In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944 Groep kampgevangenen tijdens het afnemen van appèl op de appèlplaats.&nbsp; Davidsterren op de kleding.

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944 Groep kampgevangenen tijdens het afnemen van appèl op de appèlplaats.&nbsp; Davidsterren op de kleding.

Het afnemen van appèl van werkgroepen in kamp Westerbork

Van: Kruijer, Levie Aan: Fam. A. Calligaro Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-10 Onderwerp: aankomst in het kamp, sturen van een scheerapparaat en levensmiddelen

Van: Kruijer, Levie Aan: Fam. A. Calligaro Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-10 Onderwerp: aankomst in het kamp, sturen van een scheerapparaat en levensmiddelen

Briefkaart van Levie Kruijer aan A. Calligaro vanuit kamp Westerbork

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Wijhe Datum: augustus 1942 Onderwerp: belevenissen. Van Zwolle lopend naar Wijhe gegaan. Het een na het andere akelige bericht komt binnen. Hans en Benno zouden naar Polen zijn vertrokken. In werkelijkheid zijn zij in onderduik gegaan. Vader is gekeurd voor een Joods werkkamp.

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Wijhe Datum: augustus 1942 Onderwerp: belevenissen. Van Zwolle lopend naar Wijhe gegaan. Het een na het andere akelige bericht komt binnen. Hans en Benno zouden naar Polen zijn vertrokken. In werkelijkheid zijn zij in onderduik gegaan. Vader is gekeurd voor een Joods werkkamp.

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

Ausweis Vergunning voor het betreden van de strafbarakken, industriebarakken en ziekenhuis Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-04 Van: Vles, Henri

Ausweis Vergunning voor het betreden van de strafbarakken, industriebarakken en ziekenhuis Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-04 Van: Vles, Henri

Ausweis van Henri Vles

Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-26 Onderwerp: Arbeidskaart

Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-26 Onderwerp: Arbeidskaart

Arbeidskaart van Ruth Langstadt in kamp Westerbork

Van: Breslauer, Etelka Aan: Tony (Schram) Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06-10 Onderwerp: omstandigheden, bezoek aan kamp Ruinen gaat niet, omdat ze geen reisvergunning kan krijgen.

Van: Breslauer, Etelka Aan: Tony (Schram) Plaats: Amsterdam Datum: 1942-06-10 Onderwerp: omstandigheden, bezoek aan kamp Ruinen gaat niet, omdat ze geen reisvergunning kan krijgen.

Brief van Elteka Breslauer aan Tony vanuit Amsterdam

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels barak 41.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-20 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels barak 41.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-20 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben.

Plattegrond met riolering en gevels van barak 41 in woonoord Schattenberg

Legitimatiebewijs Portugees Israelitisch Ziekenhuis Amsterdam Met verklaring dat Alexander Roozendaal als keel-neus-oorarts werkzaam is in het ziekenhuis. Datum: 1942-08-16 Met pasfoto

Legitimatiebewijs Portugees Israelitisch Ziekenhuis Amsterdam Met verklaring dat Alexander Roozendaal als keel-neus-oorarts werkzaam is in het ziekenhuis. Datum: 1942-08-16 Met pasfoto

Verklaring dat Alexander Roozendaal werkzaam is voor het Portugees Israëlitisch Ziekenhuis

.Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12/1943-01 Onderwerp: Clara is nog niet beter; met de kerst hebben ze drie vrije dagen; &nbsp;van de week kregen ze extra suiker; Katan en Brücker gesproken; gisteren was er op de barak bij Bep een vrouw die heeft zitten eten van 2.30 tot 5.45 en om 18.30 kwam ze met brood aan en vroeg ze aan Lion of hij ruimte voor haar wilde maken; de Amsterdammers zijn brutaal, die denken dat ze nog steeds in Mokum zijn; Lion is in zijn barak aan het schrijven; straks gaat hij kijken of zijn naam op de pakketlijst staat; gisteren geld en een pakket met schone was ontvangen; Lion sprak met Leen Sanders' ‘zo zie je ze allemaal hier komen’; vrouwen lopen in het kamp gekleed alsof ze al in Polen zitten, de meest uiteenlopende kleuren; zorg voor het kerstdiner (Clara en Bep zijn er druk mee bezig) op basis van de binnengekomen pakketjes; over de latrine, 18 persoons, met tussenschotten…over een vader en een zoon uit Amsterdam op de wc…; &nbsp;tijdens oud en nieuw mochten ze tot 1 uur bij elkaar blijven; bezoekvergunning aangevraagd voor de 18de; in de barak veel marktkooplui uit Amsterdam, het is een zootje, maar wel met veel humor…; Lion vraagt om branders..&nbsp;

.Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-12/1943-01 Onderwerp: Clara is nog niet beter; met de kerst hebben ze drie vrije dagen; &nbsp;van de week kregen ze extra suiker; Katan en Brücker gesproken; gisteren was er op de barak bij Bep een vrouw die heeft zitten eten van 2.30 tot 5.45 en om 18.30 kwam ze met brood aan en vroeg ze aan Lion of hij ruimte voor haar wilde maken; de Amsterdammers zijn brutaal, die denken dat ze nog steeds in Mokum zijn; Lion is in zijn barak aan het schrijven; straks gaat hij kijken of zijn naam op de pakketlijst staat; gisteren geld en een pakket met schone was ontvangen; Lion sprak met Leen Sanders' ‘zo zie je ze allemaal hier komen’; vrouwen lopen in het kamp gekleed alsof ze al in Polen zitten, de meest uiteenlopende kleuren; zorg voor het kerstdiner (Clara en Bep zijn er druk mee bezig) op basis van de binnengekomen pakketjes; over de latrine, 18 persoons, met tussenschotten…over een vader en een zoon uit Amsterdam op de wc…; &nbsp;tijdens oud en nieuw mochten ze tot 1 uur bij elkaar blijven; bezoekvergunning aangevraagd voor de 18de; in de barak veel marktkooplui uit Amsterdam, het is een zootje, maar wel met veel humor…; Lion vraagt om branders..&nbsp;

Brief van Lion Haagman aan de familie de Vrijer vanuit kamp Westerbork

Fotokopie van de brief 'Ergens in Nederland'&nbsp; Datum: 1942 Onderwerp: viering verjaardag Bob; chaos in de oktoberdagen van 1942; binnenkomende en uitgaande transporten tekeningen Leo Kok.

Fotokopie van de brief 'Ergens in Nederland'&nbsp; Datum: 1942 Onderwerp: viering verjaardag Bob; chaos in de oktoberdagen van 1942; binnenkomende en uitgaande transporten tekeningen Leo Kok.

Brief geschreven door Bob Cahen met de titel 'Ergens in Nederland'

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1941. De grote keuken en barak 10. Op de achtergrond de schoorsteen van het ketelhuis.

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1941. De grote keuken en barak 10. Op de achtergrond de schoorsteen van het ketelhuis.

Doorkijk tussen de Centrale Keuken en barak 10 van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: de Vrijer-Fierlier, M. Aan: De Vrijer, Dick Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-04-24 Onderwerp: ze is blij dat haar man weer thuis is; hij hoeft zich om haar geen zorgen te maken; over haar dochter en straftijd; ze vraagt of hij naar Lion en Bep wilt schrijven, zodat zij haar schrijfbeurten voor hem kan bewaren…

Van: de Vrijer-Fierlier, M. Aan: De Vrijer, Dick Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-04-24 Onderwerp: ze is blij dat haar man weer thuis is; hij hoeft zich om haar geen zorgen te maken; over haar dochter en straftijd; ze vraagt of hij naar Lion en Bep wilt schrijven, zodat zij haar schrijfbeurten voor hem kan bewaren…

Brief van Miep de Vrijer-Fierlier aan haar echtgenoot Dick vanuit kamp Vught

Bewijs van crematie Datum: 23-07-1943 Nr. 441 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Vollenhoven, Naatje geb. 13-10-73 overleden te Westerbork op 19-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 23-07-1943 Nr. 441 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Vollenhoven, Naatje geb. 13-10-73 overleden te Westerbork op 19-07-1943 op 22-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Naatje van Vollenhoven

Van: Bevollmachtige Aan: Hoofd Rijksrecherchecentrale Plaats: Datum: 1942-07-21 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp te Westerbork; Veranderingen betreffende de Marechaussee.

Van: Bevollmachtige Aan: Hoofd Rijksrecherchecentrale Plaats: Datum: 1942-07-21 Onderwerp: Overname van het Vreemdelingenkamp te Westerbork; Veranderingen betreffende de Marechaussee.

Brief van de bevolmachtigde aan het hoofd van de Rijksrecherchecentrale

Van: Montfoort, van&nbsp; Aan: &nbsp;Militair Gezag in Drenthe Plaats:&nbsp;Breda Datum: 1945-05-02&nbsp; Onderwerp: verzoek voor reisvergunning van kamp Westerbork naar Breda (Counter Intelligence) om verslag uit te brengen over werkzaamheden gedurende de bezettingstijd.

Van: Montfoort, van&nbsp; Aan: &nbsp;Militair Gezag in Drenthe Plaats:&nbsp;Breda Datum: 1945-05-02&nbsp; Onderwerp: verzoek voor reisvergunning van kamp Westerbork naar Breda (Counter Intelligence) om verslag uit te brengen over werkzaamheden gedurende de bezettingstijd.

Brief van Van Montfoort namens het N.C.I. aan het Militair Gezag in Drenthe

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak nr. 4.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-03-10 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben. &nbsp;

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak nr. 4.&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1965-03-10 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak, zodat gezinnen een eigen woonruimte hebben. &nbsp;

Plattegrond met riolering en gevels van barak 4 in het woonoord Schattenberg

Van: Kroonenberg, J. (Johanna) Aan: de leiding van het kamp Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-05 Onderwerp: een schrijfmachine en alle kleren van J. Kroonenberg waren in het kamp achtergebleven na haar onderduik. (Ze werkte vanuit kamp Westerbork (samen met de heer Blüth) in Amsterdam). Betrokkene verzoekt tot teruggave van haar bezittingen.

Van: Kroonenberg, J. (Johanna) Aan: de leiding van het kamp Westerbork Plaats: Amsterdam Datum: 1945-06-05 Onderwerp: een schrijfmachine en alle kleren van J. Kroonenberg waren in het kamp achtergebleven na haar onderduik. (Ze werkte vanuit kamp Westerbork (samen met de heer Blüth) in Amsterdam). Betrokkene verzoekt tot teruggave van haar bezittingen.

Verzoek van J. Kroonenberg teruggave van in kamp Westerbork achtergebleven spullen

Verslag bespreking tussen Dir. G.A.B., Hr, Reintjes en Hr. Kockx inzake tewerkstelling gedetineerden bij vlasfabriek te Orvelte. Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-04

Verslag bespreking tussen Dir. G.A.B., Hr, Reintjes en Hr. Kockx inzake tewerkstelling gedetineerden bij vlasfabriek te Orvelte. Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-04

Verslag van een bespreking over tewerkstelling gedetineerden bij de vlasfabriek te Orvelte

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-02-25 Onderwerp: informatie over Levie Querido

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-02-25 Onderwerp: informatie over Levie Querido

Verklaring van het Rode kruis over het lot van Levie Querido

Estherrol: De rol werd door een bewaker die in de periode 1945-1946 in het Interneringskamp werkzaam was, uit het kamp meegenomen. De Estherrol werd gevonden bij schoonmaakwerkzaamheden in de barakken. Het religieuze voorwerp is waarschijnlijk door een kampgevangene achtergelaten.

Estherrol: De rol werd door een bewaker die in de periode 1945-1946 in het Interneringskamp werkzaam was, uit het kamp meegenomen. De Estherrol werd gevonden bij schoonmaakwerkzaamheden in de barakken. Het religieuze voorwerp is waarschijnlijk door een kampgevangene achtergelaten.

Gebedsrol gevonden in een barak in kamp Westerbork door een bewaker meegenomen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen in een wagon met hun bagage; echtpaar Dannheisser-Bloch.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenen in een wagon met hun bagage; echtpaar Dannheisser-Bloch.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Barakken in kamp Westerbork &nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944

Barakken in kamp Westerbork &nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944

Zicht op een aantal barakken in kamp Westerbork vanuit een wachttoren gefotografeerd

Foto van Yvonne Weissenstein en Ruth Bogen Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp&nbsp; Datum: 1941 Onderwerp: op de achtergrond een familiebarak.

Foto van Yvonne Weissenstein en Ruth Bogen Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp&nbsp; Datum: 1941 Onderwerp: op de achtergrond een familiebarak.

Foto van Yvonne Weissenstein en Ruth Bogen in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 141 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Fresco, Jonas geb. 15-06-80 overleden 23-03-1943 te Westerbork op: 25-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 31-03-1943 Nr. 141 De Ambtenaar van den Burgerlijke Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Fresco, Jonas geb. 15-06-80 overleden 23-03-1943 te Westerbork op: 25-03-1043 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Jonas Fresco

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de schoenmakerij van het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de schoenmakerij van het kamp.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-15 Onderwerp: organisatieschema.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: het personeel Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-15 Onderwerp: organisatieschema.

Schema van de organisatie in Interneringskamp Westerbork van J.G. Buijvoets

Van: Smid, H. sect. Commandant Gezagstroepen Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-14 Onderwerp: uit controle is gebleken dat de bewakers van de Cie. van C.C. Andringa uit Assen andere consignes hebben dan door Commandant Buijvoets zijn afgegeven. Geïnterneerden krijgen per dag 1 liter eten uit de gaarkeuken en een bord pap van de boer. Ook krijgen zij bezoek met een briefje van de P.O.D.

Van: Smid, H. sect. Commandant Gezagstroepen Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-14 Onderwerp: uit controle is gebleken dat de bewakers van de Cie. van C.C. Andringa uit Assen andere consignes hebben dan door Commandant Buijvoets zijn afgegeven. Geïnterneerden krijgen per dag 1 liter eten uit de gaarkeuken en een bord pap van de boer. Ook krijgen zij bezoek met een briefje van de P.O.D.

Rapport van H. Smid aan J. G. Buijvoets over voeding van gedetineerden tijdens hun werk en het ontvangen van bezoek