In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Verzetsgraven Verzetsgraven achter het crematorium. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948 Aan de achterzijde van het crematorium ligt de plaats waar verzetsstrijders in 1944 werden gefusilleerd.&nbsp; Op de foto zijn drie houten kruizen te zien die daar na de bevrijding zijn geplaatst.

Verzetsgraven Verzetsgraven achter het crematorium. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948 Aan de achterzijde van het crematorium ligt de plaats waar verzetsstrijders in 1944 werden gefusilleerd.&nbsp; Op de foto zijn drie houten kruizen te zien die daar na de bevrijding zijn geplaatst.

Foto van de verzetsgraven achter het crematorium

Bewijs van aanmelding (vier Joodse grootouders) Van: Schijveschuurder, B. Afgegeven: 1941-03-20&nbsp; Plaats: Amsterdam

Bewijs van aanmelding (vier Joodse grootouders) Van: Schijveschuurder, B. Afgegeven: 1941-03-20&nbsp; Plaats: Amsterdam

Bewijs van aanmelding

Van: Gudema-Cohen, M.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: 1945-05-26&nbsp; Onderwerp: o.a. dankbetuiging voor wat Van As voor de familie heeft gedaan; Alexander Busnac zal &nbsp;uit kamp Westerbork vertrekken en Van As is bezig met zijn vertrek naar Nederlands-Indie.&nbsp;

Van: Gudema-Cohen, M.&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Winschoten&nbsp; Datum: 1945-05-26&nbsp; Onderwerp: o.a. dankbetuiging voor wat Van As voor de familie heeft gedaan; Alexander Busnac zal &nbsp;uit kamp Westerbork vertrekken en Van As is bezig met zijn vertrek naar Nederlands-Indie.&nbsp;

Brief van M. Gudema-Cohen aan Aad van As vanuit Winschoten

Waarschijnlijk uit Het Parool Datum: 1963 Artikel is geschreven door Rosa Emmering Prins Na 20 jaar - Over de 'wiedergutmachung' en oorlogsherinneringen

Waarschijnlijk uit Het Parool Datum: 1963 Artikel is geschreven door Rosa Emmering Prins Na 20 jaar - Over de 'wiedergutmachung' en oorlogsherinneringen

Krantenartikel geschreven door Rosa Emmering Prins

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 234 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Engers, Klara geb. 23-06-61 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 28-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 234 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Engers, Klara geb. 23-06-61 overleden te Westerbork op 27-04-1943 op: 28-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Klara Engers

Van: Haagman, Lion Aan: de Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942/1943 Onderwerp: na het badhuis geweest. Je krijgt een kwartier van uitkleden tot aankleden, Lion beschrijft hoe hij het aanpakt en beschrijft enige taferelen; patiencen', in de barak zeggen ze: ‘als iemand begint te patiencen, gaan we gauw naar huis’; baraktaferelen, notitie van een gebeurtenis op een drie-hoog-bed &nbsp;en een gesprek met Lion; Bep is verhuisd naar barak 71.&nbsp;

Van: Haagman, Lion Aan: de Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942/1943 Onderwerp: na het badhuis geweest. Je krijgt een kwartier van uitkleden tot aankleden, Lion beschrijft hoe hij het aanpakt en beschrijft enige taferelen; patiencen', in de barak zeggen ze: ‘als iemand begint te patiencen, gaan we gauw naar huis’; baraktaferelen, notitie van een gebeurtenis op een drie-hoog-bed &nbsp;en een gesprek met Lion; Bep is verhuisd naar barak 71.&nbsp;

Brief van Lion Haagman aan de familie De Vrijer vanuit kamp Westerbork

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Appèl. Getekend door: Kok. Leo Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1943-02&nbsp; Een groep mannen van de NB staan op appèl en worden toegesproken door de OD. De mannen worden vanuit kamp Westerbork ingezet bij het leeghalen van het Apeldoornsche Bosch.

Aquarel van een appèl in het Apeldoornsche Bosch getekend door Leo Kok

Standbeeld Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Standbeeld Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Enveloppe van de brief geschreven door Ies Cardozo aan zijn vader en moeder vanuit kamp Westerbork

Van: (Cohen-Nijstad), Lena Aan: Bol en Sally Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: Ze informeert naar de spit van Bol. Ze vindt het jammer dat ze niet naast elkaar kunnen liggen, maar dat zou met haar ziekte niet bevorderlijk zijn. Ze heeft een prettige medepatiënte als buurvrouw: de zuster van een kennis, met wie ze veel praat en lacht. Ze rust goed uit. Ze vraagt zich af hoe ze haar ouders duidelijk kan maken dat ze genoeg brood heeft. Ze stuurt haar kruikje mee, met het verzoek er iets in te doen tegen het hoesten 's nachts. Ook vraagt ze om een theedoek, een vest of bedjasje of een shawltje tegen de erge tocht en iets te lezen. Ook wil ze graag hoestpastilles of iets om op te zuigen, want ze hoest heel erg. Ze vindt dat Sjimme, die even langs kwam, zo op Bol lijkt. Ze vraagt of hij vanavond weer komt en hoopt dat het bezoekuur hun maaltijd niet in de war stuurt.

Van: (Cohen-Nijstad), Lena Aan: Bol en Sally Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: Ze informeert naar de spit van Bol. Ze vindt het jammer dat ze niet naast elkaar kunnen liggen, maar dat zou met haar ziekte niet bevorderlijk zijn. Ze heeft een prettige medepatiënte als buurvrouw: de zuster van een kennis, met wie ze veel praat en lacht. Ze rust goed uit. Ze vraagt zich af hoe ze haar ouders duidelijk kan maken dat ze genoeg brood heeft. Ze stuurt haar kruikje mee, met het verzoek er iets in te doen tegen het hoesten 's nachts. Ook vraagt ze om een theedoek, een vest of bedjasje of een shawltje tegen de erge tocht en iets te lezen. Ook wil ze graag hoestpastilles of iets om op te zuigen, want ze hoest heel erg. Ze vindt dat Sjimme, die even langs kwam, zo op Bol lijkt. Ze vraagt of hij vanavond weer komt en hoopt dat het bezoekuur hun maaltijd niet in de war stuurt.

Brief van Lena Cohen-Nijstad aan Bol en Sally vanuit kamp Westerbork

Van: Medische Dienst Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04 Onderwerp: lijst met aangevraagde geneesmiddelen (vervolg) voor het kampziekenhuis.

Van: Medische Dienst Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04 Onderwerp: lijst met aangevraagde geneesmiddelen (vervolg) voor het kampziekenhuis.

Lijst met aangevraagde geneesmiddelen voor het ziekenhuis van kamp Westerbork

Sport kamp Westerbork

Voetbal kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04 Onderwerp: bezoek van Stella aan Werner, ze logeert in Hooghalen; over Werner en Stella (verliefdheid) en over hun onzekere toekomst.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04 Onderwerp: bezoek van Stella aan Werner, ze logeert in Hooghalen; over Werner en Stella (verliefdheid) en over hun onzekere toekomst.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Bericht over overleden personen en een geboorte in kamp Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-23 Onderwerp: overlijden en geboorte in het kamp.

Bericht over overleden personen en een geboorte in kamp Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-23 Onderwerp: overlijden en geboorte in het kamp.

Bericht over overleden personen en een geboorte in kamp Westerbork

Enveloppe afkomstig van Leendert Overste Geadresseerde: de heer J.W. Adelaar, Haarlem

Enveloppe afkomstig van Leendert Overste Geadresseerde: de heer J.W. Adelaar, Haarlem

Enveloppe gestuurd door Leendert Overste aan J. W. Adelaar vanuit kamp Westerbork

Personen