In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Annie Aan: Rudie&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-04&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden in het kamp; Annie heeft al weken niets meer van Rudi (haar vriendin, zie overige correspondentie) gehoord. Zelf was ze een beetje overwerkt. Ze heeft een dag vrij gekregen. Ze is ondertussen aan de barak gewend geraakt, maar moet mogelijk weer verhuizen. Ze heeft in de middag met Reine van der Heide op een deken op de heide liggen slapen tijdens een werkpauze. Annie bedank voor de goede zorgen en hoopt op een weerzien.

Van: Annie Aan: Rudie&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-04&nbsp; Onderwerp: Omstandigheden in het kamp; Annie heeft al weken niets meer van Rudi (haar vriendin, zie overige correspondentie) gehoord. Zelf was ze een beetje overwerkt. Ze heeft een dag vrij gekregen. Ze is ondertussen aan de barak gewend geraakt, maar moet mogelijk weer verhuizen. Ze heeft in de middag met Reine van der Heide op een deken op de heide liggen slapen tijdens een werkpauze. Annie bedank voor de goede zorgen en hoopt op een weerzien.

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: de Vrijer-Fierlier, M. Aan: De Vrijer, Dick Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-04-24 Onderwerp: ze is blij dat haar man weer thuis is; hij hoeft zich om haar geen zorgen te maken; over haar dochter en straftijd; ze vraagt of hij naar Lion en Bep wilt schrijven, zodat zij haar schrijfbeurten voor hem kan bewaren…

Van: de Vrijer-Fierlier, M. Aan: De Vrijer, Dick Plaats: Vught, kamp Datum: 1944-04-24 Onderwerp: ze is blij dat haar man weer thuis is; hij hoeft zich om haar geen zorgen te maken; over haar dochter en straftijd; ze vraagt of hij naar Lion en Bep wilt schrijven, zodat zij haar schrijfbeurten voor hem kan bewaren…

Brief van Miep de Vrijer-Fierlier aan haar echtgenoot Dick vanuit kamp Vught

Reisvergunning Afgegeven: 1944-05-30 te Westerbork Van: Bosman, Alexander Reistermijn van 30-5 tot 2-6-1944 Reisdoel: Amsterdam

Reisvergunning Afgegeven: 1944-05-30 te Westerbork Van: Bosman, Alexander Reistermijn van 30-5 tot 2-6-1944 Reisdoel: Amsterdam

Reisvergunning van Alexander Bosman

Overzichtsfoto.&nbsp; Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1941.&nbsp; De foto geeft een beeld van het kamp gezien vanaf het dak van barak 6. Duidelijk zichtbaar zijn de barakken 7, 11 en 12 en op de achtergrond de schoorsteen van het ketelhuis.

Overzichtsfoto.&nbsp; Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1941.&nbsp; De foto geeft een beeld van het kamp gezien vanaf het dak van barak 6. Duidelijk zichtbaar zijn de barakken 7, 11 en 12 en op de achtergrond de schoorsteen van het ketelhuis.

van barakken van het kamp met op de achtergrond de schoorsteen van het ketelhuis

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-03-28 Onderwerp: over de relatie tussen Werner en Stella; Werner ligt voor de derde dag in het ziekenhuis; er gaan geruchten in het kamp dat de groepen die naar Vught zouden gaan doorgestuurd zullen worden, omdat Vught zal worden leeggehaald en een andere bestemming zal krijgen; over het in bezit hebben van (250 gulden)- en het mogen ontvangen van geld (maandelijks 10 gulden) voor de groep van gestempelde kampgevangenen; uitwisseling van berichten met Sara-Davidson, het nichtje van Stella. Ze heeft nog geen bagage; het is een komen en gaan van transporten.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-03-28 Onderwerp: over de relatie tussen Werner en Stella; Werner ligt voor de derde dag in het ziekenhuis; er gaan geruchten in het kamp dat de groepen die naar Vught zouden gaan doorgestuurd zullen worden, omdat Vught zal worden leeggehaald en een andere bestemming zal krijgen; over het in bezit hebben van (250 gulden)- en het mogen ontvangen van geld (maandelijks 10 gulden) voor de groep van gestempelde kampgevangenen; uitwisseling van berichten met Sara-Davidson, het nichtje van Stella. Ze heeft nog geen bagage; het is een komen en gaan van transporten.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Molengoot

Van: Menachem (Pinkhof) en Mirjam Waterman Aan: Barend Waterman) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-18&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; van Todtmann de bevestiging gekregen dat ze uit de strafbarak zullen worden ontslagen en dat ze niet met het transport van 19 mei mee zullen gaan. Echter Fischer, Aus der Fünten en Slottke zijn in het kamp. Er kan nu van alles worden verwacht. Alle Diamant joden (120.000 stempels) zullen naar Celle (Bergen-Belsen) gaan.&nbsp; Afzenderadres is zuster E. Beerenborg, barak 1.

Van: Menachem (Pinkhof) en Mirjam Waterman Aan: Barend Waterman) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-05-18&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; van Todtmann de bevestiging gekregen dat ze uit de strafbarak zullen worden ontslagen en dat ze niet met het transport van 19 mei mee zullen gaan. Echter Fischer, Aus der Fünten en Slottke zijn in het kamp. Er kan nu van alles worden verwacht. Alle Diamant joden (120.000 stempels) zullen naar Celle (Bergen-Belsen) gaan.&nbsp; Afzenderadres is zuster E. Beerenborg, barak 1.

Brief van Menachem Pinkhof aan Barend Waterman vanuit kamp Westerbork

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1941. De grote keuken en barak 10. Op de achtergrond de schoorsteen van het ketelhuis.

Overzichtsfoto. Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1941. De grote keuken en barak 10. Op de achtergrond de schoorsteen van het ketelhuis.

Doorkijk tussen de Centrale Keuken en barak 10 van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1939-11-01&nbsp; Onderwerp: aanvraag voor materiaal voor ontginning, gebruik van kiepkarren van het Vluchtelingenkamp voor ontginningswerkzaamheden; werkverschaffing, arbeiders uit Emmen en Borger. &nbsp;

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Hooghalen&nbsp; Datum: 1939-11-01&nbsp; Onderwerp: aanvraag voor materiaal voor ontginning, gebruik van kiepkarren van het Vluchtelingenkamp voor ontginningswerkzaamheden; werkverschaffing, arbeiders uit Emmen en Borger. &nbsp;

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen

Plattegrond van Lager Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Plattegrond van Lager Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944

Foto van een plattegrond van kamp Westerbork

Van: Rosenbaum, David,&nbsp; Aan: (Birnbaum) Ilse (Mirjam),&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-09-15,&nbsp; Onderwerp: over emotionele stemming van de schrijver na het transport van 14 september 1943 en het vertrek van zijn vriend Ernst Cosmann (wagonleider) en andere Hachsjara jongeren van boven de 21 jaar uit Elden en Deventer en het inrichten van hun wagon. Zippie (Alfred Fränkel) zal jullie alles vertellen. David werkt op het moment zelf in Meppel, in een buitencommando van het kamp. Schrijven van een brief kan eventueel via Fokkie (Selfried Fuchs). De jongeren kregen een aanbevelingsbrief mee van kampcommandant Gemmeker.

Van: Rosenbaum, David,&nbsp; Aan: (Birnbaum) Ilse (Mirjam),&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-09-15,&nbsp; Onderwerp: over emotionele stemming van de schrijver na het transport van 14 september 1943 en het vertrek van zijn vriend Ernst Cosmann (wagonleider) en andere Hachsjara jongeren van boven de 21 jaar uit Elden en Deventer en het inrichten van hun wagon. Zippie (Alfred Fränkel) zal jullie alles vertellen. David werkt op het moment zelf in Meppel, in een buitencommando van het kamp. Schrijven van een brief kan eventueel via Fokkie (Selfried Fuchs). De jongeren kregen een aanbevelingsbrief mee van kampcommandant Gemmeker.

Brief van David Rosenbaum aan Ilse Birnbaum vanuit kamp Westerbork

Briefje over het toesturen van gevraagde afschriften.

Briefje over het toesturen van gevraagde afschriften.

Brief (je) over het toesturen van gevraagde afschriften

Geboortekaart Betreft de geboorte van Harry, zoon van W. Nathan en B. Nathan-Bing op 20 april 1942 te Rotterdam. De ouders en Harry waren in onderduik. Alleen Harry heeft de oorlog overleefd.&nbsp;

Geboortekaart Betreft de geboorte van Harry, zoon van W. Nathan en B. Nathan-Bing op 20 april 1942 te Rotterdam. De ouders en Harry waren in onderduik. Alleen Harry heeft de oorlog overleefd.&nbsp;

Geboortekaart van Harry Nathan

Van: Huisman, G.K., Hoofd van de Bedrijven Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-05 Onderwerp: kerkplan en begroting. Rijksgebouwendienst is niet echt enthousiast. Twee Franse barakken combineren tot een nieuw gebouw, een kerk.

Van: Huisman, G.K., Hoofd van de Bedrijven Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947-01-05 Onderwerp: kerkplan en begroting. Rijksgebouwendienst is niet echt enthousiast. Twee Franse barakken combineren tot een nieuw gebouw, een kerk.

Brief van G.K Huisman aan J.G. Buijvoets over het kerkplan met begroting