In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Provinciaal Militair Commissariaat Drenthe Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05 Onderwerp: Abraham Querido mag het kamp voorgoed verlaten.

Van: Provinciaal Militair Commissariaat Drenthe Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05 Onderwerp: Abraham Querido mag het kamp voorgoed verlaten.

Verklaring dat Abraham Querido kamp Westerbork voorgoed mag verlaten

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1945-05-30 Onderwerp: fijn om te horen dat het met Chaja goed gaat; ze kan niet komen, omdat er nog niemand naar Zeeland mag gaan; ze wilde een trui voor Chaja breien, maar kon dat niet doen, omdat ze niet weet hoe groot Chaja ondertussen is; van de week kon ze met een motorfiets meerijden en is ze bij Eddy langs geweest; over Eddy; vragen over school voor Chaja; opa en oma waren ondergedoken in Limburg en kunnen ook nog niet naar Amsterdam terug; hun tijdelijke adres in Heerlen…

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1945-05-30 Onderwerp: fijn om te horen dat het met Chaja goed gaat; ze kan niet komen, omdat er nog niemand naar Zeeland mag gaan; ze wilde een trui voor Chaja breien, maar kon dat niet doen, omdat ze niet weet hoe groot Chaja ondertussen is; van de week kon ze met een motorfiets meerijden en is ze bij Eddy langs geweest; over Eddy; vragen over school voor Chaja; opa en oma waren ondergedoken in Limburg en kunnen ook nog niet naar Amsterdam terug; hun tijdelijke adres in Heerlen…

Brief van Nora van Bergen-Diamant aan haar dochter Chaja vanuit Amsterdam

Vertrek van een deportatietrein Kampgevangenen op weg naar de deportatietrein. Bij het transport betrokken personen staan op de foto afgebeeld. Still uit Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19 Joodse man met Davidster op voorgrond.

Vertrek van een deportatietrein Kampgevangenen op weg naar de deportatietrein. Bij het transport betrokken personen staan op de foto afgebeeld. Still uit Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19 Joodse man met Davidster op voorgrond.

Vertrek van een deportatietrein

Identiteitskaart van Carel Emanuel Hedeman, afgegeven door het hoofd van de afdeling Vluchtelingen in Bern en alleen geldig in Zwitserland, 18 juli 1945.

Identiteitskaart van Carel Emanuel Hedeman

Van: Boas-Snuijff, Judith Aan: Piet (Boas, Salomon) en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: Judith vraagt zich af wat voor werk Piet (Salomon) krijgt nu hij voor de buitendienst afgekeurd is. Kan hij niet in zijn eigen vak aan de slag? Verder schrijft ze dat ze als boekendame kan werken in het N.I.Z. (Nederlands-Israëlitisch Ziekenhuis) zodra ze haar Ausweis heeft. Ze stuurt een pakje op met limonadepoeper en theesurrogaat en gaat nog op zoek naar een nieuw theepotje en bordjes.&nbsp; Met enveloppe

Van: Boas-Snuijff, Judith Aan: Piet (Boas, Salomon) en Boas-Prins, Seraphina Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: Judith vraagt zich af wat voor werk Piet (Salomon) krijgt nu hij voor de buitendienst afgekeurd is. Kan hij niet in zijn eigen vak aan de slag? Verder schrijft ze dat ze als boekendame kan werken in het N.I.Z. (Nederlands-Israëlitisch Ziekenhuis) zodra ze haar Ausweis heeft. Ze stuurt een pakje op met limonadepoeper en theesurrogaat en gaat nog op zoek naar een nieuw theepotje en bordjes.&nbsp; Met enveloppe

Brief en enveloppe van J. Boas-Snuijf aan het echtpaar Boas-Prins in kamp Westerbork vanuit Amsterdam

Van: Bora (Debora Bamberger) Aan: Snieder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-24 Onderwerp: de schrijfster bericht dat ze op reis gaat; ze is een week in kamp Westerbork geweest; ze houd zich flink; ze hoopt de heer Snieder na de oorlog weer te zien…; uiteindelijk gooit ze de kaart uit de trein, waarschijnlijk bij emplacement Onnen-Haren.

Van: Bora (Debora Bamberger) Aan: Snieder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-24 Onderwerp: de schrijfster bericht dat ze op reis gaat; ze is een week in kamp Westerbork geweest; ze houd zich flink; ze hoopt de heer Snieder na de oorlog weer te zien…; uiteindelijk gooit ze de kaart uit de trein, waarschijnlijk bij emplacement Onnen-Haren.

Briefkaart van Bora aan de heer Snieder vanuit kamp Westerbork (uit de trein gegooid)

Foto van een vertrekkend transport Plaats: Westerbork, kamp/Hooghalen Datum: 1942 Onderwerp: vertrekkend transport; kampgevangenen stappen in de trein/rijtuig; op de voorgrond een vrouw met een dekenrol…&nbsp;

Foto van een vertrekkend transport Plaats: Westerbork, kamp/Hooghalen Datum: 1942 Onderwerp: vertrekkend transport; kampgevangenen stappen in de trein/rijtuig; op de voorgrond een vrouw met een dekenrol…&nbsp;

Foto van een vertrekkend transport bij Hooghalen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus met zijn zoontje op de kampboerderij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus met zijn zoontje op de kampboerderij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-25 Onderwerp: bagage Westerbork en Vught; inkwartiering gemengd-gehuwden; post naar ‘Ostland’ ; pakketpost kamp Vught.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-25 Onderwerp: bagage Westerbork en Vught; inkwartiering gemengd-gehuwden; post naar ‘Ostland’ ; pakketpost kamp Vught.

Bulletin nummer 35 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Tekening uit kamp Westerbork.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: onbekend.&nbsp; Op de tekening staat geschreven: 'Remember Westerbork'.&nbsp; Bedoeld als een aandenken. Eronder staat het volgende geschreven:' Mijn collega's dachten me al kwijt te zijn en gaven me dit mooie aandenken mee.&nbsp; Het grapje ging niet op...&nbsp; De tekening met tekst is gemaakt door Werner Löwenhardt.&nbsp;

Tekening uit kamp Westerbork.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: onbekend.&nbsp; Op de tekening staat geschreven: 'Remember Westerbork'.&nbsp; Bedoeld als een aandenken. Eronder staat het volgende geschreven:' Mijn collega's dachten me al kwijt te zijn en gaven me dit mooie aandenken mee.&nbsp; Het grapje ging niet op...&nbsp; De tekening met tekst is gemaakt door Werner Löwenhardt.&nbsp;

Foto van een tekening met tekst gemaakt in kamp Westerbork

Sonder-Ausweis ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Niet ingevuld exemplaar !

Sonder-Ausweis ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Arbeiten zu verrichten. Gültig bis: Niet ingevuld exemplaar !

Sonderausweis

Mededeling Datum: 1943-11-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Dieeten

Mededeling Datum: 1943-11-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Dieeten

Mededeling over diëten

Karikatuur van mevrouw van As.&nbsp; Getekend door: Kok, Leo.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.

Karikatuur van mevrouw van As.&nbsp; Getekend door: Kok, Leo.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.

Mevrouw Van As getekend door Leo Kok in kamp Westerbork

Van: van Bergen-Diamant, Nora en anderen Aan: Chaja Plaats: Amsterdam Datum: onbekend Onderwerp: verhaaltjes….

Van: van Bergen-Diamant, Nora en anderen Aan: Chaja Plaats: Amsterdam Datum: onbekend Onderwerp: verhaaltjes….

Brief van Nora van Bergen-Diamant aan haar dochter Chaja

Blanco waslijst Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1945&nbsp;

Blanco waslijst Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1945&nbsp;

Foto van een waslijst uit kamp Westerbork

Van: Fuldauer, Henri Aan: zijn zuster en allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-03 Onderwerp: &nbsp;doe iedereen de groeten; een paar sokken over en wat lucifers?; schrijf spoedig terug…&nbsp;

Van: Fuldauer, Henri Aan: zijn zuster en allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-03 Onderwerp: &nbsp;doe iedereen de groeten; een paar sokken over en wat lucifers?; schrijf spoedig terug…&nbsp;

Briefkaart van Henri Fuldauer aan zijn zuster en allen

Van: Cohen-van Emden, van, E.&nbsp;(oud-medewerkester onder Van As in kamp Westerbork) Aan: As, van, Mevr.&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1945-07-23&nbsp; Onderwerp: o.a. dankbetuiging, Aad van As heeft haar bezocht en over kamp Westerbork verteld. Ze feliciteert mevrouw van As met de geboorte van haar zoon. De schrijfster zou Westerbork in vrede wel weer eens willen zien. Zelf is ze in Theresienstadt terecht gekomen en naar Zwitserland uitgewisseld. Het verblijf daar was heel fijn, waardoor ze weer op gewicht kwam.&nbsp;

Van: Cohen-van Emden, van, E.&nbsp;(oud-medewerkester onder Van As in kamp Westerbork) Aan: As, van, Mevr.&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1945-07-23&nbsp; Onderwerp: o.a. dankbetuiging, Aad van As heeft haar bezocht en over kamp Westerbork verteld. Ze feliciteert mevrouw van As met de geboorte van haar zoon. De schrijfster zou Westerbork in vrede wel weer eens willen zien. Zelf is ze in Theresienstadt terecht gekomen en naar Zwitserland uitgewisseld. Het verblijf daar was heel fijn, waardoor ze weer op gewicht kwam.&nbsp;

Brief van E. Cohen-van Emden aan mevrouw van As in kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-31 Onderwerp: de belangrijkste gebeurtenis van de week is dat medewerkers, schrijvers van de Joodse Raad en de Zentralstelle, men spreekt van 180 personen, verhuisd zijn naar kamp Westerbork. verhuizingen gaande. Werner is verhuisd naar een slaapzaal met ruim 40 mannen, waar ook gegeten wordt. Nog steeds 2 maal in de week een transport. Het arme slag van de Joodse bevolking komt binnen, ook prostitués. Ze zitten onder de luizen en vlooien. Velen van de nieuw gearriveerde worden kaalgeschoren. Onder de mannen die uit de werkkampen komen zitten criminele elementen. Ze stelen van anderen. Veel Duits-Joodse kampgevangenen moeten niets hebben van dit volk; verhouding Duitse en Nederlandse Joden in het kamp; binnenkomst van het eerste transport uit Rotterdam; nog geen berichten uit Auschwitz. Welke conclusie moet je hier uit trekken; Stella denkt dat zij in september zal worden doorgestuurd.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-31 Onderwerp: de belangrijkste gebeurtenis van de week is dat medewerkers, schrijvers van de Joodse Raad en de Zentralstelle, men spreekt van 180 personen, verhuisd zijn naar kamp Westerbork. verhuizingen gaande. Werner is verhuisd naar een slaapzaal met ruim 40 mannen, waar ook gegeten wordt. Nog steeds 2 maal in de week een transport. Het arme slag van de Joodse bevolking komt binnen, ook prostitués. Ze zitten onder de luizen en vlooien. Velen van de nieuw gearriveerde worden kaalgeschoren. Onder de mannen die uit de werkkampen komen zitten criminele elementen. Ze stelen van anderen. Veel Duits-Joodse kampgevangenen moeten niets hebben van dit volk; verhouding Duitse en Nederlandse Joden in het kamp; binnenkomst van het eerste transport uit Rotterdam; nog geen berichten uit Auschwitz. Welke conclusie moet je hier uit trekken; Stella denkt dat zij in september zal worden doorgestuurd.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: de kampintendant Aan: dhr. hoofd N.M.A. Hoofdgebouw Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-21 Onderwerp: tekort aan artsen-specialisten in het vrije kamp waardoor een aantal &nbsp;van 7- tot 8 zieken niet meer behoorlijk verpleegd kunnen worden.&nbsp; Deze zieken zullen worden overgeplaatst naar een ziekenhuis in Assen of Groningen.

Van: de kampintendant Aan: dhr. hoofd N.M.A. Hoofdgebouw Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-21 Onderwerp: tekort aan artsen-specialisten in het vrije kamp waardoor een aantal &nbsp;van 7- tot 8 zieken niet meer behoorlijk verpleegd kunnen worden.&nbsp; Deze zieken zullen worden overgeplaatst naar een ziekenhuis in Assen of Groningen.

Mededeling van de kampintendant over een tekort aan medisch personeel in het vrije kamp

Personen