In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Koos Bron&nbsp; Aan: Fam. Dame, W.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-10-27 Betreft een afscheidskaartje van de familie Bron aan de familie Dame.&nbsp; De familie Bron bedankt voor de goede zorgen.&nbsp; Ze zijn vanuit Den Haag op weg naar Westerbork.

Van: Koos Bron&nbsp; Aan: Fam. Dame, W.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-10-27 Betreft een afscheidskaartje van de familie Bron aan de familie Dame.&nbsp; De familie Bron bedankt voor de goede zorgen.&nbsp; Ze zijn vanuit Den Haag op weg naar Westerbork.

Briefkaart van Koos Bron en zijn gezin aan de familie W. Dame op weg naar kamp Westerbork

Verzamelplaatsen voor deportatie naar kamp Westerbork

Zieken-, verpleeg- en verzorgingstehuizen

Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis

Joodsche Invalide

Het Apeldoornsche Bosch

Joods Ziekenhuis Megon Hatsedek

Portugees Israëlitisch Ziekenhuis

Oproep Oproep aan: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944 Betreft oproep om zich op 1.11.1944 om 5 uur te melden i.v.m. Arbeitseinsatz in Theresienstadt, kamer 47, gebouw B IV in de Hannover Kazerne.

Oproep Oproep aan: Gerzon, Sigbert Plaats: Theresienstadt Datum: 1944 Betreft oproep om zich op 1.11.1944 om 5 uur te melden i.v.m. Arbeitseinsatz in Theresienstadt, kamer 47, gebouw B IV in de Hannover Kazerne.

Oproep aan Sigbert Gerzon betreffende Arbeitseinsatz in Theresienstadt

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-23&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-23&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Nederlandsch Roode Kruis, afwikkelingsbureau concentratiekampen&nbsp; Aan: Abrahams, J.M.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1946-06-12&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens J. M. de Vries.

Van: Nederlandsch Roode Kruis, afwikkelingsbureau concentratiekampen&nbsp; Aan: Abrahams, J.M.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1946-06-12&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens J. M. de Vries.

Brief van het Nederlandsch Roode Kruis aan J. M. Abrahams

Barak in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944

Barak in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944

Zicht op een woonbarak in kamp Westerbork

Anti-Joodse maatregelen

Verboden voor Joden

Reizen of verhuizen zonder vergunning voor Joden verboden

Van: Hilversum-Wertheim, Fre Aan: Familie Kanters Plaats: Datum: 1943-08-11 Onderwerp: sturen van een pakje levensmiddelen naar de Pl. Kerklaan 25. Dan ontvang ik het wel in de Joodsche Schouwburg. Met stempels: Verboden onbewoonde kamers of woningen te betreden.

Van: Hilversum-Wertheim, Fre Aan: Familie Kanters Plaats: Datum: 1943-08-11 Onderwerp: sturen van een pakje levensmiddelen naar de Pl. Kerklaan 25. Dan ontvang ik het wel in de Joodsche Schouwburg. Met stempels: Verboden onbewoonde kamers of woningen te betreden.

Brief van Fre Hilversum-Wertheijm aan de familie Kanters

Cellenbarak 51&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1952-09-19 Opmerking: voormalige gevangenis

Cellenbarak 51&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1952-09-19 Opmerking: voormalige gevangenis

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 51 in het woonoord Schattenberg

Werkzaamheden.&nbsp; Kamp Westerbork Datum: 1943-08-01 Werkzaamheden t.b.v. de waterzuiveringsinstallatie.&nbsp;Een stuk van het smalspoor op de weg voor het kamp langs is te zien. Rene Lijdesdorff (midden), Paul Hirsch (rechts) en Werner Löwenhardt (links) zijn op de foto te zien.

Werkzaamheden.&nbsp; Kamp Westerbork Datum: 1943-08-01 Werkzaamheden t.b.v. de waterzuiveringsinstallatie.&nbsp;Een stuk van het smalspoor op de weg voor het kamp langs is te zien. Rene Lijdesdorff (midden), Paul Hirsch (rechts) en Werner Löwenhardt (links) zijn op de foto te zien.

Werkzaamheden voor de nieuwe waterzuivering

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen zijn op zoek naar hun wagon; bagage; Fliegende Kolonne.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen zijn op zoek naar hun wagon; bagage; Fliegende Kolonne.

Foto van een still uit de Westerborfilm

Verklaring van de Joodsche Raad voor Amsterdam, afd. Ondersteuning en Maatschappelijk Werk, dat Nathan Cohen te Groningen een financiële toezegging heeft gedaan en in verband hiermee zijn betalingen tot op heden heeft verricht, 6 nov. 1941.

Verklaring van de Joodsche Raad voor Amsterdam betreffende Nathan Cohen

Van: Departement van Binnenlandse zaken, Nederlands Volksherstel Aan: Rus, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-16 Onderwerp: de gezochte Morris Zomerplaag is levend aangetroffen in een trein gaande van Bergen-Belsen naar Tröbitz

Van: Departement van Binnenlandse zaken, Nederlands Volksherstel Aan: Rus, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-16 Onderwerp: de gezochte Morris Zomerplaag is levend aangetroffen in een trein gaande van Bergen-Belsen naar Tröbitz

Aanvraag betreffende de gezochte Morris Zomerplaag

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-09-06&nbsp; Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-09-06&nbsp; Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Van: Walg, M. Aan: Fam. A. (Abraham) Reens Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-22 Onderwerp: een schrijf dag en weersomstandigheden; een concert bezocht; er is een tentoonstelling geopend van werkjes door kinderen op school gemaakt (speelgoed).

Van: Walg, M. Aan: Fam. A. (Abraham) Reens Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-22 Onderwerp: een schrijf dag en weersomstandigheden; een concert bezocht; er is een tentoonstelling geopend van werkjes door kinderen op school gemaakt (speelgoed).

Briefkaart van M. Walg aan Abraham Reens vanuit kamp Westerbork

Van: Van Gelder, Leo en Martha Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-07 Onderwerp: kwetsuren en lichamelijke klachten van de kinderen.

Van: Van Gelder, Leo en Martha Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-07 Onderwerp: kwetsuren en lichamelijke klachten van de kinderen.

Briefkaart van Leo en Martha van Gelder aan M. van Leer vanuit kamp Westerbork

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-22&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden in het kamp en vragen over hoe het gaat in Amstelveen (gezin en kwekerij). Met Annie en haar ouders gaat het nog steeds goed. Loes is haar crisis bovenop gekomen.

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-22&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden in het kamp en vragen over hoe het gaat in Amstelveen (gezin en kwekerij). Met Annie en haar ouders gaat het nog steeds goed. Loes is haar crisis bovenop gekomen.

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Transport. Transport uit Westerbork. Kampgevangenen hebben zich verzameld bij de deportatietrein. Sommigen staan reeds in de veewagons. Kamp Westerbork, 1943-1944

Transport. Transport uit Westerbork. Kampgevangenen hebben zich verzameld bij de deportatietrein. Sommigen staan reeds in de veewagons. Kamp Westerbork, 1943-1944

Kampgevangenen bij een deportatietrein

Carolina de Winter met haar broertje Jacques Simon.

Carolina de Winter met haar broertje Jacques Simon.

Foto van Carolina de Winter en haar broertje Jacques Simon

Van: het Amerikaanse Consulaat, Herbert van Olds Aan: Tauber, Fritz Plaats: Rotterdam Datum: 1940-07-02 Onderwerp: enige uitstel van visumaanvragen is toegekend.

Van: het Amerikaanse Consulaat, Herbert van Olds Aan: Tauber, Fritz Plaats: Rotterdam Datum: 1940-07-02 Onderwerp: enige uitstel van visumaanvragen is toegekend.

Brief van het Amerikaanse Consulaat over uitstel van visum aanvraag door Fritz Tauber

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-25&nbsp; Onderwerp: werk in het Joodse werkkamp de Bruine Enk in Nunspeet. De schrijver loopt 1.5 uur naar zijn werk, omspitten van de woeste grond tot 60 cm diep. De discipline in het kamp is streng (militair). In zijn vrije tijd leest de schrijver uit zijn wiskunde boeken en Engelse grammatica.

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-25&nbsp; Onderwerp: werk in het Joodse werkkamp de Bruine Enk in Nunspeet. De schrijver loopt 1.5 uur naar zijn werk, omspitten van de woeste grond tot 60 cm diep. De discipline in het kamp is streng (militair). In zijn vrije tijd leest de schrijver uit zijn wiskunde boeken en Engelse grammatica.

Brief van Herman van Campen aan A.E. Schöne vanuit het Joodse werkkamp De Bruine Enk

Van: Jewish Agency Jerusalem Aan: Snoek, Hermine Plaats: Palestina Datum: 1943-08-16 Onderwerp: registratie op de Palestinalijst

Van: Jewish Agency Jerusalem Aan: Snoek, Hermine Plaats: Palestina Datum: 1943-08-16 Onderwerp: registratie op de Palestinalijst

Brief van Jewish Agency Jerusalem aan Hermine Snoek

Van: Kockx, Th. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-12 Onderwerp: rapportages over de diverse gemeenten waar geïnterneerden werkzaam zijn in de landbouw. Gasselternijveen, Zuidlaarderveen, Annen, Vries, Peize. Conclusie: arbeidsprestaties verbeteren bij een hoger voedselrantsoen.&nbsp;

Van: Kockx, Th. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-12 Onderwerp: rapportages over de diverse gemeenten waar geïnterneerden werkzaam zijn in de landbouw. Gasselternijveen, Zuidlaarderveen, Annen, Vries, Peize. Conclusie: arbeidsprestaties verbeteren bij een hoger voedselrantsoen.&nbsp;

Rapport van Th. Kockx aan J. G. Buijvoets over gedetineerden werkzaam in verschillende gemeenten

Breslauer, R.W. Still uit de Westerborkfilm Westerbork, kamp, 1944 Onderwerp: Tandarts/Zahnstation, barak 88.

Breslauer, R.W. Still uit de Westerborkfilm Westerbork, kamp, 1944 Onderwerp: Tandarts/Zahnstation, barak 88.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Personen