfotograaf Breslauer maken een onderdeel uit van het vastgelegde decor.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op de kampboerderij. De kinderen (Stefan en Ursula) van filmmaker en kampfotograaf Breslauer maken een onderdeel uit van het vastgelegde decor.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Bambie figuur uit hout gesneden met opschildering. Gemaakt door meneer Zadek of Zadick. &nbsp;

Bambie figuur uit hout gesneden met opschildering. Gemaakt door meneer Zadek of Zadick. &nbsp;

Bambie figuur uit hout gesneden

Van: Querido, Levie Aan: vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-16 Onderwerp: alles goed, best gezond; pakket- en briefpost; ‘ met Jonnie gaat het ook goed, die is op de 63 (barak), tegenover ons, maar een andere rij’ . (De schrijver woont in barak 55); over een volmacht naar Manus Dikhoff, gegeven en weer ingetrokken; notariële commissie van de Joodse Raad in kamp Westerbork (barak 34); van weduwe (Judtih) Benavente-Querido krijgt hij wekelijks een brood. (Zij zit ook in barak 55, vrouwengedeelte)…

Van: Querido, Levie Aan: vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-16 Onderwerp: alles goed, best gezond; pakket- en briefpost; ‘ met Jonnie gaat het ook goed, die is op de 63 (barak), tegenover ons, maar een andere rij’ . (De schrijver woont in barak 55); over een volmacht naar Manus Dikhoff, gegeven en weer ingetrokken; notariële commissie van de Joodse Raad in kamp Westerbork (barak 34); van weduwe (Judtih) Benavente-Querido krijgt hij wekelijks een brood. (Zij zit ook in barak 55, vrouwengedeelte)…

Brief van Levie Querido aan zijn vrienden vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene (strafgeval) werkzaam in het naaiatelier.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene (strafgeval) werkzaam in het naaiatelier.

Afzender: Kortoef, J. Aan: Polak-Kortoef, A. Datum: 1942 Onderwerp: o p de enveloppe werd het voormalig adres van Anna in Amsterdam en vervolgens het adres in kamp Westerbork, barak 65, opgeschreven. Tevens is met potlood op de voor- en achterkant geschreven: ‘Transport’.

Afzender: Kortoef, J. Aan: Polak-Kortoef, A. Datum: 1942 Onderwerp: op de enveloppe werd het voormalig adres van Anna in Amsterdam en vervolgens het adres in kamp Westerbork, barak 65, opgeschreven. Tevens is met potlood op de voor- en achterkant geschreven: ‘Transport’.

Enveloppe behorende bij een brief verzonden aan A. Polak-Kortoef in kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar vader) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-06 Onderwerp: de post in het kamp is in de war; ze is bang dat ze niet bij de verjaardag van haar man kan zijn; stemming…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar vader) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-06 Onderwerp: de post in het kamp is in de war; ze is bang dat ze niet bij de verjaardag van haar man kan zijn; stemming…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via Herman Kan) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: postkantoor Sloterdijk Aan: Kortoef Datum: 1943-03-17&nbsp; Onderwerp: bewijs verzenden van een pakketje naar Sara Kortoef-Leijden van Amstel in kamp Westerbork.

Van: postkantoor Sloterdijk Aan: Kortoef Datum: 1943-03-17&nbsp; Onderwerp: bewijs verzenden van een pakketje naar Sara Kortoef-Leijden van Amstel in kamp Westerbork.

Bewijs van ontvangst voor versturen van een pakketje naar kamp Westerbork

Personen