In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Foto van Abraham Sachs, een groep mannen en twee kinderen in kamp Westerbork voor een barak. De mannen dragen zichtbaar een Jodenster. De jongen met armband is waarschijnlijk werkzaam als ordonnans. Abraham was werkzaam als stoker in het ketelhuis.

Foto van Abraham Sachs, een groep mannen en twee kinderen in kamp Westerbork voor een barak. De mannen dragen zichtbaar een Jodenster. De jongen met armband is waarschijnlijk werkzaam als ordonnans. Abraham was werkzaam als stoker in het ketelhuis.

Foto van Abraham Sachs, een groep mannen en twee kinderen in kamp Westerbork

Van: Wallega J. of Wallega-Vieijra, M Datum: 1943-07 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: onderkant van een Ausweiskarte. Zie bovenkanten 16278-09 of 16278-14&nbsp;

Van: Wallega J. of Wallega-Vieijra, M Datum: 1943-07 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: onderkant van een Ausweiskarte. Zie bovenkanten 16278-09 of 16278-14&nbsp;

Ausweiskarte van J. Wallega of M. Wallega-Vieijra in kamp Westerbork

Van: Wallega, J. Datum: 1943-07-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: werkdienst(vrij) in de keuken van het kampziekenhuis.

Van: Wallega, J. Datum: 1943-07-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: werkdienst(vrij) in de keuken van het kampziekenhuis.

Ausweiskarte van J. Wallega in kamp Westerbork

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-03-31 Datum: 1944-02-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Uittreksel van het persoonsbewijs verstrekt door de gemeente Westerbork (hulpsecretarie kamp Westerbork).

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-03-31 Datum: 1944-02-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Uittreksel van het persoonsbewijs verstrekt door de gemeente Westerbork (hulpsecretarie kamp Westerbork).

Persoonsbewijs van Simon Magnus in kamp Westerbork

Van: Wallega, J of Wallega-Vieijra, M. Datum: 1943-07 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: Onderkant van een Ausweiskarte. Zie de bovenkanten 16278-09 of 16278-14

Van: Wallega, J of Wallega-Vieijra, M. Datum: 1943-07 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: Onderkant van een Ausweiskarte. Zie de bovenkanten 16278-09 of 16278-14

Van: Querido, Abraham Aan: Querido-Daamen, Fien Plaats: Westerbork, Interneringskamp, barak 6 Datum: 1945-05-12 Onderwerp: over het mogen verlaten van het kamp als het Westen van het land vrijgegeven. het is alleen moeilijk te voorspellen wanneer; Hoe gaat het met de kinderen.

Van: Querido, Abraham Aan: Querido-Daamen, Fien Plaats: Westerbork, Interneringskamp, barak 6 Datum: 1945-05-12 Onderwerp: over het mogen verlaten van het kamp als het Westen van het land vrijgegeven. het is alleen moeilijk te voorspellen wanneer; Hoe gaat het met de kinderen.

Briefkaart van Abraham Querido aan zijn vrouw vanuit kamp Westerbork

Van: de autoriteiten Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04 Onderwerp: Doorgangspas om het kamp te mogen verlaten en te betreden voor essentiële werkzaamheden.

Van: de autoriteiten Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04 Onderwerp: Doorgangspas om het kamp te mogen verlaten en te betreden voor essentiële werkzaamheden.

Pas voor Abraham Querido om voor zijn werk het kamp te mogen verlaten en te betreden

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Alles berust op een vergissing Blz.: 2

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-12 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Alles berust op een vergissing Blz.: 2

Brief van E. Visser aan A. Visser vanuit Amsterdam

Foto van Abraham van Dam en zijn vrouw Betje.

Foto van Abraham van Dam en zijn vrouw Betje.

Foto van Abraham van Dam en zijn vrouw Betje

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: de trein (poststempel Zwolle) Datum: 1943-06-20 Onderwerp: opgehaald en op weg naar kamp Westerbork.

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: de trein (poststempel Zwolle) Datum: 1943-06-20 Onderwerp: opgehaald en op weg naar kamp Westerbork.

Briefkaart van Abraham van Dam aan zijn broer Joseph en diens gezin vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork

Oproep Van: Comité ter behartiging van de belangen der Nederlanders in Theresienstadt onder leiding van prof. Meijers.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: mei 1945 Onderwerp: oproep aan de Nederlandse regering om tot evacuatie van de 1400 uit Nederland afkomstige personen over te gaan. Daarnaast het verzoek om radio-uitzendingen te organiseren behelzende de namen van bloedverwanten die in Nederland achterbleven.&nbsp;

Oproep Van: Comité ter behartiging van de belangen der Nederlanders in Theresienstadt onder leiding van prof. Meijers.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: mei 1945 Onderwerp: oproep aan de Nederlandse regering om tot evacuatie van de 1400 uit Nederland afkomstige personen over te gaan. Daarnaast het verzoek om radio-uitzendingen te organiseren behelzende de namen van bloedverwanten die in Nederland achterbleven.&nbsp;

Oproep voor bevrijdde Nederlandse Joden in Theresienstadt

Van: van Dam-Kollem, Betje Aan: het gezin van Joseph van Dam Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-29&nbsp; Onderwerp: ‘s avonds om 20.45 opgehaald en de volgende ochtend om 6 uur aankomst in kamp Westerbork. Zoon Ies moest een paar dagen naar bed (bronchitis). Hij is bij het schrijven opgeknapt, gaat naar school en wandelt ’s middags op de heide Abraham moet zand kruien en plaggen verleggen. Zelf werkt ze in de keuken, aardappelen schillen en groenten schoonmaken; graag een voedselpakket, wasmiddel en bleekpoeder en een schort voor haar werk in de keuken; komende dinsdag een groot transport, de schoenmakers zijn teruggesteld, dus het gezin van Abraham mag nog blijven; een zee van mensen, Annie Tas en Annie Hakker, de vrouw van Nathan; Levy en Jetje liggen in dezelfde barak en anderen bevinden zich in een andere barak. Het zijn teveel bekenden om op te noemen; ze bezoeken kennissen, Bram Koopman woont in een huisje; over een dag in het kamp, werken in de keuken en in haar vrije tijd wassen en kousen stoppen…&nbsp;

Van: van Dam-Kollem, Betje Aan: het gezin van Joseph van Dam Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-29&nbsp; Onderwerp: ‘s avonds om 20.45 opgehaald en de volgende ochtend om 6 uur aankomst in kamp Westerbork. Zoon Ies moest een paar dagen naar bed (bronchitis). Hij is bij het schrijven opgeknapt, gaat naar school en wandelt ’s middags op de heide Abraham moet zand kruien en plaggen verleggen. Zelf werkt ze in de keuken, aardappelen schillen en groenten schoonmaken; graag een voedselpakket, wasmiddel en bleekpoeder en een schort voor haar werk in de keuken; komende dinsdag een groot transport, de schoenmakers zijn teruggesteld, dus het gezin van Abraham mag nog blijven; een zee van mensen, Annie Tas en Annie Hakker, de vrouw van Nathan; Levy en Jetje liggen in dezelfde barak en anderen bevinden zich in een andere barak. Het zijn teveel bekenden om op te noemen; ze bezoeken kennissen, Bram Koopman woont in een huisje; over een dag in het kamp, werken in de keuken en in haar vrije tijd wassen en kousen stoppen…&nbsp;

Brief van Betje van Dam-Kollem aan Jo, Frida en Bobby van Dam vanuit kamp Westerbork

Van: Wallega-Vieijra, M. Aan: Wallega, J. Datum: 1943-07 Plaats: Arnhem, Huis van Bewaring Onderwerp: De schrijfster denkt de hele dag aan haar man Jacques Wallega (1912). Beiden zijn gearresteerd. De schrijfster voelt zich ongelukkig…Waaraan hebben we dit te danken. We kunnen het toch niet helpen dat we Joden zijn… &nbsp;

Van: Wallega-Vieijra, M. Aan: Wallega, J. Datum: 1943-07 Plaats: Arnhem, Huis van Bewaring Onderwerp: De schrijfster denkt de hele dag aan haar man Jacques Wallega (1912). Beiden zijn gearresteerd. De schrijfster voelt zich ongelukkig…Waaraan hebben we dit te danken. We kunnen het toch niet helpen dat we Joden zijn… &nbsp;

Brief van M. Wallega-Vieijra aan J. Wallega vanuit de gevangenis in Arnhem

Betreft: plattegrond met riolering en gevels&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum:1965-04-15 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: plattegrond met riolering en gevels&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum:1965-04-15 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond in verband met het plaatsen van riolering en gevels

Huwelijksfoto met rechts het echtpaar Abraham van Dam(-van Kollem).

Huwelijksfoto met rechts het echtpaar Abraham van Dam(-van Kollem).

Huwelijksfoto met rechts het echtpaar Abraham en Betje van Dam-van Kollem

Foto van Betje van Dam-van Kollem

Van: van Dam, (Joseph) zijn vrouw en zijn zoon Bobby (Jacques) Aan: Betsy, Bram en Iesje (in kamp Westerbork) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: blij dat Bram weer hersteld is en hij de moed niet heeft laten zakken, kaart van Iesje uit kamp Westerbork hebben ze vele malen gelezen. Ze opsturen wat hij vraagt. Gaat hij in kamp Westerbork ook naar school?; over het toesturen van pakketjes en de reden waarom de buren niets van zich laten horen; over anderen en het wachten met ongeduld op de kaart van Bram; &nbsp;over de teleurstelling dat Levy Jetje en Annie reeds zijn doorgestuurd; wisten niet dat rookgerei mocht worden opgestuurd; de groeten aan Joop Katoen (net als Bram schoenmaker) en zijn vrouw en Bram en Rozette; geen bevestiging ontvangen van reeds toegestuurde brieven; over Bobby en de vraag of Bram al in de schoenmakerij van het kamp werkt; Friedl zal gaarne potten met eten toesturen. Ze weten echter niet hoelang dat onderweg is… De brief is waarschijnlijk vanuit kamp Westerbork weer retour gekomen.&nbsp;

Van: van Dam, (Joseph) zijn vrouw en zijn zoon Bobby (Jacques) Aan: Betsy, Bram en Iesje (in kamp Westerbork) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: blij dat Bram weer hersteld is en hij de moed niet heeft laten zakken, kaart van Iesje uit kamp Westerbork hebben ze vele malen gelezen. Ze opsturen wat hij vraagt. Gaat hij in kamp Westerbork ook naar school?; over het toesturen van pakketjes en de reden waarom de buren niets van zich laten horen; over anderen en het wachten met ongeduld op de kaart van Bram; &nbsp;over de teleurstelling dat Levy Jetje en Annie reeds zijn doorgestuurd; wisten niet dat rookgerei mocht worden opgestuurd; de groeten aan Joop Katoen (net als Bram schoenmaker) en zijn vrouw en Bram en Rozette; geen bevestiging ontvangen van reeds toegestuurde brieven; over Bobby en de vraag of Bram al in de schoenmakerij van het kamp werkt; Friedl zal gaarne potten met eten toesturen. Ze weten echter niet hoelang dat onderweg is… De brief is waarschijnlijk vanuit kamp Westerbork weer retour gekomen.&nbsp;

Brief van Friedl, Jo en Bobby aan Betsy, Bram en Iesje van Dam vanuit Amsterdam

Van: van D., C. Aan: Ds. Franken, H. Plaats: de trein Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: ‘Zijn op weg naar Westerbork, met heel Amsterdam, zijn bij Hattem’ ….

Van: van D., C. Aan: Ds. Franken, H. Plaats: de trein Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: ‘Zijn op weg naar Westerbork, met heel Amsterdam, zijn bij Hattem’ ….

Briefkaart van C. van D. aan Ds. H. Franken vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork gegooid

Van: Amsterdamsche Bank N.V. Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-06-04 Plaats: Amsterdam Onderwerp: behandeling Joodsche vermogensvoorwaarden en of deze ook op Heinrich van toepassing zijn. Antwoord van Heinrich zie op achterkant van de brief.

Van: Amsterdamsche Bank N.V. Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-06-04 Plaats: Amsterdam Onderwerp: behandeling Joodsche vermogensvoorwaarden en of deze ook op Heinrich van toepassing zijn. Antwoord van Heinrich zie op achterkant van de brief.

Brief van de Amsterdamse Bank N.V. aan Heinrich Gassmann

Personen