In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk doorgestuurd, vreselijk zenuwachtig.

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk doorgestuurd, vreselijk zenuwachtig.

Briefkaart van een onbekend persoon aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-04-14 Onderwerp: overlijden van Esther Lam-Salomons

Van: de Burgerlijke Stand Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam Datum: 1950-04-14 Onderwerp: overlijden van Esther Lam-Salomons

Uittreksel uit de Burgerlijke Stand van Amsterdam betreffende het overlijden van Esther Lam-Salomons

Tekening van een deel van het kamp Potlood. Van: Schmitz (?) Het perspectief lijkt niet te kloppen. Mogelijk gaat het om het kampgedeelte in de Noordwest hoek en zijn de doelpalen nog een onderdeel van de vroegere speelplaats bij barak 35.

Tekening van een deel van het kamp Potlood. Van: Schmitz (?) Het perspectief lijkt niet te kloppen. Mogelijk gaat het om het kampgedeelte in de Noordwest hoek en zijn de doelpalen nog een onderdeel van de vroegere speelplaats bij barak 35.

Tekening van een deel van het kamp met een wachttoren op de achtergrond

Van: Turfrijer, Harry (Henry) Geboren: 1916-09-15 Aan: Belterman, J. Datum: 1943 Plaats: 's Hertogenbosch, K.L. Auffanglager (Vught) Onderwerp: De schrijver heeft zijn vrouw Greet en Mieltje zien vertrekken naar Westerbork. Volgens Harry is de kans groot dat ze daar blijven en dat is ook de reden waarom hij in Vught blijft. Kennelijk zijn hierover bij de familie andere gedachten. Hij zal tot de hereniging met vrouw en kind zijn troost bij zijn schoonzusje zoeken.

Van: Turfrijer, Harry (Henry) Geboren: 1916-09-15 Aan: Belterman, J. Datum: 1943 Plaats: 's Hertogenbosch, K.L. Auffanglager (Vught) Onderwerp: De schrijver heeft zijn vrouw Greet en Mieltje zien vertrekken naar Westerbork. Volgens Harry is de kans groot dat ze daar blijven en dat is ook de reden waarom hij in Vught blijft. Kennelijk zijn hierover bij de familie andere gedachten. Hij zal tot de hereniging met vrouw en kind zijn troost bij zijn schoonzusje zoeken.

Brief van Harry (Henry) Turfrijer aan J. Belterman vanuit kamp Vught

De filosofe Dr Edith Stein, als karmelietes zuster Teresia Benedicta a Cruce, verhuisde op oudejaarsdag 1938 &nbsp;van Keulen naar het klooster Echt in Limburg, waar ze op 2 augustus 1942 werd gearresteerd en via Westerbork naar het concentratiekamp Auschwitz werd gedeporteerd. Bron: Zeugen für Christus. Das deutsche Martyrologium des 20. Jahrhunderts (2019)

Aan de Diepswal nummer 19 in Scheemda was de slagerij van David Bamberg. Hij woonde daar met zijn vrouw Carolina en hun kinderen Anna, Louisa en Izaäk. Meestal ging David op maandag bij de aanzienlijke burgers langs om de bestelling op te nemen. Vrijdags werd alles bezorgd. Een slager aan de deur werd namelijk als zeer sjiek ervaren. Op zaterdag bleef de slagerij open. De kinderen, die naar de openbare school in de Torenstraat gingen, kregen thuis eens in de week Hebreeuwse les door een Joodse leraar. Op 1 oktober 1941 mochten de joodse kinderen niet meer naar een openbare school en niet veel later moest David zijn slagerij sluiten. Het gezin Bamberg overwoog te gaan onderduiken, maar ze konden als gezin geen geschikte plek vinden. Alleen voor de blonde Louisa, die er niet echt joods uitzag, was dat geen probleem. Maar ze wilde niet van haar familie worden gescheiden. Toen deportatie dreigde heeft de familie geld en goederen bij kennissen in bewaring gegeven, hier zaten onder andere foto's van de familie bij die in de zomer van 1942 werden genomen.&nbsp; Op 15 augustus 1942 kreeg vader David een oproep zich te melden voor de 'Arbeitseinsatz'. Vier dagen later zou hij onder politiebegeleiding naar het station van Scheemda gebracht worden voor transport naar kamp Westerbork. Maar om onbekende redenen is David die ochtend niet op het station verschenen. Op 11 november 1942 kreeg de familie te horen dat ze diezelfde avond naar kamp Westerbork zouden vertrekken. Ze kregen de gelegenheid om kleren, levensmiddelen en persoonlijke bezittingen bij elkaar te zoeken. Louisa mocht nog even naar de kruidenierswinkel van Kraster om wat levensmiddelen te kopen en afscheid te nemen. Ze vertrok hier met de woorden 'Het is niet erg dat we daar moeten werken, als we maar weer terugkomen…'. Laat in de avond is het gezin Bamberg met de bodewagen van de familie Wol naar Winschoten gebracht.&nbsp; Die avond werden ook de andere joodse gezinnen van huis gehaald. Via het gymnastieklokaal aan de Engelse weg in Winschoten en de losplaats van de NS aan de Emmastraat, werden ze de volgende dag per trein naar kamp Westerbork gebracht. Hiervandaan zijn ze op 16 februari 1943 naar Auschwitz gedeporteerd. David, Carolina, Anna en Louisa zijn direct na aankomst om het leven gebracht. Izaäk werd tewerkgesteld. Slechts een paar dagen voor de bevrijding van Auschwitz is hij overleden.

Van: Palache-Rosenberg, Lies Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-21 Onderwerp: eindelijk weer een schrijfdag; Siegfried heeft last gehad van zijn maag en ingewanden. Hij is weer opgeknapt; ze proberen elkaar zo vaak mogelijk te zien. 's avonds eet hij zijn boterham bij Lies. lies pruttelt dan nog altijd wat op haar comfort (esbitstelletje); Siegfried kwam net binnen met hun gezamenlijk pakket…

Van: Palache-Rosenberg, Lies Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-21 Onderwerp: eindelijk weer een schrijfdag; Siegfried heeft last gehad van zijn maag en ingewanden. Hij is weer opgeknapt; ze proberen elkaar zo vaak mogelijk te zien. 's avonds eet hij zijn boterham bij Lies. lies pruttelt dan nog altijd wat op haar comfort (esbitstelletje); Siegfried kwam net binnen met hun gezamenlijk pakket…

Brief van Lies aan lieve allemaal vanuit kamp Westerbork

Van: Magnus, Leon Geboren: 1926-05-30 Datum: 1944-08-02 Plaats: Theresienstadt, Ghetto Woonadres: Langestrasse 5/271 Onderwerp: Identiteitskaart met persoonskenmerken op de achterkant. Laatste woonadres Westerbork, transport XXIV/5-170.

Van: Magnus, Leon Geboren: 1926-05-30 Datum: 1944-08-02 Plaats: Theresienstadt, Ghetto Woonadres: Langestrasse 5/271 Onderwerp: Identiteitskaart met persoonskenmerken op de achterkant. Laatste woonadres Westerbork, transport XXIV/5-170.

Ausweiskarte van Leon Magnus in Theresienstadt

Van: Dienst Bureel kampintendant Aan: Kamppolitie en NBS Plaats: Westerbork, kamp (Interneringskamp) Datum: 1945-05-16 Onderwerp: toestemming voor Inge Gassmann-Baumann om zich in een straal van maximaal 6 kilometer buiten het kamp te begeven.

Van: Dienst Bureel kampintendant Aan: Kamppolitie en NBS Plaats: Westerbork, kamp (Interneringskamp) Datum: 1945-05-16 Onderwerp: toestemming voor Inge Gassmann-Baumann om zich in een straal van maximaal 6 kilometer buiten het kamp te begeven.

Vergunning voor Inge Gassmann-Baumann omm zich buiten het kamp te begeven

Van; Het Gewestelijk Arbeidsbureau te Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1944-09-15 Onderwerp: laatste waarschuwing om zich te melden bij het Gewestelijk Arbeidsbureau. J. van Dam heeft kennelijk geen gehoor gegeven aan de oproep van een week eerder om zich op het Centraal Station te melden voor Arbeidsinzet op het vliegveld Havelte.&nbsp;

Van; Het Gewestelijk Arbeidsbureau te Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1944-09-15 Onderwerp: laatste waarschuwing om zich te melden bij het Gewestelijk Arbeidsbureau. J. van Dam heeft kennelijk geen gehoor gegeven aan de oproep van een week eerder om zich op het Centraal Station te melden voor Arbeidsinzet op het vliegveld Havelte.&nbsp;

Oproepkaart voor Joseph van Dam zich te melden op het Gewestelijk Arbeidsbureau

Van: Joodsche Raad, afdeling Voorlichtingsdienst Aan: Kortoef, J. Datum: 1942-12-16 Plaats: Amsterdam Onderwerp: negatieve reactie op een vraag (waarschijnlijk was de vraag of Anna Polak-Korthoef nog in kamp Westerbork was).

Van: Joodsche Raad, afdeling Voorlichtingsdienst Aan: Kortoef, J. Datum: 1942-12-16 Plaats: Amsterdam Onderwerp: negatieve reactie op een vraag (waarschijnlijk was de vraag of Anna Polak-Korthoef nog in kamp Westerbork was).

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan J. Kortoef

Van: Magnus, J. Aan: Goldschmidt, L. Datum: 1943-06-17 Plaats: Amsterdam Onderwerp: pakket ontvangen met onder andere sardines, koffie en thee. De opgroeiende jongens verlangen naar van alles en nog wat. Gewenste papieren zijn verstuurd. Nog iets van je moeder gehoord?

Van: Magnus, J. Aan: Goldschmidt, L. Datum: 1943-06-17 Plaats: Amsterdam Onderwerp: pakket ontvangen met onder andere sardines, koffie en thee. De opgroeiende jongens verlangen naar van alles en nog wat. Gewenste papieren zijn verstuurd. Nog iets van je moeder gehoord?

Brief van Josef Magnus aan L. Goldschmidt vanuit Amsterdam

Personen