In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

RSHA

Zenstralstelle für Judische Auswanderung

Joodse gemeenten in Noord-Holland

Joodse gemeente Hilversum

Van: Acohen, H.B. (geschreven door Sara) Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-07 Onderwerp: ‘de (kleer)hangertjes waren heel goed, zij doen goed dienst’; de (eigen gemaakte) jam en roggebrood waren heerlijk; opa was blij met zijn rokertje; groeten van Ro…

Van: Acohen, H.B. (geschreven door Sara) Aan: Lohman, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-07 Onderwerp: ‘de (kleer)hangertjes waren heel goed, zij doen goed dienst’; de (eigen gemaakte) jam en roggebrood waren heerlijk; opa was blij met zijn rokertje; groeten van Ro…

Briefkaart van H.B. Acohen aan de familie Lohman vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis&nbsp; Hakker, Abraham, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; Hakker, Abraham, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Abraham Hakker

Van: Fuldauer, Henri Aan: ouders en familie Plaats: De Beetse, Joodse werkkamp Datum: 1942-05-22 Onderwerp: het is slecht en ellendig in het kamp en er wordt veel honger geleden; &nbsp;niet te geloven dat zoiets in Nederland bestaat; het avondeten is net zoveel als men aan de kat geeft; vier boterhammen per dag en hard werken; geen rookartikelen; hoe het met iedereen gaat; van verlof is niets bekend; allerergste is het tekort aan voedsel; Bruintje stuurt wat ze kan…

Van: Fuldauer, Henri Aan: ouders en familie Plaats: De Beetse, Joodse werkkamp Datum: 1942-05-22 Onderwerp: het is slecht en ellendig in het kamp en er wordt veel honger geleden; &nbsp;niet te geloven dat zoiets in Nederland bestaat; het avondeten is net zoveel als men aan de kat geeft; vier boterhammen per dag en hard werken; geen rookartikelen; hoe het met iedereen gaat; van verlof is niets bekend; allerergste is het tekort aan voedsel; Bruintje stuurt wat ze kan…

Brief van Henri Fuldauer aan zijn ouders en familie vanuit het Joodse werkkamp de Beetse

Van: Het Nederlandse Beheersinstituut Aan: Bonn, Samson Plaats: Amsterdam Datum: 1951-05-10 Onderwerp: verslag; wat is kunnen achterhalen van het echtpaar Bonn-Diamant zijn wat meubelen en linnengoed ter waarde van ongeveer 500 gulden; door de enige zoon van het echtpaar wonende te Aruba in 1947 in ontvangst genomen.

Van: Het Nederlandse Beheersinstituut Aan: Bonn, Samson Plaats: Amsterdam Datum: 1951-05-10 Onderwerp: verslag; wat is kunnen achterhalen van het echtpaar Bonn-Diamant zijn wat meubelen en linnengoed ter waarde van ongeveer 500 gulden; door de enige zoon van het echtpaar wonende te Aruba in 1947 in ontvangst genomen.

Brief van het Nederlandse Beheersinstituut aan S. Bonn

Sonder-Ausweis&nbsp; Simons, Bernard, 14-5-95, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; Simons, Bernard, 14-5-95, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Bernard Simons

Van: Haagman, Lion, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: iets proberen te bereiken voor vrijstelling; Lion werkt in de grond; de beide vrouwen 's morgen in de Centrale Keuken…

Van: Haagman, Lion, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: iets proberen te bereiken voor vrijstelling; Lion werkt in de grond; de beide vrouwen 's morgen in de Centrale Keuken…

Brief van Lion, Bep en Clara aan de familie Vrijer vanuit kamp Westerbork

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-11-12&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp. Boswachterij alleen geïnteresseerd in de varkensschuur en eventueel barak 11 om het hout te gebruiken voor reparatie van de schuur; een schafkeet en wachthuis 1. Van het stenen wachthuis kunnen misschien 2 woningen voor vaste medewerkers van de Boswachterij Hooghalen kunnen worden gemaakt….; er zijn suggesties voor meer overnames en compensatie voor Staatsbosbeheer bij opruimen van het terrein.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1948-11-12&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp. Boswachterij alleen geïnteresseerd in de varkensschuur en eventueel barak 11 om het hout te gebruiken voor reparatie van de schuur; een schafkeet en wachthuis 1. Van het stenen wachthuis kunnen misschien 2 woningen voor vaste medewerkers van de Boswachterij Hooghalen kunnen worden gemaakt….; er zijn suggesties voor meer overnames en compensatie voor Staatsbosbeheer bij opruimen van het terrein.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Van: de Lagerkommandantur Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-27 Onderwerp: diefstal van hout om de kachels te stoken; tot barakdelen (luiken) toe; Leo van Messel, barak 64, heeft hout weggenomen dat bij het ketelhuis lag. Hij zal worden overgebracht naar strafbarak 67. Hij zal op straftransport gaan.

Van: de Lagerkommandantur Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-27 Onderwerp: diefstal van hout om de kachels te stoken; tot barakdelen (luiken) toe; Leo van Messel, barak 64, heeft hout weggenomen dat bij het ketelhuis lag. Hij zal worden overgebracht naar strafbarak 67. Hij zal op straftransport gaan.

Lagerbefehl nummer 54

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 07-06-1943 Nr. 331 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Rosianski, Joseph geb. 02-04-78 overleden te Westerbork op 31-05-1943 op 04-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 07-06-1943 Nr. 331 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Rosianski, Joseph geb. 02-04-78 overleden te Westerbork op 31-05-1943 op 04-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Joseph Rosianski

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 213 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Rees, Marianne geb. 28-11-60 overleden te Westerbork op 22-04-1943 op: 22-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 213 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Rees, Marianne geb. 28-11-60 overleden te Westerbork op 22-04-1943 op: 22-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Marianne van Rees

Het ketelhuis Getekend door: Kok, L. Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-12 Tekening in kleur van het ketelhuis, op de voorgrond loopt een man met een kruiwagen met een gamel met eten uit de centrale keuken.

Het ketelhuis Getekend door: Kok, L. Plaats: Kamp Westerbork Datum: 1943-12 Tekening in kleur van het ketelhuis, op de voorgrond loopt een man met een kruiwagen met een gamel met eten uit de centrale keuken.

Het ketelhuis met kolenvoorraad getekend door Leo kok

Van: Grevelink, J. Aan: commandant bewakingstroepen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06 Onderwerp: toestand bij het overnemen van het commando. Gebrek aan discipline en deskundigheid en gebrek aan goede kleding en schoeisel. Een reorganisatie is noodzakelijk.

Van: Grevelink, J. Aan: commandant bewakingstroepen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06 Onderwerp: toestand bij het overnemen van het commando. Gebrek aan discipline en deskundigheid en gebrek aan goede kleding en schoeisel. Een reorganisatie is noodzakelijk.

Brief van J. Grevelink aan de (oude) commandant bewakingstroepen in verband met overdracht

Leo Meijer werd op 25 juli 1935 in Zwijndrecht geboren als enig kind van Herman Izaäk Meijer en Charlotte Rozeboom. Leo groeide op aan het Veerplein in Zwijndrecht, boven de apotheek van zijn vader. Toen Leo zes jaar geworden was, ging hij naar de openbare lagere school van het dorp. Niet voor lang, want begin 1942 mochten hij en de andere Joodse kinderen van de Duitse bezetter niet meer naar deze school. Er werd toen in Dordrecht een klasje gevormd voor de Joodse kinderen.&nbsp; In de herfst van 1942 is het gezin Meijer van huis gehaald en samen met 17 andere joden uit Zwijndrecht met de trein vervoerd naar het Centraal Station in Amsterdam. Vandaar moesten ze lopen naar de Hollandsche Schouwburg. Op 11 november 1942 wordt het gezin Meijer in kamp Westerbork geregistreerd. Vader Herman kon in het kamp aan de slag als apotheker, daarom is het gezin Meijer bijna twee jaar in kamp Westerbork gebleven. Op 4 september 1944 is Leo met zijn ouders op transport gesteld naar Theresienstadt. Leo en zijn moeder zijn op 4 oktober 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar moeder en zoon na aankomst zijn vermoord. Vader Herman werd op 29 september 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar hij werd geselecteerd om te werken en zo uiteindelijk wist te overleven.&nbsp; zie ook https://westerborkportretten.nl/westerborkportretten/leo-meijer

Radio- telefoon bedieningsbord Interneringskamp Datum: 1947-03-24

Radio- telefoon bedieningsbord Interneringskamp Datum: 1947-03-24

Plattegrond van het bedieningsbord radio/telefoon van het Interneringskamp

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Izaak (Izak) Mendes Monteiro Geboren: 23-02-1922 op 11 januari 1944 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd. De gegevens kloppen niet. Izak is op 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen gedeporteerd en van hieruit op 9 oktober 1944 naar Auschwitz.

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Izaak (Izak) Mendes Monteiro Geboren: 23-02-1922 op 11 januari 1944 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd. De gegevens kloppen niet. Izak is op 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen gedeporteerd en van hieruit op 9 oktober 1944 naar Auschwitz.

Brief van het Nederlandsche Roode Kruis

Het gezin Buijvoets in de tuin van de woning van de kampcommandant. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1947

Het gezin Buijvoets in de tuin van de woning van de kampcommandant. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1947

Foto van het gezin Buijvoets in de tuin van de woning van de kampcommandant

Van: As, van,A.&nbsp; Aan: Kampbewoners&nbsp; Plaats: Westerbork, interneringskamp&nbsp; Datum: 1945-04-12&nbsp; Onderwerp: kampleiding, arbeidstijden.

Van: As, van,A.&nbsp; Aan: Kampbewoners&nbsp; Plaats: Westerbork, interneringskamp&nbsp; Datum: 1945-04-12&nbsp; Onderwerp: kampleiding, arbeidstijden.

Bekendmaking van commandant Aad van As over de kampleiding en werktijden

Van: Letty&nbsp;(dochter)(A. Coelingh-Barnstijn) Aan:&nbsp;Barnstijn-van den Berg, Sientje Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-03-31&nbsp; Onderwerp: vraag of er nog behoefte aan levensmiddelen en andere zaken is. De gestuurde pakketjes zijn nog niet op de juiste plek terecht gekomen. Letty zal van alles opsturen, waaronder gekookte nasi. Jan is ontslagen, op wachtgeld gezet en werkt nu als landarbeider bij de boer. Letty heeft het pensioen ontvangen en zal ermee doen wat haar moeder vroeg. Ze vraagt in welke barak haar moeder precies zit en ze vindt het jammer dat zij in de barak niets kan klaarmaken. Vanaf 10 april moeten alle Joden naar Vught, behalve zij die al in kampen zitten en de gemengd-gehuwden; Is mevrouw van Emden ook in het kamp? ‘Blijf moedig? U was dat altijd’, vroeger in Nederlands-Indië en later in Holland; de schrijfster heeft gehoord dat Ds. de Wilde in kamp Westerbork is en een steun voor haar moeder kan zijn.

Van: Letty&nbsp;(dochter)(A. Coelingh-Barnstijn) Aan:&nbsp;Barnstijn-van den Berg, Sientje Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-03-31&nbsp; Onderwerp: vraag of er nog behoefte aan levensmiddelen en andere zaken is. De gestuurde pakketjes zijn nog niet op de juiste plek terecht gekomen. Letty zal van alles opsturen, waaronder gekookte nasi. Jan is ontslagen, op wachtgeld gezet en werkt nu als landarbeider bij de boer. Letty heeft het pensioen ontvangen en zal ermee doen wat haar moeder vroeg. Ze vraagt in welke barak haar moeder precies zit en ze vindt het jammer dat zij in de barak niets kan klaarmaken. Vanaf 10 april moeten alle Joden naar Vught, behalve zij die al in kampen zitten en de gemengd-gehuwden; Is mevrouw van Emden ook in het kamp? ‘Blijf moedig? U was dat altijd’, vroeger in Nederlands-Indië en later in Holland; de schrijfster heeft gehoord dat Ds. de Wilde in kamp Westerbork is en een steun voor haar moeder kan zijn.

Brief van Letty aan haar moeder vanuit Rotterdam

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Groningen Datum: 1943-04-10 Onderwerp: Werner bevindt zich in het Academisch Ziekenhuis in Groningen voor keelonderzoek. Zijn amandelen hoeven niet gepeld te worden. Hij verwonderd zich over het feit hoe schoon het in het ziekenhuis is en onder welke omstandigheden hij in Westerbork moeten leven. Hij mag de stad niet in en moet wachten totdat hij in de middag weer opgehaald wordt; in het kamp zijn de dag ervoor en in de ochtend weer veel mensen binnen gekomen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Groningen Datum: 1943-04-10 Onderwerp: Werner bevindt zich in het Academisch Ziekenhuis in Groningen voor keelonderzoek. Zijn amandelen hoeven niet gepeld te worden. Hij verwonderd zich over het feit hoe schoon het in het ziekenhuis is en onder welke omstandigheden hij in Westerbork moeten leven. Hij mag de stad niet in en moet wachten totdat hij in de middag weer opgehaald wordt; in het kamp zijn de dag ervoor en in de ochtend weer veel mensen binnen gekomen.

Briefkaart van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit Groningen

Van: Kamermans, H.C., kampcommandant interneringskamp Marum Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Marum Datum: 1945-07-14 Onderwerp: verzoek tot het toekomen van schoonmaakmateriaal (boenders, bezems en borstels).

Van: Kamermans, H.C., kampcommandant interneringskamp Marum Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Marum Datum: 1945-07-14 Onderwerp: verzoek tot het toekomen van schoonmaakmateriaal (boenders, bezems en borstels).

Verzoek van de kampcommandant van Interneringskamp Marum om boenders, bezems en wasborstels

Van: Bundesgerichtshof, Pressestelle Aan: "Die Tat" (Werner Stertzenbach) Plaats: Karlsruhe. Datum: 1965-02-10 Onderwerp: onderbouwing vrijspraak Erich Deppner.

Van: Bundesgerichtshof, Pressestelle Aan: "Die Tat" (Werner Stertzenbach) Plaats: Karlsruhe. Datum: 1965-02-10 Onderwerp: onderbouwing vrijspraak Erich Deppner.

Brief van het Bundesgerichtshof aan Die Tat

Van: Matteman, Sal en Margot Aan: lieve allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-30 Onderwerp: verjaardag; pakket ontvangen; veranderen van barak; dagelijkse omstandigheden in de barakken; wc's

Van: Matteman, Sal en Margot Aan: lieve allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-30 Onderwerp: verjaardag; pakket ontvangen; veranderen van barak; dagelijkse omstandigheden in de barakken; wc's

Brief van Sal en Margot Matteman aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Militair Gezag (Westerbork) Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948 Blanco toegangsbewijs voor een bezoeker van het Interneringskamp.

Van: Militair Gezag (Westerbork) Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948 Blanco toegangsbewijs voor een bezoeker van het Interneringskamp.

Toegangsbewijs (blanco) voor een bezoek aan het Interneringskamp Westerbork

Van: v/d Burg, D., Hoofd der Bewaring Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-12 Onderwerp: Vermissing van kampgoederen. Onderzoek hiernaar, in welke barakken het vermiste meubilair weer opdook en wie hiervoor verantwoordelijk waren.

Van: v/d Burg, D., Hoofd der Bewaring Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-02-12 Onderwerp: Vermissing van kampgoederen. Onderzoek hiernaar, in welke barakken het vermiste meubilair weer opdook en wie hiervoor verantwoordelijk waren.

Rapport van het hoofd van Bewaring aan J.G. Buijvoets over vermist meubilair

Pas (Durchlasschein), op naam van Jules Cohen, in verband met werkzaamheden in W.A. Spedidition in Theresienstadt, geldig gedurende de periode van 12 - 30 april 1945. Op de achterkant van het pasje is de naam Karl Propper opgeschreven met een adres in Praag.

Pas (Durchlasschein), op naam van Jules Cohen, in verband met werkzaamheden in W.A. Spedidition in Theresienstadt, geldig gedurende de periode van 12 - 30 april 1945. Op de achterkant van het pasje is de naam Karl Propper opgeschreven met een adres in Praag.

Pas

Personen