In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Tak, A.&nbsp; Aan: Tjam, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-05&nbsp; Onderwerp: afscheidskaartje geschreven op de dag voor het vertrek vanuit kamp Westerbork. Mogelijk is de briefkaart een dag later in de buurt van Assen uit de trein gegooid.

Van: Tak, A.&nbsp; Aan: Tjam, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-05&nbsp; Onderwerp: afscheidskaartje geschreven op de dag voor het vertrek vanuit kamp Westerbork. Mogelijk is de briefkaart een dag later in de buurt van Assen uit de trein gegooid.

Briefkaart van Anna Tak aan de fam. Tjam vanuit kamp Westerbork

Van: Simmeren (S) Zoesman en Simmeren, Hartog Aan: familieleden Datum: 1942-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verblijf in het kamp; bezoek van beide schoondochters ontvangen bij de wacht; Moeder (Saartje) en dochter Martha zijn ook in het kamp, maar verblijven in een andere barak; onzekerheid over het verblijf; ontvangen van brieven; veel familieleden en bekenden zijn vertrokken: ‘het is verschrikkelijk zo’n toneel'. Alles 's avonds in het pikdonker inpakken, dan met alle rommel bij zich in de open lucht….hoop erin houden. Hoelang kan het nog duren? Zoon Hartog is nog lang niet van plan weg te gaan. Het is hier veel te mooi en goed. Echt waar hoor'. Hij is bij de tandarts geweest (plomberen). Behoefte aan batterijen of iets anders om licht te kunnen maken (kaarsen).

Van: Simmeren (S) Zoesman en Simmeren, Hartog Aan: familieleden Datum: 1942-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verblijf in het kamp; bezoek van beide schoondochters ontvangen bij de wacht; Moeder (Saartje) en dochter Martha zijn ook in het kamp, maar verblijven in een andere barak; onzekerheid over het verblijf; ontvangen van brieven; veel familieleden en bekenden zijn vertrokken: ‘het is verschrikkelijk zo’n toneel'. Alles 's avonds in het pikdonker inpakken, dan met alle rommel bij zich in de open lucht….hoop erin houden. Hoelang kan het nog duren? Zoon Hartog is nog lang niet van plan weg te gaan. Het is hier veel te mooi en goed. Echt waar hoor'. Hij is bij de tandarts geweest (plomberen). Behoefte aan batterijen of iets anders om licht te kunnen maken (kaarsen).

Brief van Zoesman en Hartog Simmeren aan familieleden vanuit kamp Westerbork

Kamporganisatie kamp Westerbork

Machtsverhoudingen in kamp Westerbork

Kampraad Woonoord Schattenberg

Barakleiding in kamp Westerbork

Groep jongemannen bij de vrijgezellenbarak, barak 4.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941-06&nbsp; Werner Heinau, staande rechts Wolfgang Wiener, zittend in een teil in het midden.

Groep jongemannen bij de vrijgezellenbarak, barak 4.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941-06&nbsp; Werner Heinau, staande rechts Wolfgang Wiener, zittend in een teil in het midden.

Jonge vluchtelingen bij de vrijgezellenbarak in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-22 Onderwerp: geen bezoek aan het kamp mogelijk op 27 en 28 december, alleen tijdens de kerstdagen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-12-22 Onderwerp: geen bezoek aan het kamp mogelijk op 27 en 28 december, alleen tijdens de kerstdagen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Groep jongemannen bij de vrijgezellenbarak, barak 4. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941.&nbsp; Wolfgang Wiener ligt rechts.

Groep jongemannen bij de vrijgezellenbarak, barak 4. Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941.&nbsp; Wolfgang Wiener ligt rechts.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-09 Onderwerp: briefpost; verblijf in een barak, 80 personen in een zaal met een kachel in het midden, op turf gestookt; gezinnen hebben een eigen woning, twee tot drie kamers en een klein keukentje. Deze familiebarakken hebben centrale verwarming; kamp Westerbork is een dorp: school, ziekenhuis, polikliniek, postkantoor, een burgemeester, secretarie, politie, gevangenis, bibliotheek, brandweer, synagoge, kerkzalen voor katholiek en protestants gedoopte Joden, een kantine en concerten, ook nog een badhuis en een kapper…; er wordt gewerkt, een boerderij en tuinderij voor eigen gebruik, landarbeiders; talloze beroepen, een wasserij en een centrale keuken; Klaranlage, rioolgebouw; ketelhuis, schoorsteen stoom voor de centrale keuken en de verwarming in de barakken en het badhuis; ook de vrouwen werken gedeeltelijk; het is allemaal zo kunstmatig; vrije tijd, cursussen, onder andere een cursus over anatomie, vele artsen; 1200 bewoners; schaken en voetballen; orkest en een operette gehad; minder aangenaam, de beperkte bewegingsvrijheid en 2 maal per dag appel; moderne openluchtgevangenis; Joods leven, invloed rabbinaat.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-09 Onderwerp: briefpost; verblijf in een barak, 80 personen in een zaal met een kachel in het midden, op turf gestookt; gezinnen hebben een eigen woning, twee tot drie kamers en een klein keukentje. Deze familiebarakken hebben centrale verwarming; kamp Westerbork is een dorp: school, ziekenhuis, polikliniek, postkantoor, een burgemeester, secretarie, politie, gevangenis, bibliotheek, brandweer, synagoge, kerkzalen voor katholiek en protestants gedoopte Joden, een kantine en concerten, ook nog een badhuis en een kapper…; er wordt gewerkt, een boerderij en tuinderij voor eigen gebruik, landarbeiders; talloze beroepen, een wasserij en een centrale keuken; Klaranlage, rioolgebouw; ketelhuis, schoorsteen stoom voor de centrale keuken en de verwarming in de barakken en het badhuis; ook de vrouwen werken gedeeltelijk; het is allemaal zo kunstmatig; vrije tijd, cursussen, onder andere een cursus over anatomie, vele artsen; 1200 bewoners; schaken en voetballen; orkest en een operette gehad; minder aangenaam, de beperkte bewegingsvrijheid en 2 maal per dag appel; moderne openluchtgevangenis; Joods leven, invloed rabbinaat.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kampgevangenen bezig met het vervaardigen van borstels. Twee kampgevangenen dragen een overall van een strafgeval.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kampgevangenen bezig met het vervaardigen van borstels. Twee kampgevangenen dragen een overall van een strafgeval.&nbsp;

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-12 Onderwerp: weer een hele dag kampleven achter de rug; reis terug naar Hooghalen duurde lang, vervolgens lopend naar het kamp; iedereen wilde weten hoe het in Amsterdam is; ongeveer 400 mensen zullen de volgende dag naar Amsterdam gaan, alle gemengd-gehuwden; 160 Joden uit Groningen gearriveerd (transport van 10 juli 1942). Zij zullen tewerkgesteld worden in het kamp. Woensdag zullen de Amsterdammers arriveren (15 juli). Wij oud-kampbewoners blijven nog; Werner heeft een baantje gekregen als beheerder van het rioleringsgebouw buiten het kamp; terugblik bezoek Amsterdam; 'Ik ben weer in Drenthe en ik kijk over de vlakte en zoek in de verte van den heuvel of niet de zon opgaat, die ons een beter leven beschijnt'.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Estella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-12 Onderwerp: weer een hele dag kampleven achter de rug; reis terug naar Hooghalen duurde lang, vervolgens lopend naar het kamp; iedereen wilde weten hoe het in Amsterdam is; ongeveer 400 mensen zullen de volgende dag naar Amsterdam gaan, alle gemengd-gehuwden; 160 Joden uit Groningen gearriveerd (transport van 10 juli 1942). Zij zullen tewerkgesteld worden in het kamp. Woensdag zullen de Amsterdammers arriveren (15 juli). Wij oud-kampbewoners blijven nog; Werner heeft een baantje gekregen als beheerder van het rioleringsgebouw buiten het kamp; terugblik bezoek Amsterdam; 'Ik ben weer in Drenthe en ik kijk over de vlakte en zoek in de verte van den heuvel of niet de zon opgaat, die ons een beter leven beschijnt'.

Van: Aan: Buijvoets, J. G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-10&nbsp; Onderwerp: inventarislijst machinekamer van de Timmerwerkplaats.

Van: Aan: Buijvoets, J. G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-10&nbsp; Onderwerp: inventarislijst machinekamer van de Timmerwerkplaats.

Lijst van de inventaris van de machinekamer in de Timmerwerkplaats