In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Friedheim, Hans Aan: Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden Datum: 1947-07-01 Plaats: Amsterdam Onderwerp: verzoek tot naturalisatie. In het document allerlei achtergrond gegevens van Hans Friedheim voor- en tijdens de oorlog. Onder andere blijkt uit het document dat hij tussen 25 januari 1944 en 28 mei 1945 in onderduik is geweest.

Van: Friedheim, Hans Aan: Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden Datum: 1947-07-01 Plaats: Amsterdam Onderwerp: verzoek tot naturalisatie. In het document allerlei achtergrond gegevens van Hans Friedheim voor- en tijdens de oorlog. Onder andere blijkt uit het document dat hij tussen 25 januari 1944 en 28 mei 1945 in onderduik is geweest.

Verzoek tot naturalisatie van Hans Friedheim aan Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden

Van: Lobstein, A. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945 Onderwerp: inhoudsopgave van een pakketje of een voorraad.

Van: Lobstein, A. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-1945 Onderwerp: inhoudsopgave van een pakketje of een voorraad.

Lijst met een inhoudsopgave van etenswaren van A. Lobstein in barak 21

Waarschijnlijk uit Het Parool Datum: 1963 Artikel is geschreven door Rosa Emmering Prins Na 20 jaar - Over de 'wiedergutmachung' en oorlogsherinneringen

Waarschijnlijk uit Het Parool Datum: 1963 Artikel is geschreven door Rosa Emmering Prins Na 20 jaar - Over de 'wiedergutmachung' en oorlogsherinneringen

Krantenartikel geschreven door Rosa Emmering Prins

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-23 Onderwerp: tussen Stella en Werner; over het lezen van Nederlandse literatuur in het kamp en studie Engels; deportatie van Joden in Duitsland naar Polen. Werner is bang dat zijn ouders dat ook gaat overkomen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-11-23 Onderwerp: tussen Stella en Werner; over het lezen van Nederlandse literatuur in het kamp en studie Engels; deportatie van Joden in Duitsland naar Polen. Werner is bang dat zijn ouders dat ook gaat overkomen.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Sonder-Ausweis Meijerfeld-Eisenstein, Irma, 16-1-06, B11 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig bis: Auf Weiteres.

Sonder-Ausweis Meijerfeld-Eisenstein, Irma, 16-1-06, B11 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 1). Gültig bis: Auf Weiteres.

Sonderausweis van Irma Meijerfeld-Eisenstein

Sonder-Ausweis Moppes, Michael, 25-12-01, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis Moppes, Michael, 25-12-01, B21 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Michael van Moppes

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-11-17, No. 57&nbsp; Inhoud: Wijziging groepsindeling van DB4 en DB8 (kappers en fotografen); afscheiding Industrieterrein.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-11-17, No. 57&nbsp; Inhoud: Wijziging groepsindeling van DB4 en DB8 (kappers en fotografen); afscheiding Industrieterrein.

Lagerbefehl No. 57

Van: De Chef Binnenbewaking&nbsp; Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-04 Onderwerp: verslag van bewaker J. Bos over de huisvesting van de 160 gedetineerden in de ruimte in werklocatie Smilde. Hier mankeert veel aan. De bewaker vraagt om overplaatsing, het bevalt hem daar niet. Bl.1: begeleidend briefje Bl.2: het rapport.

Van: De Chef Binnenbewaking&nbsp; Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-04 Onderwerp: verslag van bewaker J. Bos over de huisvesting van de 160 gedetineerden in de ruimte in werklocatie Smilde. Hier mankeert veel aan. De bewaker vraagt om overplaatsing, het bevalt hem daar niet. Bl.1: begeleidend briefje Bl.2: het rapport.

Rapport van de chef van de Binnenbewaking aan J.G. Buijvoets over een verslag van bewaker J. Bos

Lagersbefehl No. 29 Datum: 1943-05-06 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Bezoektijd weeshuis; Bewaring van sleutels van werkplaatsen en industriebarakken; Spertijd

Lagersbefehl No. 29 Datum: 1943-05-06 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Bezoektijd weeshuis; Bewaring van sleutels van werkplaatsen en industriebarakken; Spertijd

Lagersbefehl No. 29

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis Aan: Leeraar-de Groot, S., Mevr. Plaats: Amsterdam Datum: 1945-12-14&nbsp; Onderwerp: Informatie over familieleden. Het betreft Emile Leeraar en Marianne Suzanne Leeraar, Wolf de Groot en Schoontje de Groot-Krant, Samuel Wolf. Leon Leeraar en Marianne Leeraar-Schaap

Van: Het Nederlandsche Roode Kruis Aan: Leeraar-de Groot, S., Mevr. Plaats: Amsterdam Datum: 1945-12-14&nbsp; Onderwerp: Informatie over familieleden. Het betreft Emile Leeraar en Marianne Suzanne Leeraar, Wolf de Groot en Schoontje de Groot-Krant, Samuel Wolf. Leon Leeraar en Marianne Leeraar-Schaap

Brief van het Ned. Roode Kruis met familie informatie

Van: Hoffman, L. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-10 Onderwerp: overtreding: tegen de regels in, werd brood overhandigd aan geïnterneerden die op boerderij de Weerd werkzaam waren.

Van: Hoffman, L. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-10 Onderwerp: overtreding: tegen de regels in, werd brood overhandigd aan geïnterneerden die op boerderij de Weerd werkzaam waren.

Rapport van L. Hoffman aan J.G. Buijvoets over een overtreding op het gebied van voedselverstrekking

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-16&nbsp; Onderwerp: beschrijving van situatie; al wekenlang geen bericht van zijn zoon uit kamp Westerbork ontvangen. Zoon Gerard heeft ander werk gekregen (Moerdijkbruggen). Hij slaapt nu niet meer naast zijn vader; krijg je nog pakketjes uit Apeldoorn gestuurd?

Van: Polak, A.&nbsp; Aan: Polak, S. (Westerbork, kamp, barak 22) Plaats: Vught&nbsp; Datum: 1943-05-16&nbsp; Onderwerp: beschrijving van situatie; al wekenlang geen bericht van zijn zoon uit kamp Westerbork ontvangen. Zoon Gerard heeft ander werk gekregen (Moerdijkbruggen). Hij slaapt nu niet meer naast zijn vader; krijg je nog pakketjes uit Apeldoorn gestuurd?

Brief van Abraham Polak aan zijn zoon Salomon vanuit kamp Vught

Sonder-Ausweis Alter, Elsje, 23-4-25, B16 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Alter, Elsje, 23-4-25, B16 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Elsje Alter

Naziconcentratiekampen

Kamp Ludwigsdorf

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-16 Onderwerp: dagrapport van 15 april 1946, afdeling bureau Dienst Uitvoering Werken. Over werkzaamheden die doorgedetineerden zijn verricht in en buiten het kamp; aantal dagen en aantal werkkrachten.

Rapport van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over door gedetineerden verrichte werkzaamheden

Wies Berendse-Diamant zat vanaf 1943 tot aan de bevrijding ondergedoken. Haar moeder Sara Diamant was ongehuwd en is via Westerbork naar Auschwitz doorgestuurd. De documenten zijn allen afkomstig van haar pleegouders en hebben betrekking op deze personen. Pas na vele adressen bij families en in weeshuizen kwam ze bij haar pleegouders, de familie Meijer, terecht.&nbsp;

Wies Berendse-Diamant zat vanaf 1943 tot aan de bevrijding ondergedoken. Haar moeder Sara Diamant was ongehuwd en is via Westerbork naar Auschwitz doorgestuurd. De documenten zijn allen afkomstig van haar pleegouders en hebben betrekking op deze personen. Pas na vele adressen bij families en in weeshuizen kwam ze bij haar pleegouders, de familie Meijer, terecht.&nbsp;

Documenten van de pleegouders