In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Joodse gemeenschappen in Nederland

Joodse gemeenten in Gelderland

Joodse gemeentee Wageningen

Joodse gemeente Vorden

Joodse gemeente Varsseveld

Joodse gemeente Tiel

Joodse gemeente Terborg

Joodse gemeente 's-Heerenberg

Joodse gemeente Oldebroek

Joodse gemeente Ochten

Joodse gemeente Nunspeet

Joodse gemeente Nijmegen

Joodse gemeente Nijkerk

Joodse gemeente Loenen

Joodse gemeente Lochem

Joodse gemeente Hummelo en Keppel

Joodse gemeente Herwijnen

Joodse gemeente Hengelo (Gelderland)

Joodse gemeente Heerde

Joodse gemeente Hattem

Joodse gemeente Harderwijk

Joodse gemeente Groesbeek

Joodse gemeente Groenlo

Joodse gemeente Gendringen

Joodse gemeente Ermelo

Joodse gemeente Epe

Joodse gemeente Ellecom

Joodse gemeente Wehl

Joodse gemeente Winterswijk

Joodse gemeente Zaltbommel

Joodse gemeente Zelhem

Joodse gemeente Zevenaar

Joodse gemeente Zutphen

Joodse gemeente Ruurlo

Meijer de Groot werd op 3 september 1942 samen met 138 andere Joodse mannen naar het werkkamp Palästina in Ellecom gebracht om daar een turnhal en sporthal aan te leggen. Drie mannen lieten het leven tijdens het werk, onder wie Meijer. Op de drie graven is een gedenkteken geplaatst.

Anti-Joodse maatregelen

Openbaar onderwijs voor Joden verboden

Joodse scholen

Verwijdering Joden van universiteiten en hogescholen

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 69

Dienstwoning/Onderdirecteurswoning Bouw van het Centraal vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Westerbork, 1939.&nbsp;

Dienstwoning/Onderdirecteurswoning Bouw van het Centraal vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Westerbork, 1939.&nbsp;

van de bouw van de woning van de onderdirecteur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Foto van Schoontje de Jongh-Coini

Schoontje (Jeanette) staat links, rechts haar zus Martha.

Foto van Sinie Cozijn

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-05-27 Onderwerp: over het overlijden van Nathan; geen seconde is hij uit haar gedachte; verzwegen om haar dochter zo lang mogelijk te sparen, maar het ging niet langer…&nbsp;

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-05-27 Onderwerp: over het overlijden van Nathan; geen seconde is hij uit haar gedachte; verzwegen om haar dochter zo lang mogelijk te sparen, maar het ging niet langer…&nbsp;

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan de familie Smit vanuit Rotterdam

Van: Jewish Agency, Jerusalem Aan: Gassmann, Heinrich en familie (via de Joodsche Raad voor Amsterdam) Datum: 1944-01-14 Onderwerp: het echtpaar Gassmann-Baumann komt in aanmerking voor uitwisseling naar Palestina (lijst 7).

Van: Jewish Agency, Jerusalem Aan: Gassmann, Heinrich en familie (via de Joodsche Raad voor Amsterdam) Datum: 1944-01-14 Onderwerp: het echtpaar Gassmann-Baumann komt in aanmerking voor uitwisseling naar Palestina (lijst 7).

Brief Jewish Agency in Jerusalem aan Heinrich Gassmann en zij vrouw

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-05-27 Plaats: Amsterdam Onderwerp: Vertrek naar kamp Westerbork vanaf het Centraal Station om 13.30 op 28 mei 1942.&nbsp;

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-05-27 Plaats: Amsterdam Onderwerp: Vertrek naar kamp Westerbork vanaf het Centraal Station om 13.30 op 28 mei 1942.&nbsp;

Oproep voor Heinrich Gassmann voor vertrek naar kamp Westerbork

Van: Jewish Agency, Jerusalem (via het Internationale Rode Kruis) Aan: Gassmann, Heinrich en zijn vrouw Datum: 1943-08-11 Onderwerp: het echtpaar is op de uitwisselingslijst voor Palestina geregistreerd.&nbsp;

Van: Jewish Agency, Jerusalem (via het Internationale Rode Kruis) Aan: Gassmann, Heinrich en zijn vrouw Datum: 1943-08-11 Onderwerp: het echtpaar is op de uitwisselingslijst voor Palestina geregistreerd.&nbsp;

Brief van de Jewish Agency, Jerusalem aan het echtpaar Gassmann-Baumann

Van: Gassmann, Heinrich Aan: Herrn Befehlshaber der SS und SD… (lager Westerbork) Datum: 1942-07-13 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verzoek van Heinrich. Zijn vrouw Inge Gassmann-Baumann zal met het komende transport van 15 juli 1942 uit Amsterdam komen. Heinrich vraagt of zij bij hem kan blijven.

Van: Gassmann, Heinrich Aan: Herrn Befehlshaber der SS und SD… (lager Westerbork) Datum: 1942-07-13 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verzoek van Heinrich. Zijn vrouw Inge Gassmann-Baumann zal met het komende transport van 15 juli 1942 uit Amsterdam komen. Heinrich vraagt of zij bij hem kan blijven.

Brief van Heinrich Gassmann aan de commandant van kamp Westerbork

Rachel staat in het midden, met de lange jurk. Ze noemde zich Marie, is nooit getrouwd, woonde samen met haar zuster Martha.

Bewijs van ziekmelding (Sigbert) Arthur Gerzon in Theresienstadt

Personen