In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Joustra, J. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04 Onderwerp: instructies (militaire) commando's en urenindeling voor oefening.

Van: Joustra, J. Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04 Onderwerp: instructies (militaire) commando's en urenindeling voor oefening.

Lijst met te gebruiken bevelen en oefeningen voor de bewakers

Gelukwens (verjaardag) op rijm, in Duits getypt voor dr. Bial.&nbsp; Datum: 1944-08-21&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Ondertekend door de barakkenleider.

Gelukwens (verjaardag) op rijm, in Duits getypt voor dr. Bial.&nbsp; Datum: 1944-08-21&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Ondertekend door de barakkenleider.

Gelukwens voor dr. Bial

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Rapport van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over door gedetineerden verrichte werkzaamheden

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-01-29 Onderwerp: geldzendingen naar Litzmannstadt; gemengd-gehuwden; briefpost kamp Vught; vermogen Zwitserse Joden; Zwitsers staatsburgerschap

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-01-29 Onderwerp: geldzendingen naar Litzmannstadt; gemengd-gehuwden; briefpost kamp Vught; vermogen Zwitserse Joden; Zwitsers staatsburgerschap

Bulletin nummer 31 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

luchtopname van de rij telescopen met overblijfselen van woonoord Schattenberg. Plaats: Radiosterrenwacht/Woonoord Schattenberg Datum: 1968-1970

luchtopname van de rij telescopen met overblijfselen van woonoord Schattenberg. Plaats: Radiosterrenwacht/Woonoord Schattenberg Datum: 1968-1970

Foto vanuit de lucht van de radiotelescopen en het woonoord Schattenberg

Van: Kroonenberg, Meijer en Johanna&nbsp; Aan: Kroonenberg, Jopie&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-27&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Van: Kroonenberg, Meijer en Johanna&nbsp; Aan: Kroonenberg, Jopie&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-07-27&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Briefkaart van Meijer en Johanna Kroonenberg-Blazer vanuit Theresienstadt

Van: Cleeff van, Alice (Lotte en Eddy) Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-11 Onderwerp: Omstandigheden; dagelijkse gang van zaken. De schijfster (Alice) heeft een middenoorontsteking. De stemming in de barak is goed.

Van: Cleeff van, Alice (Lotte en Eddy) Aan: Henny Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-11 Onderwerp: Omstandigheden; dagelijkse gang van zaken. De schijfster (Alice) heeft een middenoorontsteking. De stemming in de barak is goed.

Brief van Alice, ( Lotte en Eduard) van Cleeff aan Henny vanuit kamp Westerbork

Foto is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf&nbsp; Interieur van de woning van de kampcommandant A.K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944

Foto is gemaakt door Breslauer, Werner, Rudolf&nbsp; Interieur van de woning van de kampcommandant A.K. Gemmeker.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944

Foto van de zitkamer van de woning van commandant Gemmeker

Verklaring van Dr. J. Samuels, chirurg- vrouwenarts Tekst in Duits. Hiermit erklare ich, dass Frau S. Kruimink-van Dam, sich im Postklimakterium befindet. Sie leidet an verschiedenen Alterskrankheiten. Datum: 1943-07-12 Plaats: Amsterdam

Verklaring van Dr. J. Samuels, chirurg- vrouwenarts Tekst in Duits. Hiermit erklare ich, dass Frau S. Kruimink-van Dam, sich im Postklimakterium befindet. Sie leidet an verschiedenen Alterskrankheiten. Datum: 1943-07-12 Plaats: Amsterdam

Verklaring van Dr. J. Samuels betreffende S. Kruimink-van Dam

Van: Asscher-Pinkhof, Clara Aan: Asscher, S. (dochter) Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-04 Onderwerp: de schrijfster en Fieke (Sophie) komen mogelijk in aanmerking voor uitwisseling naar Palestina. Ze vraagt aan haar dochter stappen te ondernemen voor het certificaat.

Van: Asscher-Pinkhof, Clara Aan: Asscher, S. (dochter) Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-04 Onderwerp: de schrijfster en Fieke (Sophie) komen mogelijk in aanmerking voor uitwisseling naar Palestina. Ze vraagt aan haar dochter stappen te ondernemen voor het certificaat.

Brief van Clara Asscher-Pinkhof aan haar dochter S. Asscher vanuit Amsterdam

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-18 Onderwerp: Werner heeft de laatste dagen veel vrienden in het kamp ontmoet. Hij gaat van de ene barak naar de andere en naar het ziekenhuis voor bezoeken; Onder andere een ontmoeting met Dr. (Siegfried) Aaron (uit Zutphen). Zijn zoon heeft een brief uit Birkenau gestuurd, beschrijving van het gezin Aaron; Jacob Hijman af en toe ontmoet, Werner komt echter nooit tot een gesprek met hem; tot 1 februari 1943 geen verzoeken tot verlof mogelijk; de commandant zou in een slechte bui 80% van de verzoeken hebben afgewezen, ook die van Werner; over Werners gemoedstoestand; het is 12 uur, iedereen snurkt al, het licht moet worden uitgedaan.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-18 Onderwerp: Werner heeft de laatste dagen veel vrienden in het kamp ontmoet. Hij gaat van de ene barak naar de andere en naar het ziekenhuis voor bezoeken; Onder andere een ontmoeting met Dr. (Siegfried) Aaron (uit Zutphen). Zijn zoon heeft een brief uit Birkenau gestuurd, beschrijving van het gezin Aaron; Jacob Hijman af en toe ontmoet, Werner komt echter nooit tot een gesprek met hem; tot 1 februari 1943 geen verzoeken tot verlof mogelijk; de commandant zou in een slechte bui 80% van de verzoeken hebben afgewezen, ook die van Werner; over Werners gemoedstoestand; het is 12 uur, iedereen snurkt al, het licht moet worden uitgedaan.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Bewijs van vrijstelling van transport.&nbsp; Van: Tabaksblatt, Alida&nbsp; Datum: 1943-06-04 Onderwerp: vrijstelling van transport in verband met status van gedoopte Jood.&nbsp;

Bewijs van vrijstelling van transport.&nbsp; Van: Tabaksblatt, Alida&nbsp; Datum: 1943-06-04 Onderwerp: vrijstelling van transport in verband met status van gedoopte Jood.&nbsp;

Bewijs van vrijstelling voor transport voor Alida Tabaksblatt

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum:&nbsp;1945-05 Onderwerp: Tewerkstelling in verband met ontginning van heide ten behoeve van bosaanplant op een half uur lopen van het kamp. Duizend geïnterneerden kunnen beschikbaar worden gesteld voor het werk.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum:&nbsp;1945-05 Onderwerp: Tewerkstelling in verband met ontginning van heide ten behoeve van bosaanplant op een half uur lopen van het kamp. Duizend geïnterneerden kunnen beschikbaar worden gesteld voor het werk.

Brief van Houtvester Assen over ontginning van heide

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Groepje mensen staan voorovergebogen ergens naar te kijken.

Barakken na de grote brand. Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1958 Bij deze brand gingen de barakken met de nummers 60, 61 en 62 geheel verloren en barak 63 voor een gedeelte.&nbsp; Groepje mensen staan voorovergebogen ergens naar te kijken.

Foto van de grote brand van 1958 in woonoord Schattenberg

Vrijstelling Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-02 Lena Cohen-Nijstad krijgt vrijstelling van arbeid (voor een behandeling in de Polikliniek?)

Vrijstelling Van: Cohen-Nijstad, Lena Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-02 Lena Cohen-Nijstad krijgt vrijstelling van arbeid (voor een behandeling in de Polikliniek?)

Vrijstelling voor Lena Cohen-Nijstad

Personen