In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Verslag van vergadering te Assen&nbsp; Datum: 1939-08-14 Onderwerp: over land- en tuinbouw in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Verslag van vergadering te Assen&nbsp; Datum: 1939-08-14 Onderwerp: over land- en tuinbouw in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Verslag van een vergadering te Assen over het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-16 Onderwerp: regeling tewerkstelling geïnterneerden in landbouwbedrijven.

Van: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-16 Onderwerp: regeling tewerkstelling geïnterneerden in landbouwbedrijven.

Instructie van J. G. Buijvoets over tewerkstelling van gedetineerden in landbouwbedrijven

Overgetypt krantenartikel uit Het Nieuws van den Dag&nbsp; Datum: 1943-09-27&nbsp; Onderwerp: Doodvonnissen tegen 10 verzetsstrijders, later gecremeerd in Westerbork.

Overgetypt krantenartikel uit Het Nieuws van den Dag&nbsp; Datum: 1943-09-27&nbsp; Onderwerp: Doodvonnissen tegen 10 verzetsstrijders, later gecremeerd in Westerbork.

Doodvonnissen tegen 10 verzetsstrijders

Gedicht getiteld: Witterveld&nbsp; Geschreven door Poortman, J. in het Drents&nbsp; Over de executie van 10 verzetsstrijders

Gedicht getiteld: Witterveld&nbsp; Geschreven door Poortman, J. in het Drents&nbsp; Over de executie van 10 verzetsstrijders

over de 10 gefusilleerde verzetsstrijders

Gedeelte uit interview met Lewi, Arno en Lotte&nbsp;(Lewi)-Sielmann Interview afgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman Arno kwam in het Joodse werkkamp De Bruine Enk terecht. Na de opheffing van dit kamp volgde een verblijf in kamp Westerbork. Arno werkte korte tijd als tandtechnicus, Lotte in het ziekenhuis, de aardappelkeuken en de wasserette. In een brief verstopt in een teruggekeerde wagon stond geschreven dat een transport naar Riga ging (mogelijk is dit de oorzaak van de geruchten ten aanzien van de bestemming van de Sobibortransporten). In verband met represaillemaatregelen wilden ze niet vluchten. Een ontsnappingspoging van de hele groep mislukte; een poging om Kurt Hannemann en Harald Simon van het transport van 19-10-1943 ter redden mislukte ook; een bevriende relatie slaagde erin Lotte's naam op een Palestina certificaat van iemand anders te krijgen, waardoor beiden voor het transport van 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen is aanmerking kwamen. Uiteindelijk zijn beiden in Tröbitz bevrijd.

Gedeelte uit interview met Lewi, Arno en Lotte&nbsp;(Lewi)-Sielmann Interview afgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman Arno kwam in het Joodse werkkamp De Bruine Enk terecht. Na de opheffing van dit kamp volgde een verblijf in kamp Westerbork. Arno werkte korte tijd als tandtechnicus, Lotte in het ziekenhuis, de aardappelkeuken en de wasserette. In een brief verstopt in een teruggekeerde wagon stond geschreven dat een transport naar Riga ging (mogelijk is dit de oorzaak van de geruchten ten aanzien van de bestemming van de Sobibortransporten). In verband met represaillemaatregelen wilden ze niet vluchten. Een ontsnappingspoging van de hele groep mislukte; een poging om Kurt Hannemann en Harald Simon van het transport van 19-10-1943 ter redden mislukte ook; een bevriende relatie slaagde erin Lotte's naam op een Palestina certificaat van iemand anders te krijgen, waardoor beiden voor het transport van 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen is aanmerking kwamen. Uiteindelijk zijn beiden in Tröbitz bevrijd.

Interview van Aro lewi en Lotte Lewi-Sielmann

Collage.&nbsp; Collage uit een fotocompositie/tekeningen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-04-11.&nbsp; Betreft een fotocompositie/karikatuur van het huwelijk van Dienstleider Dr. Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs.&nbsp; Afgebeeld medewerkers van de Antragstelle en de Registrator die het echtpaar toezingen en de slip van de bruid dragen.&nbsp; Het geheel is gemaakt door Breslauer, Jordan (fotografie) en Kok (tekeningen).

Collage.&nbsp; Collage uit een fotocompositie/tekeningen.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-04-11.&nbsp; Betreft een fotocompositie/karikatuur van het huwelijk van Dienstleider Dr. Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs.&nbsp; Afgebeeld medewerkers van de Antragstelle en de Registrator die het echtpaar toezingen en de slip van de bruid dragen.&nbsp; Het geheel is gemaakt door Breslauer, Jordan (fotografie) en Kok (tekeningen).

Karikatuur van het huwelijk van dienstleider Hans Ottenstein en Hildegard Ottenstein-Sachs

Lagerbefehl No. 26, Blatt 2 Datum: 1943-04-19 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Verbeurdverklaringsbeschikkingen

Lagerbefehl No. 26, Blatt 2 Datum: 1943-04-19 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Verbeurdverklaringsbeschikkingen

Lagerbefehl No. 26, Blatt 2

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Bijstand aan niet-Nederlandse Joden Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-05-21 Onderwerp: oproep voor medische keuring op 26 mei 1942 in het gebouw ‘de Leeuw’.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, Afdeling Bijstand aan niet-Nederlandse Joden Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-05-21 Onderwerp: oproep voor medische keuring op 26 mei 1942 in het gebouw ‘de Leeuw’.

Oproep voor medische keuring voor Heinrich Gassmann

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947, juli Onderwerp: In huis 2 (commandantswoning) aanwezige oorlogsbuitgoederen (meubels).

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947, juli Onderwerp: In huis 2 (commandantswoning) aanwezige oorlogsbuitgoederen (meubels).

Lijst met meubels die zich in de commandantwoning bevinden en onder oorlogsbuit vallen

Van: Mirjam&nbsp; Aan: lieve mensen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1944-05-18 Onderwerp: onverwachts op transport gaan naar Bergen-Belsen. Blüth is er niet en kan hun niet helpen. Alle Diamant-Joden gaan ook mee. Ze dankzij de hulp van velen goed voorbereid. Kijk uit voor het gebruik van hun namen. Ook in Duitsland zal hun zaak nog verder worden uitgezocht. Als de oorlog afloopt zullen ze proberen naar Erets te gaan. Mirjam hoopt dat de rest van de familie dat ook gaat doen.

Van: Mirjam&nbsp; Aan: lieve mensen&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1944-05-18 Onderwerp: onverwachts op transport gaan naar Bergen-Belsen. Blüth is er niet en kan hun niet helpen. Alle Diamant-Joden gaan ook mee. Ze dankzij de hulp van velen goed voorbereid. Kijk uit voor het gebruik van hun namen. Ook in Duitsland zal hun zaak nog verder worden uitgezocht. Als de oorlog afloopt zullen ze proberen naar Erets te gaan. Mirjam hoopt dat de rest van de familie dat ook gaat doen.

Brief van Mirjam Waterman aan haar familie vanuit kamp Westerbork

Nachtausweis&nbsp; Datum: 1942-07-03 Plaats: Amsterdam Voor het betreden van de straat na 20.00 uur met gebruikmaking van een fiets.

Nachtausweis&nbsp; Datum: 1942-07-03 Plaats: Amsterdam Voor het betreden van de straat na 20.00 uur met gebruikmaking van een fiets.

Bewijs

Ausweis Afgegeven door de Zentralstelle fur judische Auswanderung Amsterdam Bestemd voor: Barend, Jacob Houder mag de straten in Amsterdam van 20.00 uur tot de officiele spertijd betreden. Afgegeven: 1943-09-15 Geldig tot: 1943-11-15

Ausweis Afgegeven door de Zentralstelle fur judische Auswanderung Amsterdam Bestemd voor: Barend, Jacob Houder mag de straten in Amsterdam van 20.00 uur tot de officiele spertijd betreden. Afgegeven: 1943-09-15 Geldig tot: 1943-11-15

Ausweis van Jacob Barend

Het doen van voorzieningen aan barak 35 Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-06

Het doen van voorzieningen aan barak 35 Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-06

Plattegrond van de woonfunctie van barak 35

Van: Vader Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: Transporten; pakketten; dagelijks leven; geruchten over stopzetting transporten. Abraham werd in de tuinploeg. Mogelijk heeft het feit dat hij in het Joodse werkkamp Vledder heeft gezeten een rol gespeeld in het verkrijgen van deze baan. Er komen veel transporten binnen. Afgelopen vrijdag stond hij met 60 man als reserve op de trein te wachten. Deze kwam te laat waardoor hij aan deportatie wist te ontkomen. Mannen uit Vledder met hun gezinnen in kamp Westerbork.&nbsp;Hiegentlich met kinderen uit Arnhem in het kamp. In bijbehorende enveloppe (4622-6-1)

Van: Vader Aan: Hamburg, Flora Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942 Onderwerp: Transporten; pakketten; dagelijks leven; geruchten over stopzetting transporten. Abraham werd in de tuinploeg. Mogelijk heeft het feit dat hij in het Joodse werkkamp Vledder heeft gezeten een rol gespeeld in het verkrijgen van deze baan. Er komen veel transporten binnen. Afgelopen vrijdag stond hij met 60 man als reserve op de trein te wachten. Deze kwam te laat waardoor hij aan deportatie wist te ontkomen. Mannen uit Vledder met hun gezinnen in kamp Westerbork.&nbsp;Hiegentlich met kinderen uit Arnhem in het kamp. In bijbehorende enveloppe (4622-6-1)

Brief van vader aan Flora Hamburg vanuit kamp Westerbork

Van: L.A.A. (Cohen)&nbsp; Aan: Kroonenberg, A., Dhr.&nbsp;(plaatsvervangend barakleider Joodse Raad in kamp Westerbork) Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-12-18&nbsp; Onderwerp: werkzaamheden, 2de vervanging betreffende Joodsche Raad Westerbork. De schrijver is te beroerd om de reis naar Westerbork te maken.

Van: L.A.A. (Cohen)&nbsp; Aan: Kroonenberg, A., Dhr.&nbsp;(plaatsvervangend barakleider Joodse Raad in kamp Westerbork) Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-12-18&nbsp; Onderwerp: werkzaamheden, 2de vervanging betreffende Joodsche Raad Westerbork. De schrijver is te beroerd om de reis naar Westerbork te maken.

Briefkaart van L. Cohen aan A. Kroonenberg

Verhuiskaart der gemeente Westerbork&nbsp; Van: Kroonenberg, Johanna&nbsp; Datum: 1945-06-30

Verhuiskaart der gemeente Westerbork&nbsp; Van: Kroonenberg, Johanna&nbsp; Datum: 1945-06-30

Bewijs van verhuizen van kamp Westerbork naar Amsterdam van Johanna Kroonenberg

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: Kronenberg, Johanna Datum: 1943-1945 Aankomstdatum: 1942-12-01 Secretaresse van beroep.

Ausweiskarte Lager Westerbork Van: Kronenberg, Johanna Datum: 1943-1945 Aankomstdatum: 1942-12-01 Secretaresse van beroep.

Ausweiskarte van Johanna Kroonenberg in kamp Westerbork

Joods leven na de Tweede Wereldoorlog

Monumenten buiten kamp Westerbork

Stolpersteine

Van: de Haaff, Clara Aan: Cohen-de Haaff, Nathan en Jetty Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-23 Onderwerp: briefkaarten niet terecht gekomen; last van haar oor door een verkoudheid; mevrouw en meneer Cohen zijn doorgestuurd; pakketpost; vele bekenden zijn aangekomen…

Van: de Haaff, Clara Aan: Cohen-de Haaff, Nathan en Jetty Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-23 Onderwerp: briefkaarten niet terecht gekomen; last van haar oor door een verkoudheid; mevrouw en meneer Cohen zijn doorgestuurd; pakketpost; vele bekenden zijn aangekomen…

Briefkaart van Clara de Haaff aan Nathan en Jetty Cohen-De Haaff vanuit kamp Westerbork

Affiche van Johnny en Jones&nbsp; Het regiment marcheert niet meer, ze lopen nu te swingen.&nbsp; Met foto van Johnny en Jones Datum: 1940

Affiche van Johnny en Jones&nbsp; Het regiment marcheert niet meer, ze lopen nu te swingen.&nbsp; Met foto van Johnny en Jones Datum: 1940

Affiche met een afbeelding van het zangduo Johnny en Jones

Van: Huisman, G.K., Chef Afd. Buitendienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Onderwerp: wegomlegging voor het Staatsbosbeheer en doorgangsbewijzen.

Van: Huisman, G.K., Chef Afd. Buitendienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Onderwerp: wegomlegging voor het Staatsbosbeheer en doorgangsbewijzen.

Overzicht kostenraming voor de aanleg van een verharde weg rond de noordzijde van het Interneringskamp