In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 07-06-1943 Nr. 338 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Beer, de, Fronica geb. 16-05-83 overleden te Westerbork op 02-06-1943 op 04-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 07-06-1943 Nr. 338 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Beer, de, Fronica geb. 16-05-83 overleden te Westerbork op 02-06-1943 op 04-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Fronica de Beer

Van: Vries, de, A. Aan: Berend, Mijer en andere vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-16 Onderwerp: Transport naar Westerbork; bagage; bevolking; omstandigheden; transporten; vraag om diverse goederen + enveloppe (6466-2-1)

Van: Vries, de, A. Aan: Berend, Mijer en andere vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-16 Onderwerp: Transport naar Westerbork; bagage; bevolking; omstandigheden; transporten; vraag om diverse goederen + enveloppe (6466-2-1)

Brief van A. de Vries aan Berend, Meijer e.a. vanuit kamp Westerbork

Briefje Van: Rosette en (?) Aan: Allerliefsten Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1942-10-09 Onderwerp: aankomst in kamp Westerbork om 8 uur in de ochtend. Vertrek vanuit Loods 24 te Rotterdam.

Briefje Van: Rosette en (?) Aan: Allerliefsten Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1942-10-09 Onderwerp: aankomst in kamp Westerbork om 8 uur in de ochtend. Vertrek vanuit Loods 24 te Rotterdam.

Brief van Rosette Zwanenburg-Beer aan bekenden vanuit kamp Westerbork

Verzamelplaatsen voor deportatie naar kamp Westerbork

Loods 24

Foto van een plattegrond van Lager Westerbork.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945 Onderwerp: de informatie op de plattegrond is niet helemaal correct. Het laatste transport vertrok op 13 september 1944 naar Bergen-Belsen.

Foto van een plattegrond van Lager Westerbork.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945 Onderwerp: de informatie op de plattegrond is niet helemaal correct. Het laatste transport vertrok op 13 september 1944 naar Bergen-Belsen.

Foto van plattegrond kamp Westerbork

Blauw mapje met daarin vier ongestempelde en vier gestempelde postzegels met als thema Kamp Westerbork.&nbsp; Plaats: Herinneringscentrum Kamp Westerbork Aangeboden op: 1992-08-25 Onderwerp: presentatie van deze postzegel in het Herinneringscentrum. Eerste exemplaar overhandigd aan Lou de Jong. De ontwerper van de postzegel was Victor Levie. &nbsp;

Blauw mapje met daarin vier ongestempelde en vier gestempelde postzegels met als thema Kamp Westerbork.&nbsp; Plaats: Herinneringscentrum Kamp Westerbork Aangeboden op: 1992-08-25 Onderwerp: presentatie van deze postzegel in het Herinneringscentrum. Eerste exemplaar overhandigd aan Lou de Jong. De ontwerper van de postzegel was Victor Levie. &nbsp;

Postzegel met als thema kamp Westerbork

Verklaring afgegeven door kampintendant.&nbsp; Aan: Aron Gudema Datum: 1945-05-05&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Onderwerp: Gudema, A. heeft een rijwiel aangegeven

Verklaring afgegeven door kampintendant.&nbsp; Aan: Aron Gudema Datum: 1945-05-05&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Onderwerp: Gudema, A. heeft een rijwiel aangegeven

Verklaring dat Aron Gudema een fiets heeft aangegeven bij het militair gezag in kamp Westerbork

Van: Stern, Alfred&nbsp; Aan: Truus&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: oktober 1942 Onderwerp: toestemming &nbsp;aan de commandant voor bezoek vragen, kom vrijdag niet; vraag om postzegels

Van: Stern, Alfred&nbsp; Aan: Truus&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: oktober 1942 Onderwerp: toestemming &nbsp;aan de commandant voor bezoek vragen, kom vrijdag niet; vraag om postzegels

Brief van Alfred Stern aan Truus vanuit kamp Westerbork

Krantenknipsel over Kamp Westerbork betreffende vragen van mevrouw D.A. van Albada-Jensma Volgens Gedeputeerde Staten: geen aanpassing van de bewegwijzering. Deze dient ter begeleiding van personen die op de hoogte van de geschiedenis van het kamp zijn. Het is ooit de bedoeling geweest de bezoeker te informeren over de geschiedenis van het kamp.

Krantenknipsel over Kamp Westerbork betreffende vragen van mevrouw D.A. van Albada-Jensma Volgens Gedeputeerde Staten: geen aanpassing van de bewegwijzering. Deze dient ter begeleiding van personen die op de hoogte van de geschiedenis van het kamp zijn. Het is ooit de bedoeling geweest de bezoeker te informeren over de geschiedenis van het kamp.

Krantenknipsel met de titel: 'Plattegrond maakt kamp Westerbork herkenbaar'

Van: Mau (Maurits Waterman) Aan: Mir (Mirjam Waterman) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-10&nbsp; Onderwerp: dagelijks leven in kamp; hij krijgt eindelijk werk, met een stel jongens werken bij een boer; ontmoeting met Manfred Schwab, die al 3,5 jaar in het kamp zit; Adi Wahrhaftig is ook in het kamp (Rudelsheimstichting). Hij kan blijven omdat hij op de Palestina-lijst staat; transport uit Vught met 1200 personen is de dag voor het schrijven binnengekomen; het is transportnacht, zenuwachtige stemming, zal een slapeloze nacht worden, om half vier zal worden bekend gemaakt wie mag blijven en wie op transport zal gaan. In de strafbarak kan je naar buiten tot aan de wc-barak. De heidekant naar buiten, 10 meter wit zand, een sloot van een meter of drie, 16 rijen prikkeldraad, een paadje en allemaal kleine berkenboompjes, de uitgestrekte heide en heel in de verte boerderijen en velden met koolzaad, om de 200 meter wachttorens van de marechaussee. Maurits is bang voor Polen en de onmenselijke treinreis; het heeft in het kamp gestoven, een stofbril in onontbeerlijk; de volgende ochtend een transport binnengekomen van de Amstelveense weg en 1450 mensen zijn uit kamp Westerbork vertrokken…

Van: Mau (Maurits Waterman) Aan: Mir (Mirjam Waterman) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-10&nbsp; Onderwerp: dagelijks leven in kamp; hij krijgt eindelijk werk, met een stel jongens werken bij een boer; ontmoeting met Manfred Schwab, die al 3,5 jaar in het kamp zit; Adi Wahrhaftig is ook in het kamp (Rudelsheimstichting). Hij kan blijven omdat hij op de Palestina-lijst staat; transport uit Vught met 1200 personen is de dag voor het schrijven binnengekomen; het is transportnacht, zenuwachtige stemming, zal een slapeloze nacht worden, om half vier zal worden bekend gemaakt wie mag blijven en wie op transport zal gaan. In de strafbarak kan je naar buiten tot aan de wc-barak. De heidekant naar buiten, 10 meter wit zand, een sloot van een meter of drie, 16 rijen prikkeldraad, een paadje en allemaal kleine berkenboompjes, de uitgestrekte heide en heel in de verte boerderijen en velden met koolzaad, om de 200 meter wachttorens van de marechaussee. Maurits is bang voor Polen en de onmenselijke treinreis; het heeft in het kamp gestoven, een stofbril in onontbeerlijk; de volgende ochtend een transport binnengekomen van de Amstelveense weg en 1450 mensen zijn uit kamp Westerbork vertrokken…

Brief van Maurits Waterman aan zijn zus Mirjam vanuit kamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

1992

Postzegel en informatie over de ontwerper en de vormgeving van de postzegel met als thema Kamp Westerbork.&nbsp; Met stempel van eerste dag uitgifte.&nbsp; Plaats: Herinneringscentrum Kamp Westerbork Aangeboden op: 1992-08-25 Onderwerp: presentatie van deze postzegel in het Herinneringscentrum. Eerste exemplaar overhandigd aan Lou de Jong. De ontwerper van de postzegel was Victor Levie.

Postzegel en informatie over de ontwerper en de vormgeving van de postzegel met als thema Kamp Westerbork.&nbsp; Met stempel van eerste dag uitgifte.&nbsp; Plaats: Herinneringscentrum Kamp Westerbork Aangeboden op: 1992-08-25 Onderwerp: presentatie van deze postzegel in het Herinneringscentrum. Eerste exemplaar overhandigd aan Lou de Jong. De ontwerper van de postzegel was Victor Levie.

Postzegel met als thema Kamp Westerbork met informatie over de ontwerper en de vormgeving

Van: Stern, Alfred&nbsp; Aan: Truus&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: oktober 1942 Onderwerp: Vraag om levensmiddelen. Alfred heeft gehoord dat Truus is langs geweest. Hij heeft haar pakket ontvangen. Hij gaat mogelijk aanstaande vrijdag op transport.

Van: Stern, Alfred&nbsp; Aan: Truus&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: oktober 1942 Onderwerp: Vraag om levensmiddelen. Alfred heeft gehoord dat Truus is langs geweest. Hij heeft haar pakket ontvangen. Hij gaat mogelijk aanstaande vrijdag op transport.

Ansichtkaart van het 'Gedenkteken Westerbork'. Werd in het dorp Hooghalen verkocht. Twee foto's van het Nationaal Monument en één van het Verzetsmonument. &nbsp;

Ansichtkaart van het 'Gedenkteken Westerbork'. Werd in het dorp Hooghalen verkocht. Twee foto's van het Nationaal Monument en één van het Verzetsmonument. &nbsp;

Ansichtkaart met daarop afgebeeld het nationaal monument en het verzetsgraf

Ansichtkaart van het 'Herinneringsteken Kamp Westerbork' . Werd in het dorp Hooghalen verkocht. Uitgave VVV Hooghalen

Ansichtkaart van het 'Herinneringsteken Kamp Westerbork' . Werd in het dorp Hooghalen verkocht. Uitgave VVV Hooghalen

Ansichtkaart van het Nationaal Monument kamp Westerbork

Van: Albada-Jensma, van, D.A.&nbsp; Aan: Voorzitter Prov. Staten van Drenthe&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum:&nbsp;1974-05 Onderwerp: vragen van Mevr. van Albeda over Kamp Westerbork + antwoord van Prov. Staten. Naar aanleiding van de brief van de groep Manja Pach. In 1971 zijn er gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de provincie Drenthe en de gemeente Westerbork. Er zijn vervolgens toezeggingen gedaan. Het beleid van de Provincie ten aanzien van het voormalig kamp Westerbork is niet aangepast; de bewegwijzering is verwarrend, de informatie onvoldoende; de structuur van het kamp is onduidelijk en de slagboom is verwijderd. Is de plek al moeilijk te vinden voor valide wandelaars, voor invaliden is het voormalige kampterrein onbereikbaar. Antwoorden: een groep jongeren uit Amsterdam heeft &nbsp;onder leiding van de heer Kuhn een kast met informatie geplaatst, de slagboom was verwijderd omdat het om een naoorlogs exemplaar ging. Er zal een nieuwe worden geplaatst; invaliden kunnen in overleg met de Radiosterrenwacht de plek met auto bereiken; de bewegwijzering zal worden verbeterd; de picknick tafel is verwijderd….

Van: Albada-Jensma, van, D.A.&nbsp; Aan: Voorzitter Prov. Staten van Drenthe&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum:&nbsp;1974-05 Onderwerp: vragen van Mevr. van Albeda over Kamp Westerbork + antwoord van Prov. Staten. Naar aanleiding van de brief van de groep Manja Pach. In 1971 zijn er gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de provincie Drenthe en de gemeente Westerbork. Er zijn vervolgens toezeggingen gedaan. Het beleid van de Provincie ten aanzien van het voormalig kamp Westerbork is niet aangepast; de bewegwijzering is verwarrend, de informatie onvoldoende; de structuur van het kamp is onduidelijk en de slagboom is verwijderd. Is de plek al moeilijk te vinden voor valide wandelaars, voor invaliden is het voormalige kampterrein onbereikbaar. Antwoorden: een groep jongeren uit Amsterdam heeft &nbsp;onder leiding van de heer Kuhn een kast met informatie geplaatst, de slagboom was verwijderd omdat het om een naoorlogs exemplaar ging. Er zal een nieuwe worden geplaatst; invaliden kunnen in overleg met de Radiosterrenwacht de plek met auto bereiken; de bewegwijzering zal worden verbeterd; de picknick tafel is verwijderd….

Brief van D.A. Albada-Jensma aan de voorzitter van de Prov. Staten van Drenthe

1988

Van: Kabinet van de Commissaris der Koningin in de prov. Drenthe&nbsp; Aan: Kuhn, A.C.A.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1974-06-12&nbsp; Onderwerp: ter plekke een keuze kunnen maken over sterren en sterrenkinderen; vraag over plaatsen van een vitrine met informatie over kamp Westerbork op het parkeerterrein; verbetering van de bewegwijzering, zodat de bezoeker op het voormalige kampterrein uitkomt, tevens aanvulling van informatie, zodat ook degenen die niets van de geschiedenis van het kamp af weten worden geïnformeerd.&nbsp;

Van: Kabinet van de Commissaris der Koningin in de prov. Drenthe&nbsp; Aan: Kuhn, A.C.A.&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1974-06-12&nbsp; Onderwerp: ter plekke een keuze kunnen maken over sterren en sterrenkinderen; vraag over plaatsen van een vitrine met informatie over kamp Westerbork op het parkeerterrein; verbetering van de bewegwijzering, zodat de bezoeker op het voormalige kampterrein uitkomt, tevens aanvulling van informatie, zodat ook degenen die niets van de geschiedenis van het kamp af weten worden geïnformeerd.&nbsp;

Brief Kabinet van de Commissaris der Koningin aan A.C.A. Kuhn

Kunstwerk van glas Nationaal Monument kamp Westerbork Het kunstwerk is gemaakt door Monique Zegerius-Schloss (2012, overleden).

Kunstwerk van glas Nationaal Monument kamp Westerbork Het kunstwerk is gemaakt door Monique Zegerius-Schloss (2012, overleden).

Het Nationaal Monument kamp Westerbork gemaakt van glas

Ansichtkaart Gedenkteken Westerbork&nbsp; Drie foto's met daarop het nationaal monument van Ralph Prins en het verzetsmonument. Datum: 1971-1980

Ansichtkaart Gedenkteken Westerbork&nbsp; Drie foto's met daarop het nationaal monument van Ralph Prins en het verzetsmonument. Datum: 1971-1980

Ansichtkaart met daarop afgebeeld het Nationaal Monument en het Verzetsgraf

Verwerking oorlogsleed

Verwerkingskunst

Van: Voorzitter werkcomité, de Commissaris van de Koningin in Drenthe ( Karel Hendrik Gaarlandt ) Aan: Broekhuizen, van, J.S. (Staatsbosbeheer)&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1970-05-06&nbsp; Onderwerp: inzake het herinneringsteken; bedankje in verband met het op tijd gereedkomen van het Nationaal Monument.

Van: Voorzitter werkcomité, de Commissaris van de Koningin in Drenthe (<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_Hendrik_Gaarlandt">Karel Hendrik Gaarlandt</a>) Aan: Broekhuizen, van, J.S. (Staatsbosbeheer)&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1970-05-06&nbsp; Onderwerp: inzake het herinneringsteken; bedankje in verband met het op tijd gereedkomen van het Nationaal Monument.

Brief Voorzitter werkcomité, de Commissaris van de Koningin in Drenthe aan de directeur van Staasbosbeheer

Van: Broekhuizen, van, J.S.&nbsp; Aan: Commissaris der Koningin&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1970-11-30&nbsp; Onderwerp: inzake het herinneringsteken en aardappelkelder; onderhoud zal worden gedaan door de gemeente Westerbork. Staatsbosbeheer zal zorg dragen voor het onderhoud van de wegen en de beplanting.

Van: Broekhuizen, van, J.S.&nbsp; Aan: Commissaris der Koningin&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1970-11-30&nbsp; Onderwerp: inzake het herinneringsteken en aardappelkelder; onderhoud zal worden gedaan door de gemeente Westerbork. Staatsbosbeheer zal zorg dragen voor het onderhoud van de wegen en de beplanting.

Brief van J.S. Broekhuizen aan de Commissaris van de Koningin in Drenthe

Verslag (hoofdpunten) van de reis terug naar Nederland. Het vertrek uit Theresienstadt was op 12 juni om 8 uur 's morgens…

Verslag (hoofdpunten) van de reis terug naar Nederland. Het vertrek uit Theresienstadt was op 12 juni om 8 uur 's morgens…

Verslag van de reis terug naar Nederland vanuit Theresienstadt