In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Plaatsen in kamp Westerbork

Heidelager

Tweede Distributie Stamkaart No. 062400 Van: Boas-Prins, Seraphina Afgegeven: Amsterdam

Tweede Distributie Stamkaart No. 062400 Van: Boas-Prins, Seraphina Afgegeven: Amsterdam

Tweede distributiestamkaart van S. Boas-Prins

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Kwieser, H., insp. Joodsche Raad Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-02 Onderwerp: de schrijver hoopt dat de familie van Henri nog in Westerbork is. Hij vraagt of er nog familie van hem uit Vught naar Westerbork is gekomen.&nbsp; Met enveloppe

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Kwieser, H., insp. Joodsche Raad Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-02 Onderwerp: de schrijver hoopt dat de familie van Henri nog in Westerbork is. Hij vraagt of er nog familie van hem uit Vught naar Westerbork is gekomen.&nbsp; Met enveloppe

Brief van H. de Jong aan Henri Kwieser vanuit Amsterdam

Van: Vromen, Salomon Aan: Garritsen, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-26 Onderwerp: Nog een keer een brief van Salomon, voordat hij donderdag naar een werkkamp gaat; met andere mannen naar Ede, ook de Duits Joodse jongen (Herman) die ze in huis hebben; 'wij komen onder de Heidemaatschappij; hij weet niet of hij vanuit het werkkamp in Ede kaan schrijven vanwege de censuur…

Van: Vromen, Salomon Aan: Garritsen, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-26 Onderwerp: Nog een keer een brief van Salomon, voordat hij donderdag naar een werkkamp gaat; met andere mannen naar Ede, ook de Duits Joodse jongen (Herman) die ze in huis hebben; 'wij komen onder de Heidemaatschappij; hij weet niet of hij vanuit het werkkamp in Ede kaan schrijven vanwege de censuur…

Brief van Salomon Vromen aan de familie Garritsen vanuit Lochem

Gasten in de woning van kampcommandant Gemmeker.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Naast Gemmeker (uiterst rechts) zit Frau Hassel en Aus der Fünten. De vrouw links is onbekend.

Gasten in de woning van kampcommandant Gemmeker.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Naast Gemmeker (uiterst rechts) zit Frau Hassel en Aus der Fünten. De vrouw links is onbekend.

Foto

Van: Gans, Gerard Aan: ouders (I. Gans en G. Gans-Koning), broers en zusters Plaats: Huis van Bewaring, Arnhem Datum: 1942-12-20 Onderwerp: vrijdagmorgen is hij gearresteerd door de Sicherheitspolizei; hij kan er niets meer aan doe en moet vertrouwen hebben in Hem; hij zit nu voor de tweede maal gevangen en verwacht dat zijn straf zwaarder zal zijn; graag zijn standaard pen opsturen en kleding; hij mag eenmaal in de veertien dagen schrijven; toesturen van een kaartje en wat geld; hij kan dan iets uit de kantine kopen, hij krijgt nu allen een klein stukje boter…anders moet hij alleen droog brood eten…

Van: Gans, Gerard Aan: ouders (I. Gans en G. Gans-Koning), broers en zusters Plaats: Huis van Bewaring, Arnhem Datum: 1942-12-20 Onderwerp: vrijdagmorgen is hij gearresteerd door de Sicherheitspolizei; hij kan er niets meer aan doe en moet vertrouwen hebben in Hem; hij zit nu voor de tweede maal gevangen en verwacht dat zijn straf zwaarder zal zijn; graag zijn standaard pen opsturen en kleding; hij mag eenmaal in de veertien dagen schrijven; toesturen van een kaartje en wat geld; hij kan dan iets uit de kantine kopen, hij krijgt nu allen een klein stukje boter…anders moet hij alleen droog brood eten…

Brief van Gerard Gans aan zijn ouders, broers en zusters vanuit het Huis Van Bewaring in Arnhem

Foto van een van de evacuatietransporten uit Bergen-Belsen, het transport dat bij Farsleben door de Amerikanen wordt bevrijd. Bram zat in dit transport samen met zijn broer Jacob. Datum: april 1945

Foto van een van de evacuatietransporten uit Bergen-Belsen, het transport dat bij Farsleben door de Amerikanen wordt bevrijd. Bram zat in dit transport samen met zijn broer Jacob. Datum: april 1945

Foto van het gestrande transport bij Farsleben dat door het Amerikaanse leger wordt bevrijd

Van: Magnus, J. Aan: Goldschmidt. L Datum: 1943-06-03 Plaats: Amsterdam Onderwerp: pakketjes en vele bekenden waaronder de families Ochsenmann en Saffra (vader, moeder en vier kinderen) zijn vorige week doorgestuurd (de razzia's eind mei in Amsterdam) Met ‘Bücher’ worden buitenlandse paspoorten bedoeld. Leon Goldschmidt (neef van F. Magnus-Goldschmidt) op dat moment woonachtig in Stockholm begreep de boodschap en regelde de Ecuadoraanse paspoorten, die uiteindelijk het leven van het gezin Magnus hebben gered.

Van: Magnus, J. Aan: Goldschmidt. L Datum: 1943-06-03 Plaats: Amsterdam Onderwerp: pakketjes en vele bekenden waaronder de families Ochsenmann en Saffra (vader, moeder en vier kinderen) zijn vorige week doorgestuurd (de razzia's eind mei in Amsterdam) Met ‘Bücher’ worden buitenlandse paspoorten bedoeld. Leon Goldschmidt (neef van F. Magnus-Goldschmidt) op dat moment woonachtig in Stockholm begreep de boodschap en regelde de Ecuadoraanse paspoorten, die uiteindelijk het leven van het gezin Magnus hebben gered.

Brief van Josef Magnus aan L. Goldschmidt vanuit Amsterdam

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 274 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Geldern, Hillechien geb. 01-10-61 overleden te Westerbork op 10-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 274 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Geldern, Hillechien geb. 01-10-61 overleden te Westerbork op 10-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Hillechien van Geldern

Calendarium kamp Westerbork

1964

1950

Binnenhalen van de oogst.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Binnenhalen van de oogst.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Binnenhalen van de oogst op het land bij kamp Westerbork

Van: de bewoners van barak 11B Aan: Stern, Samson Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-03-05 Onderwerp: verjaardagskaart voor Sam Stern van zijn barakgenoten, het echtpaar Hollaender-Fuchs; muziek, accordeon; houthakken; voetballen; gamellen uit de centrale keuken met eten voor de bewoners van de barak. De tekeningen zijn gemaakt door Alexander Hollaender

Van: de bewoners van barak 11B Aan: Stern, Samson Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-03-05 Onderwerp: verjaardagskaart voor Sam Stern van zijn barakgenoten, het echtpaar Hollaender-Fuchs; muziek, accordeon; houthakken; voetballen; gamellen uit de centrale keuken met eten voor de bewoners van de barak. De tekeningen zijn gemaakt door Alexander Hollaender

Gelukwens voor de Sam Stern voor zijn 26ste verjaardag

Bewijs van crematie Datum: 03-08-1943 Nr. 457 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Santcroos, Sara geb. 20-07-72 overleden te Westerbork op 02-08-1943 op 02-08-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 03-08-1943 Nr. 457 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Santcroos, Sara geb. 20-07-72 overleden te Westerbork op 02-08-1943 op 02-08-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Sara Santcroos

Smid.&nbsp; Smid in smederij.&nbsp; De smid is joods en draagt een ster op zijn overall.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.&nbsp; De smid heeft een scharlakenrood stuk op de schouder van de overall. Hieraan kan een strafgeval worden herkend.&nbsp;

Smid.&nbsp; Smid in smederij.&nbsp; De smid is joods en draagt een ster op zijn overall.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944.&nbsp; De smid heeft een scharlakenrood stuk op de schouder van de overall. Hieraan kan een strafgeval worden herkend.&nbsp;

Een strafgeval aan het werk in de smederij

Dienstwoningen kamp Westerbork

Commandantswoning

Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Chef Magazijnen Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12-23 Onderwerp: Opgave van in huis 2 (commandantswoning) aanwezige kampeigendommen.

Van: Chef Magazijnen Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12-23 Onderwerp: Opgave van in huis 2 (commandantswoning) aanwezige kampeigendommen.

Lijst met nog aanwezige oorlogsbuitgoederen in de commandantswoning

Van: Dop, H.H. Aan: Kause-van Bergen, Chaja Plaats: Arnhem Datum: 1990-08-15 Onderwerp: over het maken van een afspraak; drukte in verband met vakantietijd.

Van: Dop, H.H. Aan: Kause-van Bergen, Chaja Plaats: Arnhem Datum: 1990-08-15 Onderwerp: over het maken van een afspraak; drukte in verband met vakantietijd.

Briefkaart van H.H. Dop aan Chaja Kause-van Bergen vanuit Arnhem

Van: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Aan: de burgemeester van Hoogeveen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-20 Onderwerp: aantal in kamp aangetroffen woonwagens komen vermoedelijk uit Hoogeveen.&nbsp;

Van: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Aan: de burgemeester van Hoogeveen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-20 Onderwerp: aantal in kamp aangetroffen woonwagens komen vermoedelijk uit Hoogeveen.&nbsp;

Brief en notitie van J. Buijvoets over de herkomst woonwagens in kamp Westerbork

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-07-29 Onderwerp: instelling commissies voor geestelijke en sociale verzorging.

Van: ter Veer, B.I.A.A., Mr. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1947-07-29 Onderwerp: instelling commissies voor geestelijke en sociale verzorging.

Instructie van B.I.A.A. ter Veer aan J.G. Buijvoets over instelling commissies voor geestelijke en sociale verzorging

Van: Ma (Philips-Slier, Grietje) Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17 (poststempel)&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de schouwburg, morgen doorgestuurd naar Westerbork zonder haar man. Haar man, Eduard, bevond zich op dat moment in het ziekenhuis van Hoogeveen, waar hij via het Joodse werkkamp Gijsselte in terecht was gekomen.

Van: Ma (Philips-Slier, Grietje) Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17 (poststempel)&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de schouwburg, morgen doorgestuurd naar Westerbork zonder haar man. Haar man, Eduard, bevond zich op dat moment in het ziekenhuis van Hoogeveen, waar hij via het Joodse werkkamp Gijsselte in terecht was gekomen.

Briefkaart van Grietje Philips-Slier aan A. Philips vanuit de Hollandsche Schouwburg

Van: (Waterman)-Lopes Cardozo, Henriette Aan: Loes (zus) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-18 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Veel contact met bekenden in de barak zelf. Met haar man Barend gaat het iets beter. Hij is vrolijker. Chaja werkt in het ‘weeshuis’, dat in de barak is ondergebracht. Pakketjes zijn altijd welkom. Al zijn het houtjes om op te bijten.

Van: (Waterman)-Lopes Cardozo, Henriette Aan: Loes (zus) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-18 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Veel contact met bekenden in de barak zelf. Met haar man Barend gaat het iets beter. Hij is vrolijker. Chaja werkt in het ‘weeshuis’, dat in de barak is ondergebracht. Pakketjes zijn altijd welkom. Al zijn het houtjes om op te bijten.

Briefkaart van Henriette Waterman-Lopes Cardozo aan Loes vanuit kamp Westerbork

Van: Matteman, Barend Aan: Pinto, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09 Onderwerp: in Westerbork aangekomen; omstandigheden vallen nog mee

Van: Matteman, Barend Aan: Pinto, D. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09 Onderwerp: in Westerbork aangekomen; omstandigheden vallen nog mee

Briefkaart van Barend Matteman aan D. Pinto vanuit kamp Westerbork

Personen