In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Gudema, A.L. Afgegeven: 1941-08-26 te Winschoten

Van: Gudema, A.L. Afgegeven: 1941-08-26 te Winschoten

van Aron Gudema

Van: Ketelaar, H. Aan: commandant 1e bat. districtscommandanten… Plaats: Assen,&nbsp; Datum: 1945-05-31 Onderwerp: 50% toeslagregeling voeding voor niet-gekazerneerd personeel van de NBS en inleveren distributiebescheiden van NBS-bewakers die zijn gekazerneerd en nog niet zijn vervangen door het leger.

Van: Ketelaar, H. Aan: commandant 1e bat. districtscommandanten… Plaats: Assen,&nbsp; Datum: 1945-05-31 Onderwerp: 50% toeslagregeling voeding voor niet-gekazerneerd personeel van de NBS en inleveren distributiebescheiden van NBS-bewakers die zijn gekazerneerd en nog niet zijn vervangen door het leger.

Rapport van H. Ketelaar aan verschillende commandanten

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Brief van Greet Kattenburg aan Rudi vanuit Amsterdam

Van: Wijkvereniging ‘Het Westen’&nbsp; Aan: Coster, Louis Plaats: Den Haag Datum: 1933-02-02 Onderwerp: aanbeveling en dank voor een succesvol optreden.

Van: Wijkvereniging ‘Het Westen’&nbsp; Aan: Coster, Louis Plaats: Den Haag Datum: 1933-02-02 Onderwerp: aanbeveling en dank voor een succesvol optreden.

Aanbeveling van Wijkvereniging Westen voor Louis Coster naar aanleiding van een optreden

Bouw Bouw Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939 Interieur van een barak

Bouw Bouw Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939 Interieur van een barak

van de binnenkant van een barak in aanbouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenenop weg naar de trein; Joodse ordedienst; op de achtergrond barak 44.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampgevangenenop weg naar de trein; Joodse ordedienst; op de achtergrond barak 44.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-03-31 Datum: 1944-02-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Uittreksel van het persoonsbewijs verstrekt door de gemeente Westerbork (hulpsecretarie kamp Westerbork).

Van: Magnus, Simon Geboren: 1924-03-31 Datum: 1944-02-14 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Uittreksel van het persoonsbewijs verstrekt door de gemeente Westerbork (hulpsecretarie kamp Westerbork).

Persoonsbewijs van Simon Magnus in kamp Westerbork

Informatie uit andere archieven

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema-Meijer, J.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in kamp Westerbork gemaakt

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema-Meijer, J.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in kamp Westerbork gemaakt

van Johanna Gudema-Meijer in kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: de Haaff, Clara Aan: Cohen-de Haaff, Nathan en Jetty Plaats: Westerbork, kamp, barak 81 A Datum: 1943-02 Onderwerp: de schrijfster ligt in het ziekenhuis; maandagnacht zijn ze in kamp Westerbork aangekomen; ze hebben gezelschap van het echtpaar van der Heyden en mevrouw de Waal; mijnheer van de Heyden ligt ook in het ziekenhuis; de dokter heeft tegen de schrijfster gezegd dat ze rust moet houden; moeder ligt er ook, schuin tegenover en onder haar mevrouw Cohen; de schrijfster wordt goed verzorgt en de zusters zijn allemaal aardig; meneer Olman gesproken, die portier van de ziekenbarak is; Emmy Hartogs ligt ook in het ziekenhuis; vele anderen gesproken, waaronder oom Pienas (Levie)…

Van: de Haaff, Clara Aan: Cohen-de Haaff, Nathan en Jetty Plaats: Westerbork, kamp, barak 81 A Datum: 1943-02 Onderwerp: de schrijfster ligt in het ziekenhuis; maandagnacht zijn ze in kamp Westerbork aangekomen; ze hebben gezelschap van het echtpaar van der Heyden en mevrouw de Waal; mijnheer van de Heyden ligt ook in het ziekenhuis; de dokter heeft tegen de schrijfster gezegd dat ze rust moet houden; moeder ligt er ook, schuin tegenover en onder haar mevrouw Cohen; de schrijfster wordt goed verzorgt en de zusters zijn allemaal aardig; meneer Olman gesproken, die portier van de ziekenbarak is; Emmy Hartogs ligt ook in het ziekenhuis; vele anderen gesproken, waaronder oom Pienas (Levie)…

Briefkaart van Clara de Haaff aan Nathan en Jetty Cohen-de Haaff vanuit kamp Westerbork

Programmablad Buhne Lager Westerbork&nbsp; Voorstelling: Bunter Abend&nbsp; Datum: 1943-07

Programmablad Buhne Lager Westerbork&nbsp; Voorstelling: Bunter Abend&nbsp; Datum: 1943-07

Programma Bunter Abend

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via B. Vos)) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-20 Onderwerp: morgen niet bij je!; bidt dat ze spoedig bij elkaar zullen zijn; een gesprek met de oude heer, uitspraak over de liefde, hij hoopt dat Lotte spoedig naar huis kan om zijn vrouw te kunnen bezoeken; kaarten graag nummeren; over haar zaak, over ontslag (hoop); had je nog iets aan de beschrijving van de man die het verhoor af nam; Lotte heeft nu een echte verpleegstersjurk aan en werkt nog op haar vaders afdeling; herinneringen….

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via B. Vos)) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-20 Onderwerp: morgen niet bij je!; bidt dat ze spoedig bij elkaar zullen zijn; een gesprek met de oude heer, uitspraak over de liefde, hij hoopt dat Lotte spoedig naar huis kan om zijn vrouw te kunnen bezoeken; kaarten graag nummeren; over haar zaak, over ontslag (hoop); had je nog iets aan de beschrijving van de man die het verhoor af nam; Lotte heeft nu een echte verpleegstersjurk aan en werkt nog op haar vaders afdeling; herinneringen….

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via B. Vos) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Sonder-Ausweis Van: Mannheim, Eddy Geboren 1929-05-21 Baraknummer: 47 DB1 Plaats: Westerbork, kamp Eddy Mannheim is gerechtigd het kamp te verlaten om in de Lagerkommandantur, het Heidelager en de kampboerderij werkzaamheden te verrichten.

Sonder-Ausweis Van: Mannheim, Eddy Geboren 1929-05-21 Baraknummer: 47 DB1 Plaats: Westerbork, kamp Eddy Mannheim is gerechtigd het kamp te verlaten om in de Lagerkommandantur, het Heidelager en de kampboerderij werkzaamheden te verrichten.

Sonderausweis van Eddy Mannheim

Foto van Helene Gudema

Poppetje gemaakt in kamp Westerbork De pop stelt de commandant van de Joodse ordedienst voor (A. Pisk).&nbsp;

Poppetje gemaakt in kamp Westerbork De pop stelt de commandant van de Joodse ordedienst voor (A. Pisk).&nbsp;

Poppetje gemaakt in kamp Westerbork voorstellend de leider van de Joodse ordedienst Arthur Pisk

Van: Loeb-Spiegel, Meta Aan: Beste allemaal, beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-24 Onderwerp: Na de operatie gaat het redelijk met L. Meta schrijft dat het een goed teken is dat hij moed houdt, maar dat zijn nierfunctie tot 50 procent is gedaald door een chronische blaasontsteking. Als L. niet zo ziek was geweest, dan waren ze al vertrokken. Verder meldt Meta dat ze het pakket van de Joodse Raad heeft ontvangen, maar dat het er slordig uit ziet, zonder touw en tamelijk leeg. Ze vraagt of de volgende keer schoenen meegestuurd kunnen worden, want daar zit ze om verlegen. Verder vraagt ze om handdoeken, laken, rok, blouses, zeep, Persil, tand- en scheergerei en lucifers. Pim (Willem) kwam ook op bezoek.

Van: Loeb-Spiegel, Meta Aan: Beste allemaal, beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-24 Onderwerp: Na de operatie gaat het redelijk met L. Meta schrijft dat het een goed teken is dat hij moed houdt, maar dat zijn nierfunctie tot 50 procent is gedaald door een chronische blaasontsteking. Als L. niet zo ziek was geweest, dan waren ze al vertrokken. Verder meldt Meta dat ze het pakket van de Joodse Raad heeft ontvangen, maar dat het er slordig uit ziet, zonder touw en tamelijk leeg. Ze vraagt of de volgende keer schoenen meegestuurd kunnen worden, want daar zit ze om verlegen. Verder vraagt ze om handdoeken, laken, rok, blouses, zeep, Persil, tand- en scheergerei en lucifers. Pim (Willem) kwam ook op bezoek.

Brief van M. Loeb-Spiegel aan beste allemaal vanuit kamp Westerbork

Exterieur van de woning van de kampcommandant/directeur&nbsp;Jacques Schol.&nbsp; Kamp Westerbork, 1941-1942&nbsp; Op de voorgrond lopen twee geiten op het gras. De geit was van de echtgenote van kapitein Schol.

Exterieur van de woning van de kampcommandant/directeur&nbsp;Jacques Schol.&nbsp; Kamp Westerbork, 1941-1942&nbsp; Op de voorgrond lopen twee geiten op het gras. De geit was van de echtgenote van kapitein Schol.

Foto van de woning van de directeur/kampcommandant

Van: Houtvester Houtvesterij Assen Aan: dhr. Huisman Plaats: Assen Datum: 1945-07-28 Onderwerp: houtkap van een strook langs het kamp en de verharding van de noordelijke omlegging en een nieuwe aansluitende route voor Staatsbosbeheer. ‘Ten tijde van het Jodenkamp was de weg vrij’

Van: Houtvester Houtvesterij Assen Aan: dhr. Huisman Plaats: Assen Datum: 1945-07-28 Onderwerp: houtkap van een strook langs het kamp en de verharding van de noordelijke omlegging en een nieuwe aansluitende route voor Staatsbosbeheer. ‘Ten tijde van het Jodenkamp was de weg vrij’

Verzoek van Houtvesterij Assen aan de heer Huisman over houtkap van een strook langs het kamp

Van: Vegelien, R., Chef Afd. Werkverdeling&nbsp; Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-20 Onderwerp: Opgave van aantal werkzame gedetineerden op de Kaderschool Hooghalen. In de periode juli/augustus 1945 tussen de 31 en 50 man. De werkzaamheden zijn verschillend.

Van: Vegelien, R., Chef Afd. Werkverdeling&nbsp; Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-20 Onderwerp: Opgave van aantal werkzame gedetineerden op de Kaderschool Hooghalen. In de periode juli/augustus 1945 tussen de 31 en 50 man. De werkzaamheden zijn verschillend.

Overzicht van het aantal gedetineerden werkzaam op de Kaderschool Hooghalen