In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Kockx, Th. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-15 Onderwerp: instructie voor het uitreiken van warme maatlijden/gebrek aan gamellen.

Van: Kockx, Th. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-15 Onderwerp: instructie voor het uitreiken van warme maatlijden/gebrek aan gamellen.

Instructie van Th Kockx over het uitreiken van warme maaltijden en het gebrek aan gamellen

Van: de Joodse Raad in Den Haag Aan: van der Horst, A. (medewerker) Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-01 Onderwerp: namen van medewerkers van de Joodse Raad in Den Haag, die zijn ingeroosterd voor de nachtdienst tot en met 19 december 1942.

Van: de Joodse Raad in Den Haag Aan: van der Horst, A. (medewerker) Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-01 Onderwerp: namen van medewerkers van de Joodse Raad in Den Haag, die zijn ingeroosterd voor de nachtdienst tot en met 19 december 1942.

Lijst met namen van medewerkers van de Joodse Raad in Den Haag, die zijn ingeroosterd voor de nachtdienst

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-08-11 Onderwerp: moeder is benieuwd naar een bericht, mogelijk heeft Hanneke al geschreven, maar ze heeft er nog niets van gehoord; moeder begrijp niet dat Hanneke nog in Westerbork moet blijven; veel pakketjes worden toegestuurd; schrijven over wat ze krijgt; pakjes worden gestolen; allerlei adviezen van moeder; Hanneke gaat naar synagogediensten, ‘dat is zeker erg vreemd’; ' spreek je Betty vaak?' …

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-08-11 Onderwerp: moeder is benieuwd naar een bericht, mogelijk heeft Hanneke al geschreven, maar ze heeft er nog niets van gehoord; moeder begrijp niet dat Hanneke nog in Westerbork moet blijven; veel pakketjes worden toegestuurd; schrijven over wat ze krijgt; pakjes worden gestolen; allerlei adviezen van moeder; Hanneke gaat naar synagogediensten, ‘dat is zeker erg vreemd’; ' spreek je Betty vaak?' …

Brief van moeder aan Hanneke

Van: Wallega, J. Datum: 1945 Plaats: Andijk Onderwerp: kaart verstrekt door de Landelijk Organisatie voor hulp aan Onderduikers (L.O.). De oude stukken moesten worden afgeven aan de SD in Arnhem na zijn arrestatie. &nbsp;

Van: Wallega, J. Datum: 1945 Plaats: Andijk Onderwerp: kaart verstrekt door de Landelijk Organisatie voor hulp aan Onderduikers (L.O.). De oude stukken moesten worden afgeven aan de SD in Arnhem na zijn arrestatie. &nbsp;

Identiteitskaart van J. Wallega verstrekt door de L.O.

Van: Hammelburg, E.A. Onderwerp: het verhaal is geschreven en met documenten ondersteund door E. A. Hammelburg. Zijn vader, Salomon Hammelburg (1903), was gemengd-gehuwd. Op 3 mei 1944 moest hij zich op het arbeidsbureau in Meppel melden om te gaan werken op het vliegveld te Havelte. Twee dagen ervoor werd hij echter door de S.D gearresteerd en beschuldigd van een poging tot onderduiken. Op 6 juni werd hij naar Westerbork gestuurd. Hij zou worden opgesloten in de strafbarakken (werkt als voorman), maar hoefde uiteindelijk niet op transport (al was zijn advocaat op 5 september 1944 in de veronderstelling (omdat het hele kamp opgeheven zou zijn) dat Salomon, hoewel ontheven van zijn ‘ S’ zou zijn doorgestuurd naar Theresienstadt). Salomon werd echter vrijgesteld van transport (zijn advocaat schreef op 12 september al dat gemengd-gehuwden zonder 'S' mogelijk waren achtergebleven. Zie ook zijn brief van 18 september over gemengd-gehuwden (klare Fälle) en het laatste transport naar 'Celle, Bergen-Belsen (unklare Fälle); werken op de kampboerderij;&nbsp;over lotgenoot Mozes Groenberg; verblijf tot 18 juni 1945 in Westerbork&nbsp;en ontslag. Op 13 oktober 1944 kwam zijn vrouw te overlijden. Zoontje Emil Alexander werd bij de onderburen ondergebracht. In verband met de hongerwinter werd hij in Bovensmilde ondergebracht. Na de bevrijding van kamp Westerbork ging de plaatselijke dominee op zoek naar een kennis. Op de lijsten kwam hij een Hammelburg tegen. Hij vroeg aan Emil of dit familie was. Na een aarzelende bevestiging van Emil ging hij achterop de fiets richting Westerbork. Het weerzien met zijn vader leidde tot een logeerpartij totdat zijn vader het kamp mocht verlaten. Emil staat op de lijst van in kamp Westerbork aanwezige personen van begin mei 1945. &nbsp;

Van: Hammelburg, E.A. Onderwerp: het verhaal is geschreven en met documenten ondersteund door E. A. Hammelburg. Zijn vader, Salomon Hammelburg (1903), was gemengd-gehuwd. Op 3 mei 1944 moest hij zich op het arbeidsbureau in Meppel melden om te gaan werken op het vliegveld te Havelte. Twee dagen ervoor werd hij echter door de S.D gearresteerd en beschuldigd van een poging tot onderduiken. Op 6 juni werd hij naar Westerbork gestuurd. Hij zou worden opgesloten in de strafbarakken (werkt als voorman), maar hoefde uiteindelijk niet op transport (al was zijn advocaat op 5 september 1944 in de veronderstelling (omdat het hele kamp opgeheven zou zijn) dat Salomon, hoewel ontheven van zijn ‘ S’ zou zijn doorgestuurd naar Theresienstadt). Salomon werd echter vrijgesteld van transport (zijn advocaat schreef op 12 september al dat gemengd-gehuwden zonder 'S' mogelijk waren achtergebleven. Zie ook zijn brief van 18 september over gemengd-gehuwden (klare Fälle) en het laatste transport naar 'Celle, Bergen-Belsen (unklare Fälle); werken op de kampboerderij;&nbsp;over lotgenoot Mozes Groenberg; verblijf tot 18 juni 1945 in Westerbork&nbsp;en ontslag. Op 13 oktober 1944 kwam zijn vrouw te overlijden. Zoontje Emil Alexander werd bij de onderburen ondergebracht. In verband met de hongerwinter werd hij in Bovensmilde ondergebracht. Na de bevrijding van kamp Westerbork ging de plaatselijke dominee op zoek naar een kennis. Op de lijsten kwam hij een Hammelburg tegen. Hij vroeg aan Emil of dit familie was. Na een aarzelende bevestiging van Emil ging hij achterop de fiets richting Westerbork. Het weerzien met zijn vader leidde tot een logeerpartij totdat zijn vader het kamp mocht verlaten. Emil staat op de lijst van in kamp Westerbork aanwezige personen van begin mei 1945. &nbsp;

Identiteitskaart van J. Wallega verstrekt door de L.O.

Personen

Ook in de collectie