In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Tekst. Tekst met illustratie uit 'Humor und Melodie'. 'Lieber guter schlagzeugmann'. Kamp Westerbork, 1943-09-27.

Tekst. Tekst met illustratie uit 'Humor und Melodie'. 'Lieber guter schlagzeugmann'. Kamp Westerbork, 1943-09-27.

Illustratie en tekst uit het revueboek Humor und Melodie

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een illustratie van Leo Kok&nbsp; Uit een brief van Bob Cahen (zie brief 'Ergens in Nederland') Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11-01

Foto van een Illustratie van Leo Kok in de brief 'Ergens in Nederland'

Schoolschrift Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork, kamp betreft: schrijven

Schoolschrift Van: Leo Meijer Plaats: Westerbork, kamp betreft: schrijven

Schoolschrift van Leo Meijer

Allied Expeditiionary Force D.P. Index Card Van: Hedeman, Judith Hetty Reg.nr. F 01165010

Allied Expeditiionary Force D.P. Index Card Van: Hedeman, Judith Hetty Reg.nr. F 01165010

D.P. Index Card van Judith Hetty Hedeman

Van: N.V. Vlasfabriek Orvelte Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Orvelte Datum: 1945-08-23 Onderwerp: wegens stagnatie van de brandstoftoewijzingen a.u.b. 15 geïnterneerden minder sturen. De kampnummers van de te handhaven geïnterneerden (31) worden opgesomd.

Van: N.V. Vlasfabriek Orvelte Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Orvelte Datum: 1945-08-23 Onderwerp: wegens stagnatie van de brandstoftoewijzingen a.u.b. 15 geïnterneerden minder sturen. De kampnummers van de te handhaven geïnterneerden (31) worden opgesomd.

Verzoek voor de inzet van minder gedetineerden in de Vlasfabriek te Orvelte

Breslauer, Werner Rudolf Aardappelrooien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943 Een groep mannen en vrouwen bij het aardappelrooien.

Breslauer, Werner Rudolf Aardappelrooien.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943 Een groep mannen en vrouwen bij het aardappelrooien.

Aardappelrooien op het land bij kamp Westerbork

Rugzak Het betreft de rugzakken van Jochem Slager (1903). Jochem kwam zijn vader, die een omweg via kamp Vught maakte, in Westerbork weer tegen. Hij was getuige van zijn transport naar het Oosten. Zijn rugzak bleef in Westerbork achter. Jochem nam Garson's rugzak en die van hemzelf mee terug naar Enschede toen hij vanwege zijn gemengd gehuwde status werd ontslagen.

Rugzak Het betreft de rugzakken van Jochem Slager (1903). Jochem kwam zijn vader, die een omweg via kamp Vught maakte, in Westerbork weer tegen. Hij was getuige van zijn transport naar het Oosten. Zijn rugzak bleef in Westerbork achter. Jochem nam Garson's rugzak en die van hemzelf mee terug naar Enschede toen hij vanwege zijn gemengd gehuwde status werd ontslagen.

Rugzak van Jochem Slager

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op de varkensschuur van de kampboerderij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op de varkensschuur van de kampboerderij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-18 Onderwerp: lossen van kolen, de mannen hebben een oogontsteking opgelopen. Werner moet een donkere bril dragen; bezoek van Werner aan Amsterdam zal eind mei plaatsvinden; over Stella en Werner.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-18 Onderwerp: lossen van kolen, de mannen hebben een oogontsteking opgelopen. Werner moet een donkere bril dragen; bezoek van Werner aan Amsterdam zal eind mei plaatsvinden; over Stella en Werner.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-27 Onderwerp: Ab is even bij Stelleke en Sal Metzelaar geweest; er ligt veel sneeuw; hij moest naar Hilversum met de trein, veel vertraging door de vorst; hij moest naar Hilversum, omdat alle Joden daar wegmoeten gaan naar kamp Westerbork; ze zijn bezig met allerlei evacuaties, eerst Zaandam, toen 11 gezinnen uit Arnhem en nu Hilversum; in Amsterdam is de bezetter heel erg bezig met gedwongen werkverruiming voor Joden; dat geld voor elke loslopende Jood die geen vaste aanstelling heeft of voor Joden die hun zaak zijn kwijtgeraakt door een Verwalter en niet langer dan twee maand werk heeft. Ze gaan allemaal naar kampen in Drenthe; Sallie (Metzelaar) heeft ook een oproep gekregen; in Amsterdam is een tekort aan aardappelen en groenten en veel mensen zitten in de kou; Ab is op het kantoor (Joodse Raad) bevordert tot adjunct-chef van de Afdeling Inwendige Dienst; ….heeft je broer de Elfstedentocht uitgereden?…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942-01-27 Onderwerp: Ab is even bij Stelleke en Sal Metzelaar geweest; er ligt veel sneeuw; hij moest naar Hilversum met de trein, veel vertraging door de vorst; hij moest naar Hilversum, omdat alle Joden daar wegmoeten gaan naar kamp Westerbork; ze zijn bezig met allerlei evacuaties, eerst Zaandam, toen 11 gezinnen uit Arnhem en nu Hilversum; in Amsterdam is de bezetter heel erg bezig met gedwongen werkverruiming voor Joden; dat geld voor elke loslopende Jood die geen vaste aanstelling heeft of voor Joden die hun zaak zijn kwijtgeraakt door een Verwalter en niet langer dan twee maand werk heeft. Ze gaan allemaal naar kampen in Drenthe; Sallie (Metzelaar) heeft ook een oproep gekregen; in Amsterdam is een tekort aan aardappelen en groenten en veel mensen zitten in de kou; Ab is op het kantoor (Joodse Raad) bevordert tot adjunct-chef van de Afdeling Inwendige Dienst; ….heeft je broer de Elfstedentocht uitgereden?…

Brief van Ab Hakker aan Reina vanuit Amsterdam

Van: Roos, Bram en zijn vrouw Mimi Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-13 Onderwerp: het eerste gedeelte van de brief is door Mimi geschreven. Ze geeft aan hoeveel ellende er is, dat er niet veel te krijgen is en bedankt alvast voor een aan hen toegezegd pakket. Bram beschrijft hoe het kamp er uit ziet: hoeveel barakken er zijn en hoeveel bedden er in staan, hoeveel mensen er in de grootste gaan en hoe ze zijn verdeeld in mannen en vrouwen. Het eten is niet best, maar ze hebben geluk door in de keuken te werken. Zijn broers Leo (Leman) en Broertje (Mozes) zijn al in aug. 1942 'doorgegaan' en zijn ouders in okt. 1942. Hij wil graag brieven ontvangen, maar waarschuwt dat soms brieven geopend worden.

Van: Roos, Bram en zijn vrouw Mimi Aan: familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-13 Onderwerp: het eerste gedeelte van de brief is door Mimi geschreven. Ze geeft aan hoeveel ellende er is, dat er niet veel te krijgen is en bedankt alvast voor een aan hen toegezegd pakket. Bram beschrijft hoe het kamp er uit ziet: hoeveel barakken er zijn en hoeveel bedden er in staan, hoeveel mensen er in de grootste gaan en hoe ze zijn verdeeld in mannen en vrouwen. Het eten is niet best, maar ze hebben geluk door in de keuken te werken. Zijn broers Leo (Leman) en Broertje (Mozes) zijn al in aug. 1942 'doorgegaan' en zijn ouders in okt. 1942. Hij wil graag brieven ontvangen, maar waarschuwt dat soms brieven geopend worden.

Brief van Bram en Mini Roos aan familie vanuit kamp Westerbork

Lijst van 'motorcars and automobiles in the camp Westerbork'. De lijst is opgesteld door de Canadese bevrijders van het kamp.

Lijst van 'motorcars and automobiles in the camp Westerbork'. De lijst is opgesteld door de Canadese bevrijders van het kamp.

Lijst van voertuigen in het kamp aanwezig

Van: Buijvoets, J.G. Aan: personeel en bewakers Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07 Onderwerp: aanvullende opgave en instructies over werkverdeling voor barakleiders, bewaking, hoofden van dienst e.a.&nbsp;

Van: Buijvoets, J.G. Aan: personeel en bewakers Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07 Onderwerp: aanvullende opgave en instructies over werkverdeling voor barakleiders, bewaking, hoofden van dienst e.a.&nbsp;

Instructie van J.G. Buijvoets over werkverdeling in het Interneringskamp Westerbork

Van: Van Gelder, Leo Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-01 Onderwerp: ontslag van zijn vrouw uit het ziekenhuis; werkzaamheden; informeren naar bekenden buiten het kamp; meer tijd om te schrijven omdat alle eigen familie is opgehaald.

Van: Van Gelder, Leo Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-01 Onderwerp: ontslag van zijn vrouw uit het ziekenhuis; werkzaamheden; informeren naar bekenden buiten het kamp; meer tijd om te schrijven omdat alle eigen familie is opgehaald.

Briefkaart van Leo van Gelder aan M. van Leer vanuit kamp Westerbork

Van: Van Leer, Taapke Aan: Van Leer, M. (ook aan haar ouders en broer) Plaats: Meppel Datum: 6 juni 1941 Onderwerp: felicitatie voor Leo en Griet met de geboorte van hun dochter; zondag een leuke dag gehad, de hele nacht door gefuifd; vele groeten van ons allemaal hier.

Van: Van Leer, Taapke Aan: Van Leer, M. (ook aan haar ouders en broer) Plaats: Meppel Datum: 6 juni 1941 Onderwerp: felicitatie voor Leo en Griet met de geboorte van hun dochter; zondag een leuke dag gehad, de hele nacht door gefuifd; vele groeten van ons allemaal hier.

Briefkaart van Taapke van Leer aan M. van Leer vanuit Meppel

Van: Barmes, Stelleke Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1943-05-11 Onderwerp: Moontje (en haar moeder) en Ab Hakker zijn opgehaald en doorgestuurd naar kamp Westerbork; Sal Metzelaar (echtgenoot van Stelleke) heeft dat vanuit kamp Westerbork getelegrafeerd. Ze hoopt dat hij ervoor kan zorgen dat ze niet verder worden doorgestuurd; de situatie is om wanhopig van te worden; Stelleke ligt nog in het ziekenhuis en dat zal nog een paar maanden duren; ze kan niets meer krijgen en nu moet er voor Ab en Moontje ook gezorgd worden…

Van: Barmes, Stelleke Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1943-05-11 Onderwerp: Moontje (en haar moeder) en Ab Hakker zijn opgehaald en doorgestuurd naar kamp Westerbork; Sal Metzelaar (echtgenoot van Stelleke) heeft dat vanuit kamp Westerbork getelegrafeerd. Ze hoopt dat hij ervoor kan zorgen dat ze niet verder worden doorgestuurd; de situatie is om wanhopig van te worden; Stelleke ligt nog in het ziekenhuis en dat zal nog een paar maanden duren; ze kan niets meer krijgen en nu moet er voor Ab en Moontje ook gezorgd worden…

Brief van Stelleke Barmes aan Reina vanuit Amsterdam

Van: Van Leer, Reina Aan: Moos, Durkje en kinderen Plaats: Meppel Datum: Onderwerp: een verzoek om toezending van aardappelbonnen en nadere informatie over de brief die Frank heeft geschreven.

Van: Van Leer, Reina Aan: Moos, Durkje en kinderen Plaats: Meppel Datum: Onderwerp: een verzoek om toezending van aardappelbonnen en nadere informatie over de brief die Frank heeft geschreven.

Brief van Reina van Leer aan Moos, Durkje en kinderen vanuit Meppel

Personen