In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Huisman, G.K.&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1940-08-23&nbsp; Onderwerp: Aanleg boomgaard. Er zijn 400 fruitbomen besteld. De vraag is waar deze moeten worden geplant nu het kamp gesloten zal worden. Op een hectare grond van de kampboerderij of meer bij het kamp tussen de school, barak 1 en het bleekveld. &nbsp;

Van: Huisman, G.K.&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1940-08-23&nbsp; Onderwerp: Aanleg boomgaard. Er zijn 400 fruitbomen besteld. De vraag is waar deze moeten worden geplant nu het kamp gesloten zal worden. Op een hectare grond van de kampboerderij of meer bij het kamp tussen de school, barak 1 en het bleekveld. &nbsp;

Brief van G.K. Huisman aan Houtvester Assen

Aan: de President der Arrondissementsrechtbank te Amsterdam Van: Dries, van den, L.L.W. (in opdracht van Joseph van Dam) Plaats: Amsterdam Datum: 1945-10-24 Onderwerp: verzoek om bewindvoerder te worden van zijn broer Abraham van Dam, die een schoenmakerij had met machines die in handen van derden zijn gekomen.

Aan: de President der Arrondissementsrechtbank te Amsterdam Van: Dries, van den, L.L.W. (in opdracht van Joseph van Dam) Plaats: Amsterdam Datum: 1945-10-24 Onderwerp: verzoek om bewindvoerder te worden van zijn broer Abraham van Dam, die een schoenmakerij had met machines die in handen van derden zijn gekomen.

Verzoekschrift van Joseph van Dam aan de President der Arrondissementsrechtbank te Amsterdam over een benoeming tot bewindvoerder

Collage.&nbsp; Collage uit een fotocompositie/tekeningen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-04-11.&nbsp; Betreft een fotocompositie/karikatuur van het huwelijk van Dienstleider Dr. Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs.&nbsp; Afgebeeld medewerkers van de Antragstelle en de Registrator die het echtpaar toezingen en de slip van de bruid dragen.&nbsp; Het geheel is gemaakt door Breslauer, Jordan (fotografie) en Kok (tekeningen).

Collage.&nbsp; Collage uit een fotocompositie/tekeningen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-04-11.&nbsp; Betreft een fotocompositie/karikatuur van het huwelijk van Dienstleider Dr. Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs.&nbsp; Afgebeeld medewerkers van de Antragstelle en de Registrator die het echtpaar toezingen en de slip van de bruid dragen.&nbsp; Het geheel is gemaakt door Breslauer, Jordan (fotografie) en Kok (tekeningen).

Karikatuur van het huwelijk van dienstleider Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs

Specifieke groepen kampbewoners

Groep Onbekende Kinderen

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Groene stempel

1940

December 1940

Berechting oorlogsmisdadigers

Gemmeker-proces

1941

Januari 1941

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 95

Van: Magnus, Josef en zijn vrouw Franziska Aan: Hertzberger, M, Dr. Datum: 1945-05-21 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: het verlangen terug naar Nederland te gaan is groot. Bedankt voor het pakketje toen de honger groot was. Ze mogen maar één brief schrijven. Het is een groot wonder dat het gezin bij elkaar is gebleven. Ze maken zich zorgen over de familie Lehmann en ze bevinden zich nog midden in een tyfusepidemie.

Van: Magnus, Josef en zijn vrouw Franziska Aan: Hertzberger, M, Dr. Datum: 1945-05-21 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: het verlangen terug naar Nederland te gaan is groot. Bedankt voor het pakketje toen de honger groot was. Ze mogen maar één brief schrijven. Het is een groot wonder dat het gezin bij elkaar is gebleven. Ze maken zich zorgen over de familie Lehmann en ze bevinden zich nog midden in een tyfusepidemie.

Brief van Josef Magnus en zijn vrouw Franziska aan M. Herzberger vanuit Theresienstadt

Van: Magnus, Simon Datum: 1945 Onderwerp: een vliegticket voor de terugvlucht naar Nederland.&nbsp; Op het document staat Magnus, Simon. nr 25, IV/2.&nbsp;

Van: Magnus, Simon Datum: 1945 Onderwerp: een vliegticket voor de terugvlucht naar Nederland.&nbsp; Op het document staat Magnus, Simon. nr 25, IV/2.&nbsp;

Vliegticket van Simon Magnus voor zijn terugkeer naar Nederland

Van: Flörsheim, Karel Aan: Hertzberger, M Datum: 1945-05-21 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: een levensteken, grote aantallen mensen zijn gedeporteerd, weinige zullen terugkeren. We zijn met ons vieren. Bernie is sinds 6 oktober (1944) van ons weg. Of hij nog in leven is?

Van: Flörsheim, Karel Aan: Hertzberger, M Datum: 1945-05-21 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: een levensteken, grote aantallen mensen zijn gedeporteerd, weinige zullen terugkeren. We zijn met ons vieren. Bernie is sinds 6 oktober (1944) van ons weg. Of hij nog in leven is?

Briefkaart van Karel Flörsheim aan M. Herzberger vanuit Theresienstadt

Van: de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied Aan: de Secretarissen-Generaal Plaats: Den Haag Datum: 1941/02/21 Onderwerp: uitvoering van de beschikking van 4 november 1940, betreffende ontheffing der Joden.

Van: de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandse gebied Aan: de Secretarissen-Generaal Plaats: Den Haag Datum: 1941/02/21 Onderwerp: uitvoering van de beschikking van 4 november 1940, betreffende ontheffing der Joden.

Instructie van de Rijkscommissaris aan de Secretarissen-Generaal betreffende de ontheffing der Joden

Van: de wethouder van Kunstzaken Aan: Nijkerk(Nieuwkerk), M.B.B. Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: betreffende ontslag als Joods zijnde.

Van: de wethouder van Kunstzaken Aan: Nijkerk(Nieuwkerk), M.B.B. Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: betreffende ontslag als Joods zijnde.

Afschrift van een verordening van den Rijkscommissaris betreft ontslag van personen van Joodse bloede

Kampbewoners Westerbork naar sekse en leeftijd

Vrouwen kamp Westerbork (21-65 jaar)

Van: Philipp Aan: Philips, Fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-07-24&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de Hollandsche schouwburg, aanstaand vertrek naar Westerbork. De avond ervoor aangekomen. Ze hebben plekken op het zijbalkon. Er zijn ongeveer 1000 mensen en het is er benauwd vanwege gebrek aan ventilatie. De schrijver heeft proberen te slapen, maar dat is haast niet te doen. Om 12 uur middernacht zal Philipp vertrekken naar kamp Westerbork. In de schouwburg zijn reuze veel bekenden. Een volgend bericht zal vanuit kamp Westerbork komen.

Van: Philipp Aan: Philips, Fam.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-07-24&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de Hollandsche schouwburg, aanstaand vertrek naar Westerbork. De avond ervoor aangekomen. Ze hebben plekken op het zijbalkon. Er zijn ongeveer 1000 mensen en het is er benauwd vanwege gebrek aan ventilatie. De schrijver heeft proberen te slapen, maar dat is haast niet te doen. Om 12 uur middernacht zal Philipp vertrekken naar kamp Westerbork. In de schouwburg zijn reuze veel bekenden. Een volgend bericht zal vanuit kamp Westerbork komen.

Briefkaart van van Philipp Philips aan familie Philips vanuit Hollandsche Schouwburg

Betreft verbod voor Joden om zich na 8 uur namiddag tot 5 uur des nacht in de buitenlucht op te houden of bij anderen te verblijven. Van: Gemeente Losser&nbsp; Datum: 1941-09-22

Betreft verbod voor Joden om zich na 8 uur namiddag tot 5 uur des nacht in de buitenlucht op te houden of bij anderen te verblijven. Van: Gemeente Losser&nbsp; Datum: 1941-09-22

Bekendmaking in verband met het zich ophouden in de buitenlucht voor Joden

Van: Arbeidsinspectie Aan: Westerbork, interneringskamp Plaats: Datum: 1944-1946 Onderwerp: Technische tekening voor beschutting metaalfrees.

Van: Arbeidsinspectie Aan: Westerbork, interneringskamp Plaats: Datum: 1944-1946 Onderwerp: Technische tekening voor beschutting metaalfrees.

Tekening voor de beschutting van een metaalfrees