In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 133 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Blom, Joel geb. 09-01-78 overleden 20-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-03-1943 Nr. 133 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Blom, Joel geb. 09-01-78 overleden 20-03-1943 te Westerbork op: 22-03-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Joel Blom

Van: het Ministerie van Justitie Aan: belanghebbende (Querido, Abraham) Plaats: Zeist Datum: 1951-03-01 Onderwerp: aangifte van overlijden van Roosje Querido-Lever.

Van: het Ministerie van Justitie Aan: belanghebbende (Querido, Abraham) Plaats: Zeist Datum: 1951-03-01 Onderwerp: aangifte van overlijden van Roosje Querido-Lever.

Mededeling van het Ministerie van Justitie over het overlijden van Roosje Querido-Lever

Betsij Henriette (Betty) van der Harst-Trompetter, alias 'Tineke' of 'Gon van der Laan' &nbsp;was een Joods verzetsstrijder. Haar ouders en broers Joël en Bram werden in de nacht van 2 op 3 oktober 1942 in Hoogeveen gearresteerd en na een verblijf in Westerbork op transport gezet naar Auschwitz. Haar ouders werden op 5 november 1942 kort na aankomst in Auschwitz vergast, Joël overleed op 17 maart 1944 in Auschwitz na zestien maanden dwangarbeid, Bram kwam om ergens in januari 1945, bij de dodenmars van Blechhammer naar Groß-Rosen. Haar zus Henny, die in de oorlog getrouwd was en in Amsterdam bij haar schoonouders woonde, werd daar gearresteerd en via Westerbork op transport gezet naar Theresienstadt. Na een tocht door diverse concentratiekampen werd ze uiteindelijk in Kratzau (een subkamp van Groß-Rosen) bevrijd. Na de oorlog emigreerde ze naar de Verenigde Staten.&nbsp; Toen haar familie gearresteerd werd, woonde Betty Trompetter in de Viottastraat te Amsterdam. Door onder te duiken wist ze aan de razzia's te ontkomen. Op 28 november 1942 dook ze onder in pension 'De Roo' in Ugchelen, waar ze haar toekomstige echtgenoot Albert Henry van der Harst leerde kennen. Op 4 maart 1943 vertrokken ze, begeleid door Johannes Post naar een onderduikadres in Rijnsburg. Op verzoek van Johannes besloot ze later koerierster voor het verzet te worden. Als zodanig reisde zij met een eersteklas-treinabonnement door het hele land, wisselde informatie uit en bezorgde bonkaarten, valse identiteitsbewijzen en wapens. In de onderduik maakte Betty gebruik van een persoonsbewijs van Christina Cornelia de Hoog, waaraan ze binnen het verzet de roepnaam "Tineke" heeft overgehouden. Later kreeg ze een persoonsbewijs van Hillegonda Annetta Alida van der Laan, roepnaam "Gon". In het boek "Johannes Post" van Anne de Vries wordt ze Tineke van der Laan genoemd. Ze heeft meegewerkt aan de overval op het Huis van Bewaring Weteringschans. Deze overval is verraden. Ze is in de Amsterdamse Kinkerstraat opgepakt en gevangengezet in het Huis van Bewaring aan de Havenstraat (bij de Amstelveenseweg). Eind juli 1944 is ze naar Kamp Vught gebracht, vanwaar ze op 6 september 1944 naar Ravensbrück werd vervoerd. In Ravensbrück werkte ze onder andere als stratenmaker. Na ongeveer een maand werd ze naar het Agfacommando, een van de buitencommando's van Dachau vervoerd, waar ze op 15 oktober 1944 aankwam. Met haar medegevangenen liep ze dagelijks naar de Agfa-Kamerawerke-fabriek nabij München. Hier moest ze van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat zelfontspanners voor afweergeschut inregelen. Na de bevrijding, die voor haar kwam op 30 april 1945, werd zij met enkele lotgenoten twee weken opgevangen in Parijs, waar zij als helden werden onthaald. Bij aankomst in Nederland was niets geregeld; ze reisde met de trein naar Den Haag en liep naar het adres van Albert van der Harst. Met hem trouwde ze op 12 oktober 1945. Betty Trompetter heeft de kampen overleefd, mede doordat haar Joodse identiteit niet bekend is geworden.&nbsp;

Van: B. van Spier-de Jong Aan: Booy-Sukkel, Fam. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-07-23 Onderwerp: omstandigheden

Van: B. van Spier-de Jong Aan: Booy-Sukkel, Fam. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-07-23 Onderwerp: omstandigheden

Briefkaart van B. van Spier-de Jong aan fam. Booy-Sukkel vanuit kamp Westerbork

Van: Vader Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: Transporten; pakketten; dagelijks leven; geruchten over stopzetting transporten. Abraham werd in de tuinploeg. Mogelijk heeft het feit dat hij in het Joodse werkkamp Vledder heeft gezeten een rol gespeeld in het verkrijgen van deze baan. Er komen veel transporten binnen. Afgelopen vrijdag stond hij met 60 man als reserve op de trein te wachten. Deze kwam te laat waardoor hij aan deportatie wist te ontkomen. Mannen uit Vledder met hun gezinnen in kamp Westerbork.&nbsp;Hiegentlich met kinderen uit Arnhem in het kamp. In bijbehorende enveloppe (4622-6-1)

Van: Vader Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: Transporten; pakketten; dagelijks leven; geruchten over stopzetting transporten. Abraham werd in de tuinploeg. Mogelijk heeft het feit dat hij in het Joodse werkkamp Vledder heeft gezeten een rol gespeeld in het verkrijgen van deze baan. Er komen veel transporten binnen. Afgelopen vrijdag stond hij met 60 man als reserve op de trein te wachten. Deze kwam te laat waardoor hij aan deportatie wist te ontkomen. Mannen uit Vledder met hun gezinnen in kamp Westerbork.&nbsp;Hiegentlich met kinderen uit Arnhem in het kamp. In bijbehorende enveloppe (4622-6-1)

Brief van vader aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Van: Boas-Snuijff, Judith Aan: Boas, Salomon en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-24 Onderwerp: Judith hoopt dat de brieven en pakjes aankomen, want ze weet het baraknummer niet. Ze heeft een pakje uit Lissabon ontvangen met vijgen en amandelen die ze doorstuurt zodra ze het baraknummer weet.&nbsp; Met enveloppe

Van: Boas-Snuijff, Judith Aan: Boas, Salomon en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-24 Onderwerp: Judith hoopt dat de brieven en pakjes aankomen, want ze weet het baraknummer niet. Ze heeft een pakje uit Lissabon ontvangen met vijgen en amandelen die ze doorstuurt zodra ze het baraknummer weet.&nbsp; Met enveloppe

Brief van J. Boas-Snuijf aan het echtpaar Boas-Prins in kamp Westerbork vanuit Amsterdam

Van: Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schade-uitkeringen (CADSU) Aan: de Raay, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1965 Onderwerp: schade-uitkering; verhoudingsgetal en wijze van betaling.

Van: Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schade-uitkeringen (CADSU) Aan: de Raay, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1965 Onderwerp: schade-uitkering; verhoudingsgetal en wijze van betaling.

Informatiefolder over toekenning verhoudingsgetal betaling voorschot op uitkering nazislachtoffers

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: van Dam, familie/de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-07-02 Onderwerp: langs deze weg probeert ze haar dochter te bereiken; herhaling over het overlijden van haar man/vader; over haar kleindochter, waarvan een portret op haar kast staat; over familie…

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: van Dam, familie/de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-07-02 Onderwerp: langs deze weg probeert ze haar dochter te bereiken; herhaling over het overlijden van haar man/vader; over haar kleindochter, waarvan een portret op haar kast staat; over familie…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan de familie van Dam met het verzoek de brief door te sturen naar de familie Smit

Foto van Stelleke Barmes (in het midden) met een stel vriendinnen in Wolvega, Reina zit rechts, Jansje links en Trijn, achter. Plaats: Wolvega Datum: 1941-09

Foto van Stelleke Barmes (in het midden) met een stel vriendinnen in Wolvega, Reina zit rechts, Jansje links en Trijn, achter. Plaats: Wolvega Datum: 1941-09

Foto van Stelleke Barmes met een stel vriendinnen in Wolvega

Kampgeld Lager Westerbork Paars blauw&nbsp; Serie CC No. 6781 10 cent/10 Gutschen.

Kampgeld Lager Westerbork Paars blauw&nbsp; Serie CC No. 6781 10 cent/10 Gutschen.

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Van: Wethouder voor Arbeidszaken Kropman Aan: Hoofden van Diensttakken en chefs afd. Gemeente Plaats: Amsterdam Datum: 1941-02-15 Onderwerp: verbod in diensttijd deel te nemen aan demonstraties

Van: Wethouder voor Arbeidszaken Kropman Aan: Hoofden van Diensttakken en chefs afd. Gemeente Plaats: Amsterdam Datum: 1941-02-15 Onderwerp: verbod in diensttijd deel te nemen aan demonstraties

Brief

Tweede Distributiestamkaart, op naam van Robert Cohen, geboren op 10 dec. 1946. Robert is een zoon Lena en Jules.

Tweede Distributiestamkaart, op naam van Robert Cohen, geboren op 10 dec. 1946. Robert is een zoon Lena en Jules.

Distributiestamkaart van Robert Cohen

Van: Dienst der Belastingen, Administratie der Registratie Aan: Polak, K. Plaats: Leiden Datum: 1951-03-05 Onderwerp: overeenkomst met de Amsterdamsche Mij van Levensverzekeringen; vraag waarom deze verzekering is afgesloten en of er reeds meerdere uitkeringen plaats hebben gehad

Van: Dienst der Belastingen, Administratie der Registratie Aan: Polak, K. Plaats: Leiden Datum: 1951-03-05 Onderwerp: overeenkomst met de Amsterdamsche Mij van Levensverzekeringen; vraag waarom deze verzekering is afgesloten en of er reeds meerdere uitkeringen plaats hebben gehad

Brief van Dienst der Belastingen aan K. Polak

Van: Kloot, van de, Samuel. Aan: Falk, Lisa, mevr. Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1944-05-14 Onderwerp: Na een verblijf van 7 weken in de gevangenis in Scheveningen kwam Samuel als strafgeval in kamp Westerbork terecht. Hij is bruin geworden van het werken buiten. Hij geeft in de brief een beschrijving van de situatie in het kamp en vraagt om het toesturen van allerlei goederen. Hij heeft gehoord dat zijn vrouw en ouders ook in de gevangenis van Scheveningen zijn. Dat van zijn vrouw klopt. Zij kwam op 3 juni 1944 via de gevangenis van Scheveningen in de strafbarakken van kamp Westerbork terecht. Zijn ouders waren echter op 24 augustus 1943 als strafgeval in kamp Westerbork terecht gekomen en een week later werden zij doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau.

Van: Kloot, van de, Samuel. Aan: Falk, Lisa, mevr. Plaats: Westerbork, kamp, barak 67 Datum: 1944-05-14 Onderwerp: Na een verblijf van 7 weken in de gevangenis in Scheveningen kwam Samuel als strafgeval in kamp Westerbork terecht. Hij is bruin geworden van het werken buiten. Hij geeft in de brief een beschrijving van de situatie in het kamp en vraagt om het toesturen van allerlei goederen. Hij heeft gehoord dat zijn vrouw en ouders ook in de gevangenis van Scheveningen zijn. Dat van zijn vrouw klopt. Zij kwam op 3 juni 1944 via de gevangenis van Scheveningen in de strafbarakken van kamp Westerbork terecht. Zijn ouders waren echter op 24 augustus 1943 als strafgeval in kamp Westerbork terecht gekomen en een week later werden zij doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau.

Brief van Samuel van der Kloot aan Lisa Falk vanuit kamp Westerbork, barak 67

Verzoek Van: Cohen, Jules Aan: Cohen, David Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 (poststempel) Onderwerp: Jules Cohen stuurt een kort bericht aan zijn oudere broer David Cohen in Haifa, Palestina, via het Nederlandsche Roode Kruis en door tussenkomst van het Duitsche Roode Kruis en het Internationale Roode Kruis in Genève, i.v.m. zijn verzoek om emigratie naar Palestina. Hij vermeldt dat hij op 21 dec. 1942 is verloofd met Leny (Lena) Nijstad. Ze zijn met zijn ouders verhuisd en wonen samen met de moeder van de opperrabbijn. Hij is werkzaam in het boekbinders vak. David Cohen, woonachtig in Haifa, Palestina, antwoordt terug dat op 21 apr. 1944 zijn zoon Jonathan is geboren. Hij hoopt hen gauw te zien.

Verzoek Van: Cohen, Jules Aan: Cohen, David Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 (poststempel) Onderwerp: Jules Cohen stuurt een kort bericht aan zijn oudere broer David Cohen in Haifa, Palestina, via het Nederlandsche Roode Kruis en door tussenkomst van het Duitsche Roode Kruis en het Internationale Roode Kruis in Genève, i.v.m. zijn verzoek om emigratie naar Palestina. Hij vermeldt dat hij op 21 dec. 1942 is verloofd met Leny (Lena) Nijstad. Ze zijn met zijn ouders verhuisd en wonen samen met de moeder van de opperrabbijn. Hij is werkzaam in het boekbinders vak. David Cohen, woonachtig in Haifa, Palestina, antwoordt terug dat op 21 apr. 1944 zijn zoon Jonathan is geboren. Hij hoopt hen gauw te zien.

Verzoek

Verklaring Van: Gerzon, S.A. F.A. Heinemann verklaart dat zijn stiefvader S.A. Gerzon alle inkomende post en pakketten mag ontvangen en de brieven mag afhandelen. Fritz Heinemann ging op 8-12-1942 op transport naar Auschwitz. De datum 28-2-1943 onderaan de verklaring is zijn overlijdensdatum. De datum is waarschijnlijk na de oorlog aan de verklaring toegevoegd.

Verklaring Van: Gerzon, S.A. F.A. Heinemann verklaart dat zijn stiefvader S.A. Gerzon alle inkomende post en pakketten mag ontvangen en de brieven mag afhandelen. Fritz Heinemann ging op 8-12-1942 op transport naar Auschwitz. De datum 28-2-1943 onderaan de verklaring is zijn overlijdensdatum. De datum is waarschijnlijk na de oorlog aan de verklaring toegevoegd.

Verklaring van F.A. Heinemann over in ontvangst nemen van naar hem toegestuurde post in kamp Westerbork

Personen