In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Kroonenberg, Meijer&nbsp; Aan: Kroonenberg, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-04-20&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Van: Kroonenberg, Meijer&nbsp; Aan: Kroonenberg, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-04-20&nbsp; Onderwerp: bevestiging ontvangst pakket.

Briefkaart van Meijer en Johanna Kroonenberg-Blazer vanuit Theresienstadt

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-05 Onderwerp: Zwitsers consulaat; levensmiddelen voor Westerbork; sperr-stempels; permanente reisvergunningen; ontruiming woningen na verkoop; sperrung van reserveofficieren van het Nederlandse leger heeft geen kans van slagen; verkoop van huizen toebehorend aan Joden met vier Portugese grootouders.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1942-11-05 Onderwerp: Zwitsers consulaat; levensmiddelen voor Westerbork; sperr-stempels; permanente reisvergunningen; ontruiming woningen na verkoop; sperrung van reserveofficieren van het Nederlandse leger heeft geen kans van slagen; verkoop van huizen toebehorend aan Joden met vier Portugese grootouders.

Bulletin nummer 19 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Van: de Voogd, N. arts Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1948-04-22 Onderwerp: beperken van het aantal patiënten in de ziekenafdeling. 20% van de verpleegde gedetineerden moeten als ambulante patiënten behandeld worden. Daardoor komt ruimte vrij en kan een barak tot speciale kneuzenbarak worden bestemd.&nbsp;

Van: de Voogd, N. arts Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Den Haag Datum: 1948-04-22 Onderwerp: beperken van het aantal patiënten in de ziekenafdeling. 20% van de verpleegde gedetineerden moeten als ambulante patiënten behandeld worden. Daardoor komt ruimte vrij en kan een barak tot speciale kneuzenbarak worden bestemd.&nbsp;

Brief van arts N. de Voogd aan J.G. Buijvoets over reorganisatie van het kampziekenhuis

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Joodsche raad voor Amsterdam, Sluzker Aan: Barend, Jacob Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-05 Onderwerp: toezending van de Ausnahme-bescheinigung

Van: Joodsche raad voor Amsterdam, Sluzker Aan: Barend, Jacob Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-05 Onderwerp: toezending van de Ausnahme-bescheinigung

Brief van Expositur aan Barend Jacob betreffende Ausnahme-bescheinigung

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent/Gutschen Serie BB No. 4178 Datum: 1944-1945

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent/Gutschen Serie BB No. 4178 Datum: 1944-1945

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. Op de achtergrond zijn toeschouwers en de barakken 24 en 25 zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. Op de achtergrond zijn toeschouwers en de barakken 24 en 25 zichtbaar.

Max Windmüller behoorde tot de groep van jonge Duitse zionisten die naar Assen kwamen om zich in het Drentse Zeijerveld bij boeren voor te bereiden op een bestaan als landbouwer in Palestina. Dit waren de zogenoemde Palestina-pioniers. Begin 1942 kwam Max Windmüller in het kamp Westerbork terecht, waaruit hij ontsnapte. Hij sloot zich aan bij de Westerweel-groep. Max Windmüller was betrokken bij de door de groep-Westerweel georganiseerde vluchtroute van Palestina-Pioniers naar Spanje. Hij was belast met de contacten tussen de groep in Nederland en de groepen in Frankrijk. Bij een poging Palestina-pioniers uit een gevangenis in Parijs te bevrijden, is hij gearresteerd. In 1947 hebben overlevende Palestina-Pioniers op één van de hellingen van de berg Efraïm in Galilea in het toenmalige Palestina het Westerweel-Woud aangeplant, waar een monument staat met namen van tijdens de oorlog omgekomen Palestina-Pioniers. Hierbij staat de naam van Max Windmüller.&nbsp;

1943

Januari 1943

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-10-16 Onderwerp: over het uitzicht (luchten en heide) van het kamp; Stella al vijf jaar niet gezien; over de toekomst, wie er niet meer zal zijn en wie alles doorstaan zal hebben; over zijn broer Herbert; over een verblijf van 7 maanden in de gevangenis in Duitsland en contact met zijn ouders; over werken in kamp Westerbork; illegale brief; over Stella, dagelijks leven en hoe het met haar is gesteld; toesturen van een foto.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-10-16 Onderwerp: over het uitzicht (luchten en heide) van het kamp; Stella al vijf jaar niet gezien; over de toekomst, wie er niet meer zal zijn en wie alles doorstaan zal hebben; over zijn broer Herbert; over een verblijf van 7 maanden in de gevangenis in Duitsland en contact met zijn ouders; over werken in kamp Westerbork; illegale brief; over Stella, dagelijks leven en hoe het met haar is gesteld; toesturen van een foto.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Aan: P.O.D. te Beilen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-26 Onderwerp: onderzoek N.A.D. jongens in het voormalig N.A.D. kamp Hooghalen.&nbsp; Onderzoek naar de politieke betrouwbaarheid.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: P.O.D. te Beilen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-26 Onderwerp: onderzoek N.A.D. jongens in het voormalig N.A.D. kamp Hooghalen.&nbsp; Onderzoek naar de politieke betrouwbaarheid.

Verzoek van J. G. Buijvoets start onderzoek politieke betrouwbaarheid N.A.D. mannen in kamp Hooghalen

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Boswachter Hooghalen Plaats: Assen Datum: 1950-09-08 Onderwerp: beplanting op- en rond schiet, mortier en handgranaatbanen; wat niet bebost mag worden. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Boswachter Hooghalen Plaats: Assen Datum: 1950-09-08 Onderwerp: beplanting op- en rond schiet, mortier en handgranaatbanen; wat niet bebost mag worden. De barakken in Schattenberg zijn dan bewoond door repatrianten uit Nederlands Indië. De Genie heeft barak 59 in gebruik als schijvenloods voor de schietbanen. &nbsp;

Brief van Houtvester Assen aan de boswachterij Hooghalen

Van: Kirchenrat Nederlands hervormde kerk Amsterdam Aan: Sturmbannfuhrer Deppner Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: verzoek om vrijlating van Asser Visser In tweevoud

Van: Kirchenrat Nederlands hervormde kerk Amsterdam Aan: Sturmbannfuhrer Deppner Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: verzoek om vrijlating van Asser Visser In tweevoud

Brief van Nederlands Hervormde Kerk Amsterdam betreffende Asser Visser

Van: Pierson, H./ Siertsema T.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Enschede Datum: 1945-06-19 Onderwerp: 13 voormalige bewoners van het N.A.D. kamp Hooghalen hebben een reisvergunning van dhr. Buijvoets tot aan Enschede terwijl zij allemaal naar het westen van het land moeten. Afzender vraagt om uitleg hiervan.

Van: Pierson, H./ Siertsema T.W. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Enschede Datum: 1945-06-19 Onderwerp: 13 voormalige bewoners van het N.A.D. kamp Hooghalen hebben een reisvergunning van dhr. Buijvoets tot aan Enschede terwijl zij allemaal naar het westen van het land moeten. Afzender vraagt om uitleg hiervan.

Brief van H. Pierson en T. W. Siertsema aan J.G. Buijvoets over een reisvergunning van voormalge bewoners van kamp Hooghalen