In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: van Gelder-Polak, Naatje Aan: Waanders, J., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: maart 1944 Onderwerp: met een transport &nbsp;van Rotterdam naar Westerbork in de strafbarak terecht gekomen. Ze werkt in naaiatelier Herzberg (stikken). Ze mogen binnenkort bezoek ontvangen van mensen buiten de strafbarakken. Ze heeft iemand ontmoet die samen met Vera en Sal in Westerbork was terecht gekomen. Er zijn meerdere bekenden (Abraham Valenca) in het kamp. Het lopen op klompen is moeilijk. &nbsp;

Van: van Gelder-Polak, Naatje Aan: Waanders, J., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: maart 1944 Onderwerp: met een transport &nbsp;van Rotterdam naar Westerbork in de strafbarak terecht gekomen. Ze werkt in naaiatelier Herzberg (stikken). Ze mogen binnenkort bezoek ontvangen van mensen buiten de strafbarakken. Ze heeft iemand ontmoet die samen met Vera en Sal in Westerbork was terecht gekomen. Er zijn meerdere bekenden (Abraham Valenca) in het kamp. Het lopen op klompen is moeilijk. &nbsp;

Brief van Naatje van Gelder-Polak aan mevrouw Waanders vanuit kamp Westerbork

Garage-barak 76&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Details: 1:10&nbsp; Datum:

Garage-barak 76&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Details: 1:10&nbsp; Datum:

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van de garage-barak nummer 76

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Secretaris-Generaal Departement Justitie&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-04-11&nbsp; Onderwerp: uitbreiding kamp. Bezwaar tegen hoe het een en andere verloopt. barakdelen worden aangevoerd en er wordt langs de verharde weg gebouw op reeds beplant terrein.

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Secretaris-Generaal Departement Justitie&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-04-11&nbsp; Onderwerp: uitbreiding kamp. Bezwaar tegen hoe het een en andere verloopt. barakdelen worden aangevoerd en er wordt langs de verharde weg gebouw op reeds beplant terrein.

Brief van de Directeur Staatsbosbeheer aan de Secretaris-Generaal Departement Justitie

Enveloppe van de Befehlshaber der Sicherheitsdienst und des SD Plaats: Den Haag Geadresseerd aan: Hernn Johannes Martinus Abrahams Datum: 1942

Enveloppe van de Befehlshaber der Sicherheitsdienst und des SD Plaats: Den Haag Geadresseerd aan: Hernn Johannes Martinus Abrahams Datum: 1942

Enveloppe van de Befehlshaber der Sicherheitsdienst und des SD aan J.M. Abrahams

Puttkammerverklaring&nbsp; Van: Gokkes, Mina&nbsp; Datum: 1943-05-31 Voorlopig uitstel van transport.

Puttkammerverklaring&nbsp; Van: Gokkes, Mina&nbsp; Datum: 1943-05-31 Voorlopig uitstel van transport.

van Puttkammer voor Mina Gokkes

Van: Hen, Treesje Aan: Gelderen, van, A., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-09 Onderwerp: omstandigheden, plezier in het werk, opsturen van goederen

Van: Hen, Treesje Aan: Gelderen, van, A., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-09 Onderwerp: omstandigheden, plezier in het werk, opsturen van goederen

Briefkaart van Treesje Hen vanuit kamp Westerbork

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Kaart met indeling elektriciteitsgroepen&nbsp; Afkomstig uit barak 7.&nbsp; Schema in kleur aangegeven.&nbsp; Op achterzijde diverse aantekeningen. Ws. meterstanden met namen van bewoners.

Kaart met indeling elektriciteitsgroepen&nbsp; Afkomstig uit barak 7.&nbsp; Schema in kleur aangegeven.&nbsp; Op achterzijde diverse aantekeningen. Ws. meterstanden met namen van bewoners.

Kaart met indeling electriciteitsgroepen in barak 7

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling over reparatie van tonnen

Revisietekening Oliegestookte verwarmingskachels barak 107&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1958-10-24

Revisietekening Oliegestookte verwarmingskachels barak 107&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1958-10-24

plattegrond van olie gestookte kachels in barak 107 in het woonoord Schattenberg

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 201&nbsp;(nieuwe invulling van de ruimtes)&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-03 Opmerking: de barak is het voormalige ziekenhuis en Kommandantur in respectievelijk het Centraal Vluchtelingenkamp en het Doorgangskamp.&nbsp;

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 201&nbsp;(nieuwe invulling van de ruimtes)&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-03 Opmerking: de barak is het voormalige ziekenhuis en Kommandantur in respectievelijk het Centraal Vluchtelingenkamp en het Doorgangskamp.&nbsp;

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 201 in het woonoord Schattenberg

Karikatuur van mevrouw van As.&nbsp; Getekend door: Kok, Leo.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.

Karikatuur van mevrouw van As.&nbsp; Getekend door: Kok, Leo.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.

Mevrouw Van As getekend door Leo Kok in kamp Westerbork

Van: Cahen, Bob&nbsp; Aan: Nan en Joop&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1945 Onderwerp: bericht van terugkomst in Nederland aan zijn zus en zwager; gezondheid. Bob ligt voorlopig nog in en noodziekenhuis. Hij is erg zwak. Hij hoopt spoedig weer naar Leiden terug te kunnen gaan.

Van: Cahen, Bob&nbsp; Aan: Nan en Joop&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1945 Onderwerp: bericht van terugkomst in Nederland aan zijn zus en zwager; gezondheid. Bob ligt voorlopig nog in en noodziekenhuis. Hij is erg zwak. Hij hoopt spoedig weer naar Leiden terug te kunnen gaan.

Brief van Bob (Jonas) Cahen aan zijn zus en zwager

Van: A. Coelingh-Barnstijn Aan: Barnstijn, Sientje&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-03-24&nbsp; Onderwerp: vraag of er nog behoefte aan iets is.&nbsp; Brief is geadresseerd aan haar moeder die ondertussen was doorgestuurd.&nbsp; Daarom weer retour afzender.

Van: A. Coelingh-Barnstijn Aan: Barnstijn, Sientje&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1943-03-24&nbsp; Onderwerp: vraag of er nog behoefte aan iets is.&nbsp; Brief is geadresseerd aan haar moeder die ondertussen was doorgestuurd.&nbsp; Daarom weer retour afzender.

Briefkaart van A. Coelingh-Barnstijn aan haar moeder in kamp Westerbork

Verslag over het eerste boekjaar vanaf de oprichting tot en met 31 december 1940, met bijlage.&nbsp; Datum: 1941-02-21&nbsp;

Verslag over het eerste boekjaar vanaf de oprichting tot en met 31 december 1940, met bijlage.&nbsp; Datum: 1941-02-21&nbsp;

Verslag van het eerste boekjaar van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Mevrouw Prins-Spiersma Ervaringen met betrekking tot Kamp Westerbork Blz.: 4

Mevrouw Prins-Spiersma Ervaringen met betrekking tot Kamp Westerbork Blz.: 4

Verslag van mevrouw Prins-Spriensma over kamp Westerbork

Van: Felix Aan: Beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-05 Onderwerp: omstandigheden ('het is hier wel geen eldorade, maar toch heus uit te houden' en 'het is hier net Amsterdam, zoveel bekenden ontmoet men hier') ; voedsel; transporten.

Van: Felix Aan: Beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-05 Onderwerp: omstandigheden ('het is hier wel geen eldorade, maar toch heus uit te houden' en 'het is hier net Amsterdam, zoveel bekenden ontmoet men hier') ; voedsel; transporten.

Brief van Felix aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, W.&nbsp; Aan: Secretaris gemeente Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-08-12&nbsp; Onderwerp: Vraag om bewijs van verblijf in kamp Westerbork.

Van: Stertzenbach, W.&nbsp; Aan: Secretaris gemeente Westerbork&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-08-12&nbsp; Onderwerp: Vraag om bewijs van verblijf in kamp Westerbork.

Brief van Werner Stertzenbach aan de Secretaris van de gemeente Westerbork

Van: Broekhuizen, van, J.S.&nbsp; Aan: Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1967-10-17&nbsp; Onderwerp: voorbereiding van een (nationaal) monument in/bij Kamp Westerbork; toezenden van stukken uit 1949 over het verzetsgraf.

Van: Broekhuizen, van, J.S.&nbsp; Aan: Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1967-10-17&nbsp; Onderwerp: voorbereiding van een (nationaal) monument in/bij Kamp Westerbork; toezenden van stukken uit 1949 over het verzetsgraf.

Brief van J.S. Broekhuizen aan het Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp; Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-06-27&nbsp; Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, werkzaam in de kleermakerij; brief van Salomon ontvangen; weinig berichten van bekenden.

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp; Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-06-27&nbsp; Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, werkzaam in de kleermakerij; brief van Salomon ontvangen; weinig berichten van bekenden.

Brief van Abraham Polak aan zijn zoon Salomon vanuit kamp Vught

Revisietekening van de elektrische installatie Keukengebouw 3A Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:50&nbsp; Datum: 1953-02-16 Opmerking: De keukenbarak kwam oorspronkelijk uit het Heidelager.

Revisietekening van de elektrische installatie Keukengebouw 3A Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:50&nbsp; Datum: 1953-02-16 Opmerking: De keukenbarak kwam oorspronkelijk uit het Heidelager.

Bouwtekening elektrische installatie keukenbarak 3 A

Van: Lehman Polak Aan: Matteman, Louis Plaats: Monowitz Datum: 1944-01-30 Onderwerp: ben gezond en het gaat me goed

Van: Lehman Polak Aan: Matteman, Louis Plaats: Monowitz Datum: 1944-01-30 Onderwerp: ben gezond en het gaat me goed

Briefkaart van Lehman Polak aan Louis Matteman vanuit Monowitz

Personen