In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Muller, Grietje Aan: lieve allemaal (broer, Israel en gezin) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: mogelijks de laatste brief; ze zijn klaar om naar het onbekende te gaan; de stemming is tamelijk goed; ze zullen hun noodlot zo moedig mogelijk onder de ogen zien; dat haar broer en zijn kinderen alles bespaard mag blijven…; voor het geval ze niet terug zullen komen, gedraag jullie moedig. Dit is geen frase maar de volstrekte waarheid; al zullen ze hun best doen weer terug te komen, er voor vechten; de mensen in het kamp houden zich goed, ze zijn nog vol hoop; het is op het moment zo'n chaos, dat het onmogelijk is verder te schrijven; ze zijn naar een andere barak gestuurd, een doorgangsbarak, waar honderden anderen aankomen; mamma houdt zich goed en pappa is in de drie weken Westerbork wel 20 jaar ouder geworden; Esther houdt zich redelijk; de schrijfster zelf is kalm; ‘als de dood daar wacht, ben ik blij als ze vlug zal komen'; als het daar redelijk is, dan slaat ze zich er wel doorheen. &nbsp;

Van: Muller, Grietje Aan: lieve allemaal (broer, Israel en gezin) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: mogelijks de laatste brief; ze zijn klaar om naar het onbekende te gaan; de stemming is tamelijk goed; ze zullen hun noodlot zo moedig mogelijk onder de ogen zien; dat haar broer en zijn kinderen alles bespaard mag blijven…; voor het geval ze niet terug zullen komen, gedraag jullie moedig. Dit is geen frase maar de volstrekte waarheid; al zullen ze hun best doen weer terug te komen, er voor vechten; de mensen in het kamp houden zich goed, ze zijn nog vol hoop; het is op het moment zo'n chaos, dat het onmogelijk is verder te schrijven; ze zijn naar een andere barak gestuurd, een doorgangsbarak, waar honderden anderen aankomen; mamma houdt zich goed en pappa is in de drie weken Westerbork wel 20 jaar ouder geworden; Esther houdt zich redelijk; de schrijfster zelf is kalm; ‘als de dood daar wacht, ben ik blij als ze vlug zal komen'; als het daar redelijk is, dan slaat ze zich er wel doorheen. &nbsp;

Brief van Grietje Muller aan lieve allemaal vanuit kamp Westerbork

Bijlage bij brief afkomstig van Informatiebureau Nederlandsche Roode Kruis Vermelding van namen van repatrieerden van het transport van 16-10-1942 naar Auschwitz Jacob Zilverberg, Emanuel Neter en Jermias Samettini.

Bijlage bij brief afkomstig van Informatiebureau Nederlandsche Roode Kruis Vermelding van namen van repatrieerden van het transport van 16-10-1942 naar Auschwitz Jacob Zilverberg, Emanuel Neter en Jermias Samettini.

Bijlage bij de brief van het Rode kruis aan J. Adelaar

Registratiekaart (Registration Record) van Johanna Cato Hedeman-Dormits, in verband met haar repatriëring naar Nederland, aug. 1945.

Registratiekaart van Johanna Cato Hedeman-Dormits

Van: moeder Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar Datum: 1943-09-18 Onderwerp: bijna geen brieven aangekomen vanwege en verkeerd adres (baraknummer); moeder wil zoveel mogelijk horen, dus ook de blanke gedeelten van de briefkaart volschrijven; Betty is weg (doorgestuurd); krijgt Hanneke 2 keer in de week een pakketje? ‘Zit er alles in wat je nodig hebt?'; Hanneke mag alles vragen en schrijven; de toegestuurde koekjes zijn zelf gebakken; de pakjes zijn bedoeld om haar gezondheid op peil te houden; denk aan de hygiëne en voorkom kouvatten; Hanneke heeft nu een meester in haar klas die de sommen goed weet uit te leggen; ‘Wat leer je eigenlijk?’; ' Zijn er klassen?'; 'Waar ben je vier maal tegen ingeënt?' …; er zal Hanneke een boek worden toegestuurd…&nbsp;

Van: moeder Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar Datum: 1943-09-18 Onderwerp: bijna geen brieven aangekomen vanwege en verkeerd adres (baraknummer); moeder wil zoveel mogelijk horen, dus ook de blanke gedeelten van de briefkaart volschrijven; Betty is weg (doorgestuurd); krijgt Hanneke 2 keer in de week een pakketje? ‘Zit er alles in wat je nodig hebt?'; Hanneke mag alles vragen en schrijven; de toegestuurde koekjes zijn zelf gebakken; de pakjes zijn bedoeld om haar gezondheid op peil te houden; denk aan de hygiëne en voorkom kouvatten; Hanneke heeft nu een meester in haar klas die de sommen goed weet uit te leggen; ‘Wat leer je eigenlijk?’; ' Zijn er klassen?'; 'Waar ben je vier maal tegen ingeënt?' …; er zal Hanneke een boek worden toegestuurd…&nbsp;

Brief van moeder aan haar dochter Hanneke

Radiorede N.O.S. Recht en Slecht Door: Mr. Dr. Benno Stokvis Datum: 1973-11-30 Over Han Hollander

Radiorede N.O.S. Recht en Slecht Door: Mr. Dr. Benno Stokvis Datum: 1973-11-30 Over Han Hollander

Radiorede van Mr. Dr. Benno Stokvis

Revisietekening Oliegestookte verwarmingskachels barak 107&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1958-10-24

Revisietekening Oliegestookte verwarmingskachels barak 107&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1958-10-24

plattegrond van olie gestookte kachels in barak 107 in het woonoord Schattenberg

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-01-29 Onderwerp: geldzendingen naar Litzmannstadt; gemengd-gehuwden; briefpost kamp Vught; vermogen Zwitserse Joden; Zwitsers staatsburgerschap

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-01-29 Onderwerp: geldzendingen naar Litzmannstadt; gemengd-gehuwden; briefpost kamp Vught; vermogen Zwitserse Joden; Zwitsers staatsburgerschap

Bulletin nummer 31 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 267 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Witsenhuysen, Max geb. 11-09-42 overleden te Westerbork op 08-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 267 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Witsenhuysen, Max geb. 11-09-42 overleden te Westerbork op 08-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Max Witsenhuysen

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 380 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Walg, Karin geb. 19-06-43 overleden te Westerbork op 23-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 30-06-1943 Nr. 380 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Walg, Karin geb. 19-06-43 overleden te Westerbork op 23-06-1943 op 25-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Karin Walg

Mededeling Datum: 1943-11-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Diëten

Mededeling Datum: 1943-11-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Diëten

Mededeling over diëten

Van: Heymann-Heymans, familie&nbsp; Aan: Heymans, Arthur, Ruth en kinderen Datum: 1943-05-17 Plaats: Westerbork, kamp, barak 56 Onderwerp: over familie in het ziekenhuis, over bezoeken, over pakketten en kwakkelende gezondheid van verschillende personen.

Van: Heymann-Heymans, familie&nbsp; Aan: Heymans, Arthur, Ruth en kinderen Datum: 1943-05-17 Plaats: Westerbork, kamp, barak 56 Onderwerp: over familie in het ziekenhuis, over bezoeken, over pakketten en kwakkelende gezondheid van verschillende personen.

Brief van de familie Heymann-Heymans aan Arthur Heymans vanuit kamp Westerbork

Spotschrift op het overlijden van Adolf Hitler Van: Van Leer, Taapke Plaats: Drachten Datum: 1 mei 1945.

Spotschrift op het overlijden van Adolf Hitler Van: Van Leer, Taapke Plaats: Drachten Datum: 1 mei 1945.

Spotschrift op het overlijden van Adolf Hitler

Spencer: gedragen door A.J.A. Lobstein (1916). Hij kwam eind augustus 1944 in kamp Westerbork terecht en werd er uiteindelijk bevrijd. De spencer heeft hij in het kamp gekregen. &nbsp;

Spencer: gedragen door A.J.A. Lobstein (1916). Hij kwam eind augustus 1944 in kamp Westerbork terecht en werd er uiteindelijk bevrijd. De spencer heeft hij in het kamp gekregen. &nbsp;

Spencer van A.J.A. Lobstein

Personen