In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Stoelenoverzicht Westerbork, kamp Stoelenoverzicht (en Bühne) van de schouwburg in kamp Westerbork. De nummering loopt van 1 tot en met 300.

Stoelenoverzicht Westerbork, kamp Stoelenoverzicht (en Bühne) van de schouwburg in kamp Westerbork. De nummering loopt van 1 tot en met 300.

Stoelenoverzicht van de schouwburg in kamp Westerbork

Abraham Rootveldt was één van de mannen die in 1942 vanuit Neuengamme werd overgebracht naar de Landes Heil- und Pflegeanstalt Bernburg, in de buurt van Magdeburg, om daar te worden vergast. Deze psychiatrische inrichting, opgericht in 1875, was één van de drie klinieken waar sinds november 1940 experimenten werden uitgevoerd met zieken en invaliden. Gezocht werd naar methoden tot het effectief en efficiënt doden van mensen. Bernburg beschikte daarom over de eerste vaste gaskamer van het Duitse Rijk, waar in 1942 verder werd geëxperimenteerd in het kader van de ‘Sondernbehandlung 14f13’.&nbsp; Vanuit Neuengamme werden in april 1942 300 mannen geselecteerd en in de weken daarna per bus naar Bernburg vervoerd. Abraham Roodveldt was een van de 45 Nederlanders in deze groep. In Bernburg werden ze in de opvolgende maanden in de gaskamer vermoord. Voor de mannen zijn fictieve overlijdensakten uitgeschreven, met als overlijdensplaats Neuengamme.&nbsp;

Klara is op 1 juli 1944 gearresteerd op haar onderduikadres Tuinstraat 204b te IJsselmuiden. Zij was ondergedoken bij de familie Van Oosterbrugge. De man in het gezin, Willem van Oosterbrugge, stierf op 23 januari 1945 op 41-jarige leeftijd in concentratiekamp Neuengamme. Zoon Albert Willem kwam op 21 november 1944 op 20-jarige leeftijd om in het kamp Lagelund.

Joodse vluchtelingen

Vluchtelingenbeleid Nederlandse regering

Kindertransporten

Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen

Comité voor Joodsche Vluchtelingen

Maker: Breslauer, R.W. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: detail van de vertrekkende trein.

Maker: Breslauer, R.W. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: detail van de vertrekkende trein.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: de trein verlaat kamp Westerbork; een SS'er lift mee.

Van: Politie Aan: Kortoef, Willem Datum: 1941-04-26 Plaats: Amsterdam Onderwerp: in beslagname Philips radio

Van: Politie Aan: Kortoef, Willem Datum: 1941-04-26 Plaats: Amsterdam Onderwerp: in beslagname Philips radio

Bewijs dat de radio van Willem Kortoef in beslag is genomen

Van: Kortoef-Leijden van Amstel, S. Aan: Piket, T. Datum: 1943-06-21 Plaats: Westerbork, kamp, barak 7 Onderwerp: Pakket ontvangen…

Van: Kortoef-Leijden van Amstel, S. Aan: Piket, T. Datum: 1943-06-21 Plaats: Westerbork, kamp, barak 7 Onderwerp: Pakket ontvangen…

Briefkaart van S. Kortoef-Leijden van Amstel aan T. Piket vanuit kamp Westerbork

Van: van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, N. Plaats: Children Committee Hostel, Yorkshire, Engeland Datum: 1946-07-08 Onderwerp: even wachten met schrijven, totdat ze haar nieuw adres weet; donderdag of vrijdag gaat ze naar de families; ze zijn er met 11 kinderen; ze gaan naar een plaatsje boven Londen, de tweeling blijft achter, die gaan naar een andere plaats…

Van: van Bergen, Chaja Aan: van Bergen-Diamant, N. Plaats: Children Committee Hostel, Yorkshire, Engeland Datum: 1946-07-08 Onderwerp: even wachten met schrijven, totdat ze haar nieuw adres weet; donderdag of vrijdag gaat ze naar de families; ze zijn er met 11 kinderen; ze gaan naar een plaatsje boven Londen, de tweeling blijft achter, die gaan naar een andere plaats…

Briefkaart van Chaja van Bergen aan haar moeder vanuit Engeland

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer Plaats: Assen Datum: 1950-10-02 Onderwerp: behoefte aan schiet- mortier- en handgranaatbanen. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer Plaats: Assen Datum: 1950-10-02 Onderwerp: behoefte aan schiet- mortier- en handgranaatbanen. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Brief van de houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Van: Muller, Grietje Aan: lieve allemaal (broer, Israel en gezin) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: mogelijks de laatste brief; ze zijn klaar om naar het onbekende te gaan; de stemming is tamelijk goed; ze zullen hun noodlot zo moedig mogelijk onder de ogen zien; dat haar broer en zijn kinderen alles bespaard mag blijven…; voor het geval ze niet terug zullen komen, gedraag jullie moedig. Dit is geen frase maar de volstrekte waarheid; al zullen ze hun best doen weer terug te komen, er voor vechten; de mensen in het kamp houden zich goed, ze zijn nog vol hoop; het is op het moment zo'n chaos, dat het onmogelijk is verder te schrijven; ze zijn naar een andere barak gestuurd, een doorgangsbarak, waar honderden anderen aankomen; mamma houdt zich goed en pappa is in de drie weken Westerbork wel 20 jaar ouder geworden; Esther houdt zich redelijk; de schrijfster zelf is kalm; ‘als de dood daar wacht, ben ik blij als ze vlug zal komen'; als het daar redelijk is, dan slaat ze zich er wel doorheen. &nbsp;

Van: Muller, Grietje Aan: lieve allemaal (broer, Israel en gezin) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: mogelijks de laatste brief; ze zijn klaar om naar het onbekende te gaan; de stemming is tamelijk goed; ze zullen hun noodlot zo moedig mogelijk onder de ogen zien; dat haar broer en zijn kinderen alles bespaard mag blijven…; voor het geval ze niet terug zullen komen, gedraag jullie moedig. Dit is geen frase maar de volstrekte waarheid; al zullen ze hun best doen weer terug te komen, er voor vechten; de mensen in het kamp houden zich goed, ze zijn nog vol hoop; het is op het moment zo'n chaos, dat het onmogelijk is verder te schrijven; ze zijn naar een andere barak gestuurd, een doorgangsbarak, waar honderden anderen aankomen; mamma houdt zich goed en pappa is in de drie weken Westerbork wel 20 jaar ouder geworden; Esther houdt zich redelijk; de schrijfster zelf is kalm; ‘als de dood daar wacht, ben ik blij als ze vlug zal komen'; als het daar redelijk is, dan slaat ze zich er wel doorheen. &nbsp;

Brief van Grietje Muller aan lieve allemaal vanuit kamp Westerbork

Verklaring Van: Dienst Repatrieering Aan: Burgemeester Amsterdam Plaats: Sittard Datum: 1945-06-22 Onderwerp: gerepatrieerde Ida Moroz is van Sittard naar Amsterdam vertrokken.

Verklaring Van: Dienst Repatrieering Aan: Burgemeester Amsterdam Plaats: Sittard Datum: 1945-06-22 Onderwerp: gerepatrieerde Ida Moroz is van Sittard naar Amsterdam vertrokken.

Verklaring dat Ida Moroz van Sittard naar Amsterdam is vertrokken

Uitbreiding terreinleidingen water&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:500&nbsp; Datum: 1960

Uitbreiding terreinleidingen water&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:500&nbsp; Datum: 1960

Plattegrond van aan te leggen en te verwijderen waterleidingen in het woonoord Schattenberg

Briefkaart Van: Kwieser-Cohen, M.&nbsp; Aan: Meijer, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-11 Onderwerp: Mirjam is dankbaar voor de pakjes met brood, roggebrood en kaas. Ze moet verhuizen van barak 57 naar 69. Het werk bevalt haar goed en houdt haar bezet van 7 tot 6. Hetty gaat de hele dag naar school waar ze ook te eten krijgt. Mirjam gebruikt de maaltijd in barak 41.&nbsp;

Briefkaart Van: Kwieser-Cohen, M.&nbsp; Aan: Meijer, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-11 Onderwerp: Mirjam is dankbaar voor de pakjes met brood, roggebrood en kaas. Ze moet verhuizen van barak 57 naar 69. Het werk bevalt haar goed en houdt haar bezet van 7 tot 6. Hetty gaat de hele dag naar school waar ze ook te eten krijgt. Mirjam gebruikt de maaltijd in barak 41.&nbsp;

Briefkaart van M. Kwieser-Cohen aan E. Meijer vanuit kamp Westerbork

Van: Haas, de, Belia Aan: Grijff, de, H.J. Plaats: Vught, kamp Datum:&nbsp;1943-05 Onderwerp: omstandigheden; mogen brieven en pakketjes ontvangen; de groeten aan alle bekenden.

Van: Haas, de, Belia Aan: Grijff, de, H.J. Plaats: Vught, kamp Datum:&nbsp;1943-05 Onderwerp: omstandigheden; mogen brieven en pakketjes ontvangen; de groeten aan alle bekenden.

Brief van Belia de Haas aan de familie H.J. de Grijff vanuit kamp Vught

Personen