In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Naziconcentratiekampen

Theresienstadt

Van: Landesverband der VVN-Bayern&nbsp; Plaats: München Datum: 1964-01-23 Onderwerp: protest tegen de vrijspraak van voormalig SS-Sturmbannführer Erich Deppner over zijn rol bij de executie van Russische krijgsgevangenen.&nbsp;

Van: Landesverband der VVN-Bayern&nbsp; Plaats: München Datum: 1964-01-23 Onderwerp: protest tegen de vrijspraak van voormalig SS-Sturmbannführer Erich Deppner over zijn rol bij de executie van Russische krijgsgevangenen.&nbsp;

Verklaring Landesverband der Verfolgten des Naziregimes Bayern

Recept (blanco) uit Westerbork, kamp Voor gebruik door arts.

Recept (blanco) uit Westerbork, kamp Voor gebruik door arts.

Blanco recept voor gebruik in kamp Westerbork

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg nieuwe opzet&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-27&nbsp; Opmerkingen: in kleur Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Datum: 1942-augustus Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18.

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Datum: 1942-augustus Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18.

Briefkaart van Lini aan H. Snoek vanuit de trein

Van: Liesje en Joop (Batavier) Aan: Batavier, Mevr. Plaats: trein Datum: 1943-06-08 Onderwerp: bevestiging dat men op transport is gesteld ('we zitten in de beestenwagen') en verzoek om geen pakketten meer te sturen.

Van: Liesje en Joop (Batavier) Aan: Batavier, Mevr. Plaats: trein Datum: 1943-06-08 Onderwerp: bevestiging dat men op transport is gesteld ('we zitten in de beestenwagen') en verzoek om geen pakketten meer te sturen.

Briefkaart van Liesje en Joop Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit de trein

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Coevorden Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de twee andere briefkaarten (8795-13 en 8795-14)

Van: Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Coevorden Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de twee andere briefkaarten (8795-13 en 8795-14)

Van: Simon, pappe, mamme en tante Aan: Van Leer, fam. Plaats: Buitenpost Datum: 18 sept. 1943 (poststempel) Onderwerp: groeten aan Johannes Geertje Bloemendaals en fam. Dijkstra; erg warm maar vol goede moed.

Van: Simon, pappe, mamme en tante Aan: Van Leer, fam. Plaats: Buitenpost Datum: 18 sept. 1943 (poststempel) Onderwerp: groeten aan Johannes Geertje Bloemendaals en fam. Dijkstra; erg warm maar vol goede moed.

Briefkaart van Simon (Turksma), pappe, mamme en tante aan familie van Leer vanuit de trein

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: aankomst in kamp Westerbork; gedoopte Joden; hulp geboden door iemand van de Joodse ordedienst; een bewaker houdt toezicht.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: aankomst in kamp Westerbork; gedoopte Joden; hulp geboden door iemand van de Joodse ordedienst; een bewaker houdt toezicht.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Badkaart Van: Bosman, Rita Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-08

Badkaart Van: Bosman, Rita Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-08

Badkaart van Rita Bosman

Van: Buijvoets&nbsp; Aan: Vries, de, Irma Sophie&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-06-14&nbsp; Onderwerp: Toestemming voor het voorgoed verlaten van het kamp.

Van: Buijvoets&nbsp; Aan: Vries, de, Irma Sophie&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-06-14&nbsp; Onderwerp: Toestemming voor het voorgoed verlaten van het kamp.

Verklaring voor Irma de Vries dat zij kamp Westerbork definitief mag verlaten

Programma op 31 augustus Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-31 Onderwerp: voetbal, cabaret, voordrachten en toespraken (door Dekker en Buijvoets) en dansen…voor het vrije personeel met vrouw of verloofde.

Programma op 31 augustus Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-31 Onderwerp: voetbal, cabaret, voordrachten en toespraken (door Dekker en Buijvoets) en dansen…voor het vrije personeel met vrouw of verloofde.

Programma voor Koninginnedag in Interneringskamp Westerbork

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur Aan: Gassmann-Baumann, Inge Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van Heinrich. De twee personen worden als getrouwd beschouwd (huwelijk was twee dagen ervoor).

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur Aan: Gassmann-Baumann, Inge Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van Heinrich. De twee personen worden als getrouwd beschouwd (huwelijk was twee dagen ervoor).

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Expositur voor Inge Gassmann-Baumann

Foto van Marijke- en Marius Bloemhard in hun speelgebied tussen de barakken 45, 45, 47 en 48. (43 en 49).

Foto van Marijke- en Marius Bloemhard in hun speelgebied tussen de barakken 45, 45, 47 en 48. (43 en 49).

Foto van Marijke en Marius Bloemhard

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 25.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 25.

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-07-16&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: twee kampgevangenen slopen batterijen.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: twee kampgevangenen slopen batterijen.

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-08-31 Plaats: Westerbork, kamp, 66 Onderwerp: moet woensdag om 7 uur bij de polikliniek verschijnen, oogarts.

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-08-31 Plaats: Westerbork, kamp, 66 Onderwerp: moet woensdag om 7 uur bij de polikliniek verschijnen, oogarts.

Ausweis van Simon Magnus

Bewijs Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: juli 1943 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de Reinigungsdienst van het Lagerkrankenhaus

Bewijs Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: juli 1943 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de Reinigungsdienst van het Lagerkrankenhaus

Bewijs dat Estella de Jong-Cohen is ingedeeld bij de Reiningsdienst van het kampziekenhuis

Van: Grootkerk, B. Aan: Drogisterij In den ouden gaper, Den Haag Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-26 Onderwerp: Geld opgestuurd, graag een bevestiging of dit ontvangen is.

Van: Grootkerk, B. Aan: Drogisterij In den ouden gaper, Den Haag Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-26 Onderwerp: Geld opgestuurd, graag een bevestiging of dit ontvangen is.

Briefkaart van B. Grootkerk aan een drogist in Den Haag vanuit kamp Westerbork

Van: Gassmann, Heinrich en Inge (via het &nbsp;Nederlandsche Rode Kruis) Aan: Davidov, leo, (Kfar Jedidia, Palestina) Datum: 1942-07-28 Plaats: Westerbork, kamp &nbsp; Onderwerp: verlovingsfelicitaties ontvangen. Ze zijn ondertussen getrouwd en leven samen in kamp Westerbork. Ouders zijn nog in Amsterdam, Franz werkt in Duitsland, is ook getrouwd. Op de achterkant het antwoord, 2 november 1942.

Van: Gassmann, Heinrich en Inge (via het &nbsp;Nederlandsche Rode Kruis) Aan: Davidov, leo, (Kfar Jedidia, Palestina) Datum: 1942-07-28 Plaats: Westerbork, kamp &nbsp; Onderwerp: verlovingsfelicitaties ontvangen. Ze zijn ondertussen getrouwd en leven samen in kamp Westerbork. Ouders zijn nog in Amsterdam, Franz werkt in Duitsland, is ook getrouwd. Op de achterkant het antwoord, 2 november 1942.

Brief van het echtpaar Gassmann-Baumann aan Leo Davidov

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-25 Onderwerp: bedankt voor het pakketje en brief; mogelijk in februari verlof; Werner komt sinds weken niet meer aan het lezen van een boek toe; hoogstens komt hij toe aan het lezen van en krant in bed; in het ziekenhuis heeft Werner gesprekken met mensen die uit Amersfoort, Scheveningen en de gevangenis aan de Amstelveenseweg komen, de verhalen zijn schrijnend en zullen zijn hele leven bij blijven; bij de Mahlers gegeten…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-25 Onderwerp: bedankt voor het pakketje en brief; mogelijk in februari verlof; Werner komt sinds weken niet meer aan het lezen van een boek toe; hoogstens komt hij toe aan het lezen van en krant in bed; in het ziekenhuis heeft Werner gesprekken met mensen die uit Amersfoort, Scheveningen en de gevangenis aan de Amstelveenseweg komen, de verhalen zijn schrijnend en zullen zijn hele leven bij blijven; bij de Mahlers gegeten…

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 152 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Blitz, Levie geb. 11-10-65 overleden 29-03-1943 te Westerbork op: 29-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 152 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Blitz, Levie geb. 11-10-65 overleden 29-03-1943 te Westerbork op: 29-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Levie Blitz

Kantinekaart van Cohen, Leon Albertus A. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-1945&nbsp;

Kantinekaart van Cohen, Leon Albertus A. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-1945&nbsp;

Foto van een kantinekaart van Leon Albertus A. Cohen uit kamp Westerbork

Van: Burgemeester gem. Zuidbroek&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Zuidbroek&nbsp; Datum: 1940-10-29&nbsp; Onderwerp: verklaring van Arische afstamming.

Van: Burgemeester gem. Zuidbroek&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Zuidbroek&nbsp; Datum: 1940-10-29&nbsp; Onderwerp: verklaring van Arische afstamming.

Brief van de Burgemeester van Zuidbroek over verklaring van Arische afstamming

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, S. Plaats: de trein Datum: 1943-02-04 Onderwerp: Ik ben op transport naar moeder en de kinderen…

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, S. Plaats: de trein Datum: 1943-02-04 Onderwerp: Ik ben op transport naar moeder en de kinderen…

Briefkaart van vader (Salomon Hammelburg) aan Simon Hammelburg vanuit de trein gegooid

Brief Van:&nbsp;Jong, de, Henk&nbsp; Aan: Jong-Cohen, de, Stella Plaats: Amsterdam Datum: 1944-07-24 Onderwerp:&nbsp;Henk vraagt of Stella nog in het ziekenhuis werkt en of ze zijn pakje met fruit heeft ontvangen. In het volgende pakje stopt hij een stofbril. Als er nieuwe levensmiddelen moeten komen, zal hij altijd de helft van zijn eigen bonnen voor haar besteden. Met enveloppe

Brief Van:&nbsp;Jong, de, Henk&nbsp; Aan: Jong-Cohen, de, Stella Plaats: Amsterdam Datum: 1944-07-24 Onderwerp:&nbsp;Henk vraagt of Stella nog in het ziekenhuis werkt en of ze zijn pakje met fruit heeft ontvangen. In het volgende pakje stopt hij een stofbril. Als er nieuwe levensmiddelen moeten komen, zal hij altijd de helft van zijn eigen bonnen voor haar besteden. Met enveloppe

Brief van Henk de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling over het niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Bewijs&nbsp; Van: Verwaltung Lagerkrankenhaus Personal-Abteilung&nbsp; Toegekend aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de reinigingsdienst in DB 4.

Bewijs&nbsp; Van: Verwaltung Lagerkrankenhaus Personal-Abteilung&nbsp; Toegekend aan: Jong-Cohen, de, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-20 Onderwerp: ze is ingedeeld bij de reinigingsdienst in DB 4.

Bewijs dat Estella de Jong-Cohen bij de Reiningsdienst van Dienstbereich 4 is ingedeeld

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-11-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: Simon krijgt Dienstfrei voor drie dagen. Het document is ondertekend door een arts, de barakleider en de groepsleider.

Van: Magnus, Simon Datum: 1943-11-24 Plaats: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: Simon krijgt Dienstfrei voor drie dagen. Het document is ondertekend door een arts, de barakleider en de groepsleider.

De daverende dingen dezer dagen door: Ton van Tast 1945 ons land uit Lijden Ontzet Oorlogs-Prentenboek Uitg.: Kompas, Den Haag

De daverende dingen dezer dagen door: Ton van Tast 1945 ons land uit Lijden Ontzet Oorlogs-Prentenboek Uitg.: Kompas, Den Haag

Prentenboek over de bevrijding van Nederland