In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Enveloppe met aantekeningen over de barakken waar Jules en Liesje in kamp Westerbork zijn ondergebracht

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-16 Onderwerp: stappen naar een huwelijk, ondertrouw zal worden afgekondigd; over huwelijksdatum en verhuizing naar Westerbork; over een bezoek van Stella op korte termijn; toekomst onderwijs voor Joodse kinderen (houdbaarheid van Stella's baan); over de voorbereidingen van Stella haar ouders; moeder Engelse van geboorte, opgeven, eventueel bij aankomst in kamp Westerbork.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-16 Onderwerp: stappen naar een huwelijk, ondertrouw zal worden afgekondigd; over huwelijksdatum en verhuizing naar Westerbork; over een bezoek van Stella op korte termijn; toekomst onderwijs voor Joodse kinderen (houdbaarheid van Stella's baan); over de voorbereidingen van Stella haar ouders; moeder Engelse van geboorte, opgeven, eventueel bij aankomst in kamp Westerbork.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-05 Onderwerp: Rapport van de menagemeesteres Friedenberg. Deze is in dienst gekomen op 1 januari 1947 en doet verslag van haar bevindingen van de eerste vier weken in deze functie. Botsingen tussen de heer Heikens en chef-kok David.&nbsp;

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-05 Onderwerp: Rapport van de menagemeesteres Friedenberg. Deze is in dienst gekomen op 1 januari 1947 en doet verslag van haar bevindingen van de eerste vier weken in deze functie. Botsingen tussen de heer Heikens en chef-kok David.&nbsp;

Verslag van de heer Heikens aan J.G. Buijvoets over het rapport van Friedenberg

Van: Beaufragter der OMNIA, Treuhandgeschellschaft M.B.H. Aan: van Dam, Aron Plaats: Groningen Datum: 1942-08-25 Onderwerp: opgaven bezittingen in verband met liquidatie van zijn winkel/bedrijf.

Van: Beaufragter der OMNIA, Treuhandgeschellschaft M.B.H. Aan: van Dam, Aron Plaats: Groningen Datum: 1942-08-25 Onderwerp: opgaven bezittingen in verband met liquidatie van zijn winkel/bedrijf.

Brief van Der Treuhänder in verband met de liquidate van de winkel van Aron van Dam

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-07-16 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp De Vecht) Onderwerp: omstandigheden thuisfront.

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-07-16 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp De Vecht) Onderwerp: omstandigheden thuisfront.

Brief van S. Kortoef aan Truus Piket vanuit het Joodse werkkamp De Vecht

Abraham Emanuel Sachs was één van de twintig gevangenen uit Leeuwarden en Groningen die op 22 januari 1945 aan de Woudweg te Dokkum door de bezetter als represaillemaatregel werden gefusilleerd. &nbsp;Op 13 januari 1945 ontdekte de bezetter wapens op een boerderij in de buurt van het afwerpterrein onder Aalsum bij Dokkum. In de omgeving volgde een reeks arrestaties. Op 19 januari zouden drie arrestanten worden overgebracht naar Leeuwarden. Een van hen was de apotheker dr. Pieter Engelbertus Gunster. In zijn apotheek was het hoofdkantoor van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten gevestigd. Hier werden geregeld vergaderingen gehouden. Om Gunster te bevrijden hebben verzetsstrijders de arrestantenwagen bij het dorp Valom gedwongen te stoppen. Een lid van het Sonderkommando Albrecht uit Leeuwarden werd bij deze overval gedood, evenals de Belgische chauffeur. De Duitse Grundmann wist te ontkomen. De gearresteerde Gunster, die een schotwond in zijn knie had, kon worden bevrijd. De wraak van Kommando Albrecht was meedogenloos. Aan de Woudweg werden twintig gevangenen, zonder enige vorm van proces, neergeschoten. Deze massaexecutie was de grootste die in de provincie Friesland heeft plaatsgevonden. De naam van Abraham Emanuel Sachs staat op een monument in Dokkum (zie https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/1969/dokkum-verzetsmonument)

Van: Sachs, Abraham (onder de naam A. de Jonge) Aan: de Jonge, A (zijn vrouw) Plaats: Winschoten Datum: 1944-11 Onderwerp: nog steeds in de gevangenis; gevraag waarom hij in de gevangenis was; zijn vrouw; spruitjes gehad; het is er best en de mensen zijn onderling aardig; wederzijdse steun en hulp; morgen komt de kapper; hoopt op duidelijkheid, een beslissing die positief mag zijn; de schrijver kaart veel, er is immers tijd genoeg…&nbsp;

Van: Sachs, Abraham (onder de naam A. de Jonge) Aan: de Jonge, A (zijn vrouw) Plaats: Winschoten Datum: 1944-11 Onderwerp: nog steeds in de gevangenis; gevraag waarom hij in de gevangenis was; zijn vrouw; spruitjes gehad; het is er best en de mensen zijn onderling aardig; wederzijdse steun en hulp; morgen komt de kapper; hoopt op duidelijkheid, een beslissing die positief mag zijn; de schrijver kaart veel, er is immers tijd genoeg…&nbsp;

Brief van Abraham Sachs aan zijn vrouw vanuit de gevangenis in Winschoten

Foto van Abraham Sachs, een groep mannen en twee kinderen in kamp Westerbork voor een barak. De mannen dragen zichtbaar een Jodenster. De jongen met armband is waarschijnlijk werkzaam als ordonnans. Abraham was werkzaam als stoker in het ketelhuis.

Foto van Abraham Sachs, een groep mannen en twee kinderen in kamp Westerbork voor een barak. De mannen dragen zichtbaar een Jodenster. De jongen met armband is waarschijnlijk werkzaam als ordonnans. Abraham was werkzaam als stoker in het ketelhuis.

Foto van Abraham Sachs, een groep mannen en twee kinderen in kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-27-1942-05-02 Onderwerp: vrij van werk, mogelijkheid om te lezen; de spanningen nemen toe.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-27-1942-05-02 Onderwerp: vrij van werk, mogelijkheid om te lezen; de spanningen nemen toe.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Bericht over een huwelijk en overlijden Van: Büro Dr. Wachtel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-01&nbsp;

Bericht over een huwelijk en overlijden Van: Büro Dr. Wachtel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-01&nbsp;

Bericht nummer 20 over een huwelijk en het overlijden van twee personen in kamp Westerbork

Betreft: Voorgevel en fundatie bijgebouw kindertehuis.&nbsp; Schaal: 1:100 Opmerking: het kindertehuis (barak 209) staat iets buiten het kamp aan de weg naar Hooghalen. Het was het vroegere wachthuis en eerste toegang naar kamp Westerbork. Een van de weinige stenen gebouwen van het kamp/woonoord.

Betreft: Voorgevel en fundatie bijgebouw kindertehuis.&nbsp; Schaal: 1:100 Opmerking: het kindertehuis (barak 209) staat iets buiten het kamp aan de weg naar Hooghalen. Het was het vroegere wachthuis en eerste toegang naar kamp Westerbork. Een van de weinige stenen gebouwen van het kamp/woonoord.

Plattegrond van de voorgevel en fundatie van het bijgebouw van het kindertehuis in woonoord Schattenberg

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-09-04 Onderwerp: vertegenwoordiger St. Toezicht Politieke Delinquenten in Commissies Geestelijke en Sociale Verzorging.

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr Aan: Buijvoets, J.G. e.a. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-09-04 Onderwerp: vertegenwoordiger St. Toezicht Politieke Delinquenten in Commissies Geestelijke en Sociale Verzorging.

Instructie over vertegenwoordiger St. Toezicht Politieke Delinquenten in Commissies Geestelijke en Sociale Verzorging.

Brief van het Nederlandsche Roode Kruis, afd. Amsterdam, aan Nathan Cohen en zijn vrouw Jeanette Cohen-Schatz te Amsterdam, waarin bevestiging van verzending van een telegram aan hun relatie in Palestina, in verband met de aanvraag voor een certificaat voor uitwisseling, 8 febr. 1943.

Brief van het Nederlandsche Roode Kruis aan de familie Cohen-Schatz

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis Aan: Belterman, J. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1949-01-13 Onderwerp: gegevens Grietje Fuldauer-Rubens (1856-1943)

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis Aan: Belterman, J. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1949-01-13 Onderwerp: gegevens Grietje Fuldauer-Rubens (1856-1943)

Verklaring van het Rode Kruis over Grietje Fuldauer-Rubens

Personen