In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-04, No. 21 Inhoud: Fahrbereitschaft; benoeming van groepsleiders; boeken uit de voormalige bibliotheek. Blz.: 2

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-04, No. 21 Inhoud: Fahrbereitschaft; benoeming van groepsleiders; boeken uit de voormalige bibliotheek. Blz.: 2

Lagerbefehl No. 21

Sonder-Ausweis Eichenwald, Martin, 6-8-28, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis Eichenwald, Martin, 6-8-28, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Martin Eichenwald

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-22 Onderwerp: schrijven is lastig vanwege beperkingen, het vinden van een rustige plek en het werk (kolen lossen, doodop); over Stella en Werner; mogelijk op 9 of 16 februari naar Amsterdam; bij aankomst in Amsterdam direct naar de Joodse Raad en daarna naar zijn broer Herbert, weer naar de Joodse Raad en daarna een mogelijkheid om Stella te ontmoeten; de volgende dag naar de Vreemdelingendienst en weer de Joodse Raad….; zorg voor ouders Stella; binnengekomen transport kwam uit Zaandam, er kwamen ook Nederlandse Joden binnen, die naar een werkkamp in de buurt werden doorgestuurd. &nbsp; &nbsp;&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-22 Onderwerp: schrijven is lastig vanwege beperkingen, het vinden van een rustige plek en het werk (kolen lossen, doodop); over Stella en Werner; mogelijk op 9 of 16 februari naar Amsterdam; bij aankomst in Amsterdam direct naar de Joodse Raad en daarna naar zijn broer Herbert, weer naar de Joodse Raad en daarna een mogelijkheid om Stella te ontmoeten; de volgende dag naar de Vreemdelingendienst en weer de Joodse Raad….; zorg voor ouders Stella; binnengekomen transport kwam uit Zaandam, er kwamen ook Nederlandse Joden binnen, die naar een werkkamp in de buurt werden doorgestuurd. &nbsp; &nbsp;&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Officieel programma van de bevrijdingsfeesten georganiseerd door het feest comité 'Oost', afdelingen Afrikanerplein, Dapperbuurt, Oosterparkbuurt en Pretoriusbuurt.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-06-26&nbsp;

Officieel programma van de bevrijdingsfeesten georganiseerd door het feest comité 'Oost', afdelingen Afrikanerplein, Dapperbuurt, Oosterparkbuurt en Pretoriusbuurt.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1945-06-26&nbsp;

Programma van de bevrijdingsfeesten

Van: de Haan-Vos, R. Aan: de Haan, Dames Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-21 Onderwerp: Pakket ontvangen dinsdag, hartelijk gegroet

Van: de Haan-Vos, R. Aan: de Haan, Dames Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-21 Onderwerp: Pakket ontvangen dinsdag, hartelijk gegroet

Briefkaart van R. de Haan-Vos aan dames de Haan vanuit kamp Westerbork

Van: Heijman-Levie, N.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-20&nbsp; Onderwerp: schrijfdag, pakket ontvangen, verordening pakketten via Joodsche Raad, omstandigheden.

Van: Heijman-Levie, N.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-05-20&nbsp; Onderwerp: schrijfdag, pakket ontvangen, verordening pakketten via Joodsche Raad, omstandigheden.

Briefkaart van Naatje Heijman-Levie aan de heer Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Aan: Buijvoets, J.G Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-10 Onderwerp: Lijst van machines en werkbanken in de machinekamer van de Timmerwerkplaats.

Van: Aan: Buijvoets, J.G Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07-10 Onderwerp: Lijst van machines en werkbanken in de machinekamer van de Timmerwerkplaats.

Lijst van machines en werkbanken in de machinekamer van de Timmerwerkplaats

Van: Joodsche raad voor Amsterdam, Sluzker Aan: Barend, Jacob Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-05 Onderwerp: toezending van de Ausnahme-bescheinigung

Van: Joodsche raad voor Amsterdam, Sluzker Aan: Barend, Jacob Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-05 Onderwerp: toezending van de Ausnahme-bescheinigung

Brief van Expositur aan Barend Jacob betreffende Ausnahme-bescheinigung

Bewijs Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-11 Plaats: Westerbork, kamp

Bewijs Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-11 Plaats: Westerbork, kamp

Vrijstelling van transport voor Saartje Kruimink-van Dam

Mededeling Mededeling van de ambtenaar van de burgerlijke stand in de gemeente Haarlem Datum: 1950-07-10 Onderwerp: er is schriftelijk aangifte gedaan &nbsp;op 29 juni van het overlijden van Meintje Koe, overleden 19-10-1942 te Auschwitz. Op 30 september 1950 zal worden overgegaan tot het opmaken van een overlijdensakte.

Mededeling Mededeling van de ambtenaar van de burgerlijke stand in de gemeente Haarlem Datum: 1950-07-10 Onderwerp: er is schriftelijk aangifte gedaan &nbsp;op 29 juni van het overlijden van Meintje Koe, overleden 19-10-1942 te Auschwitz. Op 30 september 1950 zal worden overgegaan tot het opmaken van een overlijdensakte.

Mededeling van de gemeente Haarlem aan J. Adelaar in verband met aangifte overlijden

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-18 Onderwerp: ontslag uit het ziek, werken, de bouw van een stenen barak van 10 x 50 meter, lezen van boeken

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-18 Onderwerp: ontslag uit het ziek, werken, de bouw van een stenen barak van 10 x 50 meter, lezen van boeken

Brief van E.B. Heijmans van Amstel aan C. de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

Foto van militairen aan het vissen. Datum: 1949

Foto van militairen aan het vissen. Datum: 1949

Foto van militairen aan het vissen

Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-03 Onderwerp: defileren

Van: Grevelink, J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-03 Onderwerp: defileren

Verzoek van J. Grevelink aan J. Buijvoets over defileren

Mededeling Van: Ministerie van Justitie, Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten Plaats: Haarlem Datum: 1950-06-22 Onderwerp: overlijden van Meintje Koe op 19-10-1942 te Auschwitz.

Mededeling Van: Ministerie van Justitie, Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten Plaats: Haarlem Datum: 1950-06-22 Onderwerp: overlijden van Meintje Koe op 19-10-1942 te Auschwitz.

Mededeling van het Ministerie van Justitie over Meintje Koe

Van: (Roos)-Leer, van, Anna Aan: Familie Plaats: Meppel Datum: 1942-08-30 Onderwerp: het transport van haar man en zoons naar resp. een Joods werkkamp in Orvelte en naar kamp Westerbork, en het transport van andere bekenden naar Westerbork en de deportatie van haar zonen Hein en Leman via Joods werkkamp kamp Linde naar Westerbork en op transport van 24-08-1942 naar Auschwitz.

Van: (Roos)-Leer, van, Anna Aan: Familie Plaats: Meppel Datum: 1942-08-30 Onderwerp: het transport van haar man en zoons naar resp. een Joods werkkamp in Orvelte en naar kamp Westerbork, en het transport van andere bekenden naar Westerbork en de deportatie van haar zonen Hein en Leman via Joods werkkamp kamp Linde naar Westerbork en op transport van 24-08-1942 naar Auschwitz.

Brief van Anna Roos-van Leer aan familie vanuit Meppel

Van: Zomerplaag, Boukje en Jettie Aan: beste tante, Annie en Pietje Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1943-06-01 Onderwerp: omstandigheden; schrijven; pakketten

Van: Zomerplaag, Boukje en Jettie Aan: beste tante, Annie en Pietje Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1943-06-01 Onderwerp: omstandigheden; schrijven; pakketten

Brief van Boukje en Jettie Zomerplaag aan familie vanuit kamp Amersfoort

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-13 Onderwerp: Werner is bij de burgemeester van de gemeente Westerbork langs geweest voor de nodige stappen om de volgende dag de ondertrouwacte te kunnen ondertekenen; over eventuele verhuizing naar kamp Westerbork na het sluiten van het huwelijk. Ze zal dan voor onbepaalde tijd in het kamp kunnen blijven, zolang Werner een vrijstelling heeft. Er bestaat ook een kans dat ze dan een eigen kamer krijgen, en voor Stella zal er zeker werk zijn; over Werners huwelijkscadeau.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-13 Onderwerp: Werner is bij de burgemeester van de gemeente Westerbork langs geweest voor de nodige stappen om de volgende dag de ondertrouwacte te kunnen ondertekenen; over eventuele verhuizing naar kamp Westerbork na het sluiten van het huwelijk. Ze zal dan voor onbepaalde tijd in het kamp kunnen blijven, zolang Werner een vrijstelling heeft. Er bestaat ook een kans dat ze dan een eigen kamer krijgen, en voor Stella zal er zeker werk zijn; over Werners huwelijkscadeau.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1943-03-19 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1943-03-19 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp Onderwerp: verzenden van een pakket

Bewijs van verzending van een pakket aan Willem Kortoef in kamp Westerbork

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-05-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; de schrijfster heeft geen oproep ontvangen. Ze denkt dat iemand haar heeft geholpen. Om haar heen moeten mensen weg. Het is de grote razzia van eind mei 1943. Zelf helpt ze iemand met pakken die niemand meer om zich heen heeft.

Van: (Reens) Annie Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-05-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; de schrijfster heeft geen oproep ontvangen. Ze denkt dat iemand haar heeft geholpen. Om haar heen moeten mensen weg. Het is de grote razzia van eind mei 1943. Zelf helpt ze iemand met pakken die niemand meer om zich heen heeft.

Brief van Annie Reens vanuit Amsterdam aan Rudi in Aalsmeer

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1949-11-16&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg aan het Ministerie van Oorlog. aanwezigheid van zo'n honderd militairen (Genie).

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1949-11-16&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg aan het Ministerie van Oorlog. aanwezigheid van zo'n honderd militairen (Genie).

Brief van de directeur van Staasbosbeheer aan de Houtvester Assen

Bekendmaking Datum: 1943-09-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Drogen van wasgoed

Bekendmaking Datum: 1943-09-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Drogen van wasgoed

Bekendmaking over het drogen van wasgoed buiten de barak

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-08 Onderwerp: tariefsverhoging bij het bonen draden en breken, wortels koppen en sorteren. Werkzaamheden worden in het kamp voor Conservenfabriek Wilco uit Assen uitgevoerd. Groeten worden per trein vervoerd. Mogelijk kunnen ook gedetineerden die in de fabriek zelf gaan werken op deze manier worden vervoerd.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-08 Onderwerp: tariefsverhoging bij het bonen draden en breken, wortels koppen en sorteren. Werkzaamheden worden in het kamp voor Conservenfabriek Wilco uit Assen uitgevoerd. Groeten worden per trein vervoerd. Mogelijk kunnen ook gedetineerden die in de fabriek zelf gaan werken op deze manier worden vervoerd.

Brief van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over tariefsverhoging voor te verrichten werkzaamheden

Tweede Distributiestamkaart, op naam van Robert Cohen, geboren op 10 dec. 1946. Robert is een zoon Lena en Jules.

Tweede Distributiestamkaart, op naam van Robert Cohen, geboren op 10 dec. 1946. Robert is een zoon Lena en Jules.

Distributiestamkaart van Robert Cohen

Van:&nbsp; Aan: Philips-van Geldere, M.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17 (poststempel) Onderwerp: ontvangst van pakket, verwachting van transport naar Westerbork; omstandigheden. 'We zitten in het donker te praten en te pakken. Het is hier vreselijk druk. De toestand is erg.

Van:&nbsp; Aan: Philips-van Geldere, M.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17 (poststempel) Onderwerp: ontvangst van pakket, verwachting van transport naar Westerbork; omstandigheden. 'We zitten in het donker te praten en te pakken. Het is hier vreselijk druk. De toestand is erg.

Briefkaart van familie aan M. Philips-van Geldere vanuit Hollandsche Schouwburg

Werkopdracht Voor: Schlosserei Datum: 1944-08-31 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: beide wc's in ordnung bringen (betreft barakken 49 saal en barak 50 g)

Werkopdracht Voor: Schlosserei Datum: 1944-08-31 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: beide wc's in ordnung bringen (betreft barakken 49 saal en barak 50 g)

Werkopdracht voor Schlosserei

Van: Heilbut, Rob Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-25 Onderwerp: bedankje voor post en pakketten; transporten; muziek; orkest; de stemming is ok; liedjes gemaakt in het kamp.

Van: Heilbut, Rob Aan: Andersen, H.L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-25 Onderwerp: bedankje voor post en pakketten; transporten; muziek; orkest; de stemming is ok; liedjes gemaakt in het kamp.

Briefkaart van Rob Heilbut aan H.L. Andersen vanuit kamp Westerbork

Van: Aan:&nbsp; Plaats: Assen Datum: 1946-04-08 Onderwerp: begeleidende brief bij retourneren van een rekening. Gedetineerden zouden er niet hebben gewerkt bij de K.N.I.D.

Van: Aan:&nbsp; Plaats: Assen Datum: 1946-04-08 Onderwerp: begeleidende brief bij retourneren van een rekening. Gedetineerden zouden er niet hebben gewerkt bij de K.N.I.D.

Brief (begeleidend) in verband met retourneren van een rekening