In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Enkele mededelingen betreffende transporttreinen vanuit Westerbork naar Duitsland Onderwerp: Verslag van J. Verstappen, hij was als rangeerder bij het rangeerterrein Onnen-Haren getuige van uit Westerbork vertrokken transporten en getuige over samenstelling van treinen vanaf dit terrein naar Westerbork. Er werd altijd gesproken over ‘Jodentreinen’, die reisden op een gezelschapsbiljet. Verstappen zag hoe brieven, briefkaarten en papiertjes uit de trein werden gegooid en opgeraapt, ook door hem zelf. Als machinist was Verstappen betrokken bij voedseltransporten naar Westerbork. Joodse rangeerders zorgden voor het rangeren bij Hooghalen. Een sleutel voor de wissel lag op het station van Hooghalen, iets verderop. In kamp Westerbork heeft Verstappen onder andere een gesprek gehad met een marechaussee over de rol van de marechaussee. Daarnaast geeft hij in zijn verslag een uitvoerige beschrijving van hoe de treinen naar Westerbork gingen en hoe de treinen Westerbork verlieten en de route tot aan Nieuwschans volgden. Bij de grens werd het Nederlands personeel gewisseld voor Duits personeel. Soms slaagde een kampgevangene erin uit de trein te vluchten.&nbsp;

Enkele mededelingen betreffende transporttreinen vanuit Westerbork naar Duitsland Onderwerp: Verslag van J. Verstappen, hij was als rangeerder bij het rangeerterrein Onnen-Haren getuige van uit Westerbork vertrokken transporten en getuige over samenstelling van treinen vanaf dit terrein naar Westerbork. Er werd altijd gesproken over ‘Jodentreinen’, die reisden op een gezelschapsbiljet. Verstappen zag hoe brieven, briefkaarten en papiertjes uit de trein werden gegooid en opgeraapt, ook door hem zelf. Als machinist was Verstappen betrokken bij voedseltransporten naar Westerbork. Joodse rangeerders zorgden voor het rangeren bij Hooghalen. Een sleutel voor de wissel lag op het station van Hooghalen, iets verderop. In kamp Westerbork heeft Verstappen onder andere een gesprek gehad met een marechaussee over de rol van de marechaussee. Daarnaast geeft hij in zijn verslag een uitvoerige beschrijving van hoe de treinen naar Westerbork gingen en hoe de treinen Westerbork verlieten en de route tot aan Nieuwschans volgden. Bij de grens werd het Nederlands personeel gewisseld voor Duits personeel. Soms slaagde een kampgevangene erin uit de trein te vluchten.&nbsp;

Verslag van J. Verstappen als rangeerder en treinmachinist

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: de trein (poststempel Zwolle) Datum: 1943-06-20 Onderwerp: opgehaald en op weg naar kamp Westerbork.

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: de trein (poststempel Zwolle) Datum: 1943-06-20 Onderwerp: opgehaald en op weg naar kamp Westerbork.

Briefkaart van Abraham van Dam aan zijn broer Joseph en diens gezin vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork

Van: Boas, Salomon Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943 Onderwerp: de ontvanger van het bericht wordt gevraagd zich in verbinding te stellen met de heer L. Boas en hem te vertellen dat mevrouw Boas-Snuyff vanwege de nieuwe pakketregeling slechts 1 keer per 6 week een pakket mag ontvangen en het gezin van haar zoon (Salomon) 1 keer per 4 weken. De pakjes mogen maximaal 2 kilo zijn en moeten voorzien zijn van een pakketzegel. Salomon vraagt om zoveel mogelijk levensmiddelen te sturen die bewaard kunnen blijven. De familie Asman moet medegedeeld worden dat het goed gaat met Esthertje. Ze is herstellende van keel- en oorontsteking en verblijft in het ziekenhuis waar verzorging en verwarming beter zijn dan in de barak. Een pakje uit Leeuwarden is helaas niet aangekomen omdat postpakketten uit de provincie vaak niet toegelaten word.

Van: Boas, Salomon Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943 Onderwerp: de ontvanger van het bericht wordt gevraagd zich in verbinding te stellen met de heer L. Boas en hem te vertellen dat mevrouw Boas-Snuyff vanwege de nieuwe pakketregeling slechts 1 keer per 6 week een pakket mag ontvangen en het gezin van haar zoon (Salomon) 1 keer per 4 weken. De pakjes mogen maximaal 2 kilo zijn en moeten voorzien zijn van een pakketzegel. Salomon vraagt om zoveel mogelijk levensmiddelen te sturen die bewaard kunnen blijven. De familie Asman moet medegedeeld worden dat het goed gaat met Esthertje. Ze is herstellende van keel- en oorontsteking en verblijft in het ziekenhuis waar verzorging en verwarming beter zijn dan in de barak. Een pakje uit Leeuwarden is helaas niet aangekomen omdat postpakketten uit de provincie vaak niet toegelaten word.

Bericht van Salomon Boas vanuit kamp Westerbork

Arbeitskarte Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Gerzon is ingedeeld bij DB 2 Gruppe 8 Garage, barak 76.

Arbeitskarte Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Gerzon is ingedeeld bij DB 2 Gruppe 8 Garage, barak 76.

Arbeitskarte van Sigbert Gerzon in kamp Westerbork

Personen