In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Sara de Hartogh is in de oorlog vanuit Amsterdam naar Friesland verhuisd. Daar leefde zij onder de schuilnaam Suze van Bodegraven. In november 1943 is Sara de Hartogh nabij IJlst door het verzet geliquideerd, omdat ze dreigde verzetsstrijders te verraden.

Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Contacten met kampoverlevenden

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: &nbsp;Gosschalk, J. Datum: 1943-01-16 Plaats: Westerbork, kamp (Lager), barak 36 Onderwerp: pakket ontvangen. Dank.&nbsp;

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: &nbsp;Gosschalk, J. Datum: 1943-01-16 Plaats: Westerbork, kamp (Lager), barak 36 Onderwerp: pakket ontvangen. Dank.&nbsp;

Briefkaart van Rosette Stranders-de Hartog aan J. Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 01-06-1943 Nr. 325 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Sternfeld, Clotilde Sara geb. 23-11-61 overleden te Westerbork op 27-05-1943 op 31-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 01-06-1943 Nr. 325 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Sternfeld, Clotilde Sara geb. 23-11-61 overleden te Westerbork op 27-05-1943 op 31-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Clotilde Sara Sternfeld

Arbeitskarte / Arbeidskaart Van: Rebecca Gimbrere-Snoek Geboren: 1885-01-31, woonachtig in barak 61 Gruppe: Schule Lehrerin Groep: DB 10 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02

Arbeitskarte / Arbeidskaart Van: Rebecca Gimbrere-Snoek Geboren: 1885-01-31, woonachtig in barak 61 Gruppe: Schule Lehrerin Groep: DB 10 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02

Arbeitskarte van Rebecca Gimbrere-Snoek

Van: Diamant, Sal Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1950-07-26 Onderwerp: een brief met drie gulden erin (die zijn van oma); fiets-pech voor Chaja….; hij zal contact opnemen met Nora voor het juiste adres van Chaja…; nog een prettige vakantie…

Van: Diamant, Sal Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1950-07-26 Onderwerp: een brief met drie gulden erin (die zijn van oma); fiets-pech voor Chaja….; hij zal contact opnemen met Nora voor het juiste adres van Chaja…; nog een prettige vakantie…

Brief van oom Sal aan Chaja van Bergen vanuit Amsterdam

Voorzorgsmaatregelen bij luchtalarm en bominslag. Voorlichtingsactie Hoofdinspectie Luchtbescherming.

Voorzorgsmaatregelen bij luchtalarm en bominslag. Voorlichtingsactie Hoofdinspectie Luchtbescherming.

Informatiepakket voorzorgsmaatregelen bij luchtalarm en bominslag.

Allied Expeditiionary Force D.P. Index Card Van: Hedeman, Judith Hetty Reg.nr. F 01165010

Allied Expeditiionary Force D.P. Index Card Van: Hedeman, Judith Hetty Reg.nr. F 01165010

D.P. Index Card van Judith Hetty Hedeman

Joodse gemeenten in Zuid-Holland

Joodse gemeente Dordrecht

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 133 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Blom, Joel geb. 09-01-78 overleden 20-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 133 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Blom, Joel geb. 09-01-78 overleden 20-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Joel Blom

Van: Dop, zuster en van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Oud Gastel Datum: 1943-1944 Onderwerp: met Chaja gaat het super best; ze helpt mee met allerlei huishoudelijke klusjes en de verzorging van baby's; de vraag of er nog kleren zijn voor Chaja; haar mantels zijn nog goed en groot genoeg; Chaja: ze kan geen verlanglijstje maken; er is een baby van twee maanden oud binnengekomen; is Eddy nu al twee jaar?; over andere kinderen; bedtijd; school en geplaagd worden door de andere kinderen; ze vraagt of Nora haar eens komt opzoeken.

Van: Dop, zuster en van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Oud Gastel Datum: 1943-1944 Onderwerp: met Chaja gaat het super best; ze helpt mee met allerlei huishoudelijke klusjes en de verzorging van baby's; de vraag of er nog kleren zijn voor Chaja; haar mantels zijn nog goed en groot genoeg; Chaja: ze kan geen verlanglijstje maken; er is een baby van twee maanden oud binnengekomen; is Eddy nu al twee jaar?; over andere kinderen; bedtijd; school en geplaagd worden door de andere kinderen; ze vraagt of Nora haar eens komt opzoeken.

Brief van een verzorgster aan de moeder van Chaja en van Chaja zelf vanuit het kindertehuis in Oud Gastel

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-16 Onderwerp: de ontslagen gemengd-gehuwden zijn maandag vertrokken; dinsdag kregen de bewoners te horen dat de jaargangen vanaf 1902 voor een keuring moesten verschijnen met als resultaat dat 229 kampbewoners klaar moesten staan om de volgende dag te vertrekken, een deel van de anderen is teruggesteld voor werkzaamheden in het kamp, een of voor andere redenen, de rest is ouder. De hele nacht is doorgewerkt om de personen voor het transport van de volgende dag zo goed mogelijk op reis te laten gaan; de mensen waren bijna allen nerveus en overstuur; de volgende ochtend vroeg afscheid nemen, het eerste transport kwam binnen. Het was een optocht van nood en ellende, de mensen die gewoon opgekomen waren zagen er keurig uit in tegenstelling tot degene die uit de gevangenis kwamen of waren opgepakt, zonder bagage. De binnengekomen mensen (ongeveer 950) kregen eten en drinken, werden geregistreerd en gingen weer terug naar het station; vandaag (de 16de) zijn de mensen per auto binnengekomen vanaf het station; op woensdag de 15de een aankondiging van een keuring voor de jaargangen 1898-190, ongeveer 100 personen, waaronder binnengekomen Groningers van 10 juli. Op de 16de weer een groep uit Amsterdam, waaronder een broer van Stella en zijn vrouw. Werner heeft ze kunnen spreken. Ze waren zonder eten en drinken binnengekomen. Werner heeft ze nog boterhammen kunnen meegeven. Met de auto gingen ze samen terug naar de trein. De Grüne Polizei begeleide het transport. Ze waren terughoudend en fatsoenlijk. Werner denkt zelf ook niet lang meer in kamp Westerbork te kunnen verblijven.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-16 Onderwerp: de ontslagen gemengd-gehuwden zijn maandag vertrokken; dinsdag kregen de bewoners te horen dat de jaargangen vanaf 1902 voor een keuring moesten verschijnen met als resultaat dat 229 kampbewoners klaar moesten staan om de volgende dag te vertrekken, een deel van de anderen is teruggesteld voor werkzaamheden in het kamp, een of voor andere redenen, de rest is ouder. De hele nacht is doorgewerkt om de personen voor het transport van de volgende dag zo goed mogelijk op reis te laten gaan; de mensen waren bijna allen nerveus en overstuur; de volgende ochtend vroeg afscheid nemen, het eerste transport kwam binnen. Het was een optocht van nood en ellende, de mensen die gewoon opgekomen waren zagen er keurig uit in tegenstelling tot degene die uit de gevangenis kwamen of waren opgepakt, zonder bagage. De binnengekomen mensen (ongeveer 950) kregen eten en drinken, werden geregistreerd en gingen weer terug naar het station; vandaag (de 16de) zijn de mensen per auto binnengekomen vanaf het station; op woensdag de 15de een aankondiging van een keuring voor de jaargangen 1898-190, ongeveer 100 personen, waaronder binnengekomen Groningers van 10 juli. Op de 16de weer een groep uit Amsterdam, waaronder een broer van Stella en zijn vrouw. Werner heeft ze kunnen spreken. Ze waren zonder eten en drinken binnengekomen. Werner heeft ze nog boterhammen kunnen meegeven. Met de auto gingen ze samen terug naar de trein. De Grüne Polizei begeleide het transport. Ze waren terughoudend en fatsoenlijk. Werner denkt zelf ook niet lang meer in kamp Westerbork te kunnen verblijven.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Liggende oude man.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.

Liggende oude man.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Wat staat er op deze website en wat (nog) niet?

Over deze website

Soort van persoonskaart Van: Zomerplaag, M. Betreft een persoonskaart in het Russisch opgemaakt te Tröbitz

Soort van persoonskaart Van: Zomerplaag, M. Betreft een persoonskaart in het Russisch opgemaakt te Tröbitz

Persoonskaart van M. Zomerplaag

Personen