In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

1944

Januari 1944

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 72

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 55 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Augustus 1959 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.&nbsp;

Betreft: Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 55 in woonoord Schattenberg.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Augustus 1959 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.&nbsp;

Plattegrond met aanzicht en een nieuwe indeling van barak 55 in woonoord Schattenberg

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-12 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella spoedig naar huis kan.&nbsp;

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-12 Onderwerp: Henk hoopt dat Stella spoedig naar huis kan.&nbsp;

Briefkaart van Henk de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Breslauer, W. R.&nbsp; De bouw van de Reinwaterkelder in het doorgangskamp.&nbsp; Op de achtergrond is barak 100 te zien. Kamp Westerbork, jaartal onbekend.

Breslauer, W. R.&nbsp; De bouw van de Reinwaterkelder in het doorgangskamp.&nbsp; Op de achtergrond is barak 100 te zien. Kamp Westerbork, jaartal onbekend.

De bouw van de Reinwaterkelder

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 56 met keukenbarakken Woonoord Schattenberg Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-08 Opmerking: woonfunctie

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 56 met keukenbarakken Woonoord Schattenberg Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-08 Opmerking: woonfunctie

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 56 en de keukenbarakken in woonoord Schattenberg

Werkplaatsen kamp Westerbork

Lederbewerksatelier

Kousenweverij

Houtzagerij

Timmerwerkplaats

Schilderwerkplaats

Naaiatelier

Boekbinderij

Schoenmakerij

Smederij

Speelgoedmakerij

Loodgieterswerkplaats

Kleermakerij

Stoffeerderij

Oliemakerij

Kuiperij

Horlogemakerij

Breiatelier

Constructiewerkplaats

Van: Spetter, B. en Spetter-Prins, H. Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp/of de trein Datum: 1942-11 Onderwerp: 'Lieve Jac., Gods beste zegen en tot wederzien, je vader en moeder.

Van: Spetter, B. en Spetter-Prins, H. Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp/of de trein Datum: 1942-11 Onderwerp: 'Lieve Jac., Gods beste zegen en tot wederzien, je vader en moeder.

Bericht van vader en moeder aan J. Spetter

Van: vader Aan: Piet en Co Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-01 Onderwerp: moeder van zijn vrouw en haar zus Henny zouden worden opgehaald, door tussenkomst van relaties van Siegfried Rosenberg werd het uitgesteld, bij het horen viel Liesje flauw. Nu zijn ze toch opgehaald met ambulance en naar de Schouwburg gebracht is opgehaald; Siegfried deed er alles aan om in de Schouwburg te kunnen komen; alleen levensmiddelen kunnen worden toegestuurd om de toestand wat dragelijk te maken…

Van: vader Aan: Piet en Co Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-01 Onderwerp: moeder van zijn vrouw en haar zus Henny zouden worden opgehaald, door tussenkomst van relaties van Siegfried Rosenberg werd het uitgesteld, bij het horen viel Liesje flauw. Nu zijn ze toch opgehaald met ambulance en naar de Schouwburg gebracht is opgehaald; Siegfried deed er alles aan om in de Schouwburg te kunnen komen; alleen levensmiddelen kunnen worden toegestuurd om de toestand wat dragelijk te maken…

Brief van vader aan Piet en Co vanuit Amsterdam

Distributiekaart Op naam van: Wilhelmus Sterk Datum: 1943-09-25&nbsp; Dit was de illegale naam van W. Stertzenbach uit de tijd vlak na zijn ontvluchting uit Kamp Westerbork.

Distributiekaart Op naam van: Wilhelmus Sterk Datum: 1943-09-25&nbsp; Dit was de illegale naam van W. Stertzenbach uit de tijd vlak na zijn ontvluchting uit Kamp Westerbork.

Distributiestamkaart van Wilhelmus Sterk (W. Stertzenbach)

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Politionele Acties

Vervolging Jehova's Getuigen

Molukse acties

Wannseeconferentie

Invoering Neurenberger Wetten in Nederland

Duitse invasie

Silbertanne-moorden

Militaire operaties

Bevrijding

Gemengd-gehuwde Joden

Sinti en Roma

Operatie Black Tulip

Werkverschaffing

Woonwagenbewoners

Nederlandse Spoorwegen

Collaboratie

Repatriëring uit Nederlands-Indië

Organisation Todt

Philips Kommando

Ontvluchten uit Nederland

Executies

Binnenlandse Strijdkrachten

Opkomst van de nazi’s in Duitsland

Kinderen van 'foute' ouders

Dolle Dinsdag

Kristallnacht

Bersiap

Bezetting Nederlands-Indië door Japan

Wederopbouw

Vooroorlogs leven Nederlands-Indië

Anti-Duitse houding bevolking

Nederlandse leger in krijgsgevangenschap

Verzet

Hongerwinter

Operatie Amherst

Distributie

Razzia in Putten

Represailles

Arbeidsinzet

Radio Oranje

Kampleven Westerbork

Barakleven kamp Westerbork

Bewijs van de N.V. Nederlandsche Spoorwegen Houdster deze heeft het Muiderpoortstation te 23.00 verlaten De stationschef Taay Datum: 1944-07-21 Plaats: Amsterdam

Bewijs van de N.V. Nederlandsche Spoorwegen Houdster deze heeft het Muiderpoortstation te 23.00 verlaten De stationschef Taay Datum: 1944-07-21 Plaats: Amsterdam

Bewijs van de Nederlandsche Spoorwegen

Felicitatiekaart Ter gelegenheid van het huwelijk van Arie Huygen en Renske Zuiderveld in oktober 1942, kamp Westerbork. Van: J. Dreesde Een zelfgemaakt kaartje, in kleur geillustreerd

Felicitatiekaart Ter gelegenheid van het huwelijk van Arie Huygen en Renske Zuiderveld in oktober 1942, kamp Westerbork. Van: J. Dreesde Een zelfgemaakt kaartje, in kleur geillustreerd

Ter gelegenheid van het huwelijk van Arie Huygen en Renske Zuiderveld

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-06-1943 Nr. 366 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Stern, Jonas Isidore geb. 09-07-39 overleden te Westerbork op 16-06-1943 op 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 23-06-1943 Nr. 366 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Stern, Jonas Isidore geb. 09-07-39 overleden te Westerbork op 16-06-1943 op 18-06-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Jonas Isidore Stern

Nederlandse politie kamp Westerbork

Marechaussee kamp Westerbork

Van:&nbsp; Aan: Mien en Ben&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-11-02&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden; gelukwensen voor verjaardag, broodgebrek en ziekte.

Van:&nbsp; Aan: Mien en Ben&nbsp; Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-11-02&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden; gelukwensen voor verjaardag, broodgebrek en ziekte.

Brief van twee onbekenden aan Mien en Ben (Lackrooy) vanuit kamp Westerbork

Lijst met overzicht van transporten uit Westerbork Het betreft de uitgaande transporten van 1942 naar Auschwitz met enige details.

Lijst met overzicht van transporten uit Westerbork Het betreft de uitgaande transporten van 1942 naar Auschwitz met enige details.

Lijst met overzichten van deportaties uit kamp Westerbork in 1942

Van: Bruijn, de, J. Aan: Polak, K. Plaats: Rotterdam Datum: 1945-06-06 Onderwerp: gefeliciteerd met terugkeer; omstandigheden; bevrijding Nederland

Van: Bruijn, de, J. Aan: Polak, K. Plaats: Rotterdam Datum: 1945-06-06 Onderwerp: gefeliciteerd met terugkeer; omstandigheden; bevrijding Nederland

Brief van J. de Bruijn aan K. Polak

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-11-18 Onderwerp: Dreigende situatie in Apeldoorn, maar Apeldoornsche Bosch noch “gesperrt”; vragen naar situatie in Borger; wacht vergeefs op post van haar ouders (op dat moment al doorgestuurd naar Auschwitz)

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-11-18 Onderwerp: Dreigende situatie in Apeldoorn, maar Apeldoornsche Bosch noch “gesperrt”; vragen naar situatie in Borger; wacht vergeefs op post van haar ouders (op dat moment al doorgestuurd naar Auschwitz)

Brief van Lina Jacoba Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

April 1944

Van: Aan: Beste Benny&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-1944 Onderwerp: omstandigheden; ziekte, geopereerd aan en middenoorontsteking, de beste artsen; vraag om geld.

Van: Aan: Beste Benny&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-1944 Onderwerp: omstandigheden; ziekte, geopereerd aan en middenoorontsteking, de beste artsen; vraag om geld.

Brief van een onbekende aan Benny Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Brouwers, J. Aan: zijn vrouw (en kinderen) Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11 Onderwerp: vanaf 11 november mogen de geïnterneerden eenmaal in de twee weken een versnaperingspakket ontvangen, brutogewicht van 1 kilo; verdere instructies voor het versturen van een pakket; het is ook mogelijk in verband met de feestdagen meerdere geïnterneerden een pakket te sturen aan de Afdeling Sociale Verzorging, onder de noemer Sint-Nicolaas pakket voor onbekende of Kerstpakket voor onbekende; pakketten die niet aan de eisen voldoen worden op kosten van de verzender geretourneerd.

Van: Brouwers, J. Aan: zijn vrouw (en kinderen) Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-11 Onderwerp: vanaf 11 november mogen de geïnterneerden eenmaal in de twee weken een versnaperingspakket ontvangen, brutogewicht van 1 kilo; verdere instructies voor het versturen van een pakket; het is ook mogelijk in verband met de feestdagen meerdere geïnterneerden een pakket te sturen aan de Afdeling Sociale Verzorging, onder de noemer Sint-Nicolaas pakket voor onbekende of Kerstpakket voor onbekende; pakketten die niet aan de eisen voldoen worden op kosten van de verzender geretourneerd.

Brief van J. Brouwers aan zijn vrouw vanuit Interneringskamp Westerbork

Aan: Lierens, J. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02 Onderwerp: verzenden van een pakket aan Joseph Lierens, barak 72.

Aan: Lierens, J. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02 Onderwerp: verzenden van een pakket aan Joseph Lierens, barak 72.

Bewijs van verzending van een pakket aan Joseph Lierens in kamp Westerbork

Van: Langstadt, Ruth Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: bedankt voor een pakketje, ze heeft ervan gesmuld; als ze iets nodig heeft, mag ze schrijven; over het krijgen van pakketjes, in kamp Westerbork, van en voor andere familieleden; graag wat maandverband en huid crème sturen; Ruth is in haar gezicht verbrand, doordat ze de hele dag buiten werkt.

Van: Langstadt, Ruth Aan: Frank, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04 Onderwerp: bedankt voor een pakketje, ze heeft ervan gesmuld; als ze iets nodig heeft, mag ze schrijven; over het krijgen van pakketjes, in kamp Westerbork, van en voor andere familieleden; graag wat maandverband en huid crème sturen; Ruth is in haar gezicht verbrand, doordat ze de hele dag buiten werkt.

Briefkaart van Ruth Langstadt aan M. Frank vanuit kamp Westerbork

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1944-05-12 Inhoud: Bestrijding van vliegen en muggen. Blz.: 2

Lagersonderbefehl Westerbork, kamp 1944-05-12 Inhoud: Bestrijding van vliegen en muggen. Blz.: 2

Lagersonderbefehl

Van: Knorringa, G. en S.&nbsp; Aan: Lietmeyer, G.J.&nbsp; Plaats: trein Datum: 1943-09-14&nbsp; Onderwerp: afscheid nemen van kennissen. het echtpaar moet kamp Westerbork verlaten. Ze hopen hun zonen Carel en Betto weer te zien. De briefkaart is waarschijnlijk in de buurt of in Winschoten uit de trein gegooid.

Van: Knorringa, G. en S.&nbsp; Aan: Lietmeyer, G.J.&nbsp; Plaats: trein Datum: 1943-09-14&nbsp; Onderwerp: afscheid nemen van kennissen. het echtpaar moet kamp Westerbork verlaten. Ze hopen hun zonen Carel en Betto weer te zien. De briefkaart is waarschijnlijk in de buurt of in Winschoten uit de trein gegooid.

Briefkaart van G. en S. Knorringa aan G.J. Lietmeyer vanuit de trein

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942-09-14&nbsp; Onderwerp: belevenissen. Vader is enkele weken geleden naar een Joodse werkkamp vertrokken. Hij mag geen bezoek ontvangen, mag niet thuis komen en een keer in de week een brief schrijven. Ook een broer van hem onderging hetzelfde lot. Moeder is naar het ziekenhuis in Zwolle. Annie en Herta zijn alleen thuis.

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Zwolle&nbsp; Datum: 1942-09-14&nbsp; Onderwerp: belevenissen. Vader is enkele weken geleden naar een Joodse werkkamp vertrokken. Hij mag geen bezoek ontvangen, mag niet thuis komen en een keer in de week een brief schrijven. Ook een broer van hem onderging hetzelfde lot. Moeder is naar het ziekenhuis in Zwolle. Annie en Herta zijn alleen thuis.

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

Treinstations

Station Nieuweschans

Station Amsterdam Muiderpoort

Station Hooghalen

Station Hoogezand

Rangeerterrein Onnen

Station Assen

Station Winschoten

Station Zuidbroek

Station Amsterdam Rietlanden

Centraal Station Amsterdam

Station Scheemda

Station Sappemeer

Station Maliebaan

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Van: moeder en Joop&nbsp; Aan: Lieve kinderen (Lackrooy) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-28&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; pakketten; schoonmoeder is nu ook in kamp Westerbork.&nbsp;

Van: moeder en Joop&nbsp; Aan: Lieve kinderen (Lackrooy) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-28&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; pakketten; schoonmoeder is nu ook in kamp Westerbork.&nbsp;

Brief van moeder en Joop aan Ben en Mien Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Hoofdadministratiegebouw barak 201 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Opmerking: deze barak (nummer 2) heeft ook gediend als ziekenhuisbarak en Kommandantur in respectievelijk het Centraal Vluchtelingenkamp en het Doorgangskamp.

Hoofdadministratiegebouw barak 201 Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: Opmerking: deze barak (nummer 2) heeft ook gediend als ziekenhuisbarak en Kommandantur in respectievelijk het Centraal Vluchtelingenkamp en het Doorgangskamp.

Plattegrond van het hoofdadministratiegebouw barak 201 in het woonoord Schattenberg

Van: Cohen, L.A.A.&nbsp; Aan: Cohen, Thea Plaats: Westerbork, kamp.&nbsp; Datum: 1943-10-05.&nbsp; Onderwerp: vraag om voedselpakketten. Ook wordt het transport naar Theresienstadt van 1943-09-14, waar mevr. van Zanten van Rooijen mee is vertrokken, genoemd met de vraag of een postwissel van 20 Kronen naar haar kan worden toegestuurd. Zie ook inv. nr. 150 (achterkant briefkaart)

Van: Cohen, L.A.A.&nbsp; Aan: Cohen, Thea Plaats: Westerbork, kamp.&nbsp; Datum: 1943-10-05.&nbsp; Onderwerp: vraag om voedselpakketten. Ook wordt het transport naar Theresienstadt van 1943-09-14, waar mevr. van Zanten van Rooijen mee is vertrokken, genoemd met de vraag of een postwissel van 20 Kronen naar haar kan worden toegestuurd. Zie ook inv. nr. 150 (achterkant briefkaart)

Foto van een brief van L.A.A. Cohen aan Thea Cohen vanuit kamp Westerbork

Breslauer, W.R. Portretfoto van Leo Meijer. Kamp Westerbork, 1943-1944&nbsp; &nbsp;

Breslauer, W.R. Portretfoto van Leo Meijer. Kamp Westerbork, 1943-1944&nbsp; &nbsp;

Leo Meijer gefotografeerd door Breslauer in kamp Westerbork

Van: Joop (Levie) Aan: lieve moeder, Mien en Ben Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-12 Onderwerp: pakketten; omstandigheden (in 8 weken tijd 24 pond afgevallen); levensmiddelen; kleding. De gezondheid van Roos laat te wensen over.

Van: Joop (Levie) Aan: lieve moeder, Mien en Ben Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1943-12 Onderwerp: pakketten; omstandigheden (in 8 weken tijd 24 pond afgevallen); levensmiddelen; kleding. De gezondheid van Roos laat te wensen over.

Briefkaart van Taapke van Leer aan M. van Leer vanuit Meppel