In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Groepsfoto.&nbsp; Groepsfoto.&nbsp; Groep mannen uit Westerbork afkomstig.&nbsp; Ze zijn in Ommen om barakdelen in te laden&nbsp; Kamp Westerbork, (midden) 1942.&nbsp; Dhr. Muller maakte deel uit van deze groep (onbekend waar hij staat of zit). Achterste rij: 3de van rechts Kurt Nathan; 2de van rechts Werner Kalb Derde rij met soldatenmuts: Robbie Engel. Voorste rij derde van rechts Pfifferling en 2de van rechts Werner Hirsch

Groepsfoto.&nbsp; Groepsfoto.&nbsp; Groep mannen uit Westerbork afkomstig.&nbsp; Ze zijn in Ommen om barakdelen in te laden&nbsp; Kamp Westerbork, (midden) 1942.&nbsp; Dhr. Muller maakte deel uit van deze groep (onbekend waar hij staat of zit). Achterste rij: 3de van rechts Kurt Nathan; 2de van rechts Werner Kalb Derde rij met soldatenmuts: Robbie Engel. Voorste rij derde van rechts Pfifferling en 2de van rechts Werner Hirsch

Kampgevangenen aan het werk in Ommen

(Chemisch) Laboratorium Kamp Westerbork&nbsp; Van: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944&nbsp; Op achterkant namen van kampgevangenen werkzaam in het laboratorium.

(Chemisch) Laboratorium Kamp Westerbork&nbsp; Van: Birman, Otto Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944&nbsp; Op achterkant namen van kampgevangenen werkzaam in het laboratorium.

Tekening van het interieur van het chemisch laboratorium in kamp Westerbork

Joodsche belevenissen 1942. Schrijver onbekend. Verslag over Kamp Westerbork. Bladz.: 3

Joodsche belevenissen 1942. Schrijver onbekend. Verslag over Kamp Westerbork. Bladz.: 3

Joodse belevenissen in kamp Westerbork

Van: Stad, P.M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-12 (aankomstdatum) Bijz.: met opschrift Stammliste, vorl. züruckgestellt.

Van: Stad, P.M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-09-12 (aankomstdatum) Bijz.: met opschrift Stammliste, vorl. züruckgestellt.

Ausweiskarte van Philip Stad in kamp Westerbork

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-10-02&nbsp; Onderwerp: vertrek uit het Joodse werkkamp De Bruine Enk in Nunspeet. Terug van het werk was het kamp omsingeld door groene heren. Naar welke bestemming nu in Holland, morgenvroeg? Deze briefkaart geeft Herman aan de kantinebaas in de hoop dat hij het op de post zal doen.

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-10-02&nbsp; Onderwerp: vertrek uit het Joodse werkkamp De Bruine Enk in Nunspeet. Terug van het werk was het kamp omsingeld door groene heren. Naar welke bestemming nu in Holland, morgenvroeg? Deze briefkaart geeft Herman aan de kantinebaas in de hoop dat hij het op de post zal doen.

Briefkaart van Herman van Campen aan A.E. Schöne vanuit het Joodse werkkamp de Bruine Enk

Garage-barak 76&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Details: 1:10&nbsp; Datum:

Garage-barak 76&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Details: 1:10&nbsp; Datum:

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van de garage-barak nummer 76

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden Van: Vries, de, C.A.M. Datum: 1945-07-09 Gemeente van aanmelding: Amsterdam

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden Van: Vries, de, C.A.M. Datum: 1945-07-09 Gemeente van aanmelding: Amsterdam

Aanmeldingskaart voor gerepatrieerden van C.A.M. de Vries

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-15 Onderwerp: Vraag om diverse goederen en vraag om informatie over familie en kennissen. De briefkaart is geschreven vanuit de barak waar ze werkt (ziekenhuis)

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-15 Onderwerp: Vraag om diverse goederen en vraag om informatie over familie en kennissen. De briefkaart is geschreven vanuit de barak waar ze werkt (ziekenhuis)

Briefkaart van Betsy van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 58&nbsp; Datum: 1943-11-17 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Nieuwe postregeling&nbsp; Blz.: 2&nbsp; Gelijk aan inv.nr.: 20-72

Lagerbefehl No. 58&nbsp; Datum: 1943-11-17 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Nieuwe postregeling&nbsp; Blz.: 2&nbsp; Gelijk aan inv.nr.: 20-72

Lagerbefehl No. 58

Gebouwen met op de voorgrond een boom. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Gebouwen met op de voorgrond een boom. Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta.&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Schoorsteen.&nbsp; De schoorsteen van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork in aanbouw: het fundament is reeds zichtbaar, rondom afgegraven terrein.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939&nbsp; Achter op de foto staat: 'De fundering der schoorsteen, V.

Schoorsteen.&nbsp; De schoorsteen van het ketelhuis van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork in aanbouw: het fundament is reeds zichtbaar, rondom afgegraven terrein.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939&nbsp; Achter op de foto staat: 'De fundering der schoorsteen, V.

van de bouw van de schoorsteen van het ketelhuis van het centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-02-05 Onderwerp: beroepsaanduiding op persoonsbewijzen wordt in kamp Westerbork overgenomen; correspondentie met personen, die vanuit België of Frankrijk zijn gedeporteerd; correspondentie kamp Westerbork, efficiënter rechtstreeks post te sturen met opgave van geboortedatum en baraknummer; huwelijken Westerbork, beperkingen voor mensen van buiten vanwege verbod op bezoek; pakketten Westerbork en Vught; verbod contact met Duitse instanties.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-02-05 Onderwerp: beroepsaanduiding op persoonsbewijzen wordt in kamp Westerbork overgenomen; correspondentie met personen, die vanuit België of Frankrijk zijn gedeporteerd; correspondentie kamp Westerbork, efficiënter rechtstreeks post te sturen met opgave van geboortedatum en baraknummer; huwelijken Westerbork, beperkingen voor mensen van buiten vanwege verbod op bezoek; pakketten Westerbork en Vught; verbod contact met Duitse instanties.

Bulletin nummer 32 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Enveloppe van de eind vijftiger jaren opgerichte stichting Sieraden-Comité.&nbsp; Dit comité hield zich bezig met het opsporen en teruggeven van door de Duitsers geconfisqueerde juwelen. Aan: Gokkes-Sajet, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1959-02-17

Enveloppe van de eind vijftiger jaren opgerichte stichting Sieraden-Comité.&nbsp; Dit comité hield zich bezig met het opsporen en teruggeven van door de Duitsers geconfisqueerde juwelen. Aan: Gokkes-Sajet, E. Plaats: Amsterdam Datum: 1959-02-17

van de Stichting Sieraden-Comité gericht aan E. Gokkes-Sajet

Spotprent Veni Vini Foetsie&nbsp; Heel het Nederlandse Volk nam met grote blijdschap kennis van het heengaan van Adolf Hitler, In leven dictator van het Groot Duitse Rijk. Zij strijd en ondergang zullen wij nooit vergeten, door zijn dood verdween ook mijn geliefde Toontje. Uit aller naam: Tante Mei 1945

Spotprent Veni Vini Foetsie&nbsp; Heel het Nederlandse Volk nam met grote blijdschap kennis van het heengaan van Adolf Hitler, In leven dictator van het Groot Duitse Rijk. Zij strijd en ondergang zullen wij nooit vergeten, door zijn dood verdween ook mijn geliefde Toontje. Uit aller naam: Tante Mei 1945

Spotprent 'Veni Vini Foetsie'

Van: Kussy, W.&nbsp; Aan: Aggelen, van, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-01-17&nbsp; Onderwerp: bedankje voor pakket.

Van: Kussy, W.&nbsp; Aan: Aggelen, van, J.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-01-17&nbsp; Onderwerp: bedankje voor pakket.

Briefkaart van Werner Kussy aan J. van Aggelen vanuit Theresienstadt

Van: Moeder (Mina Polak-Hoogstraal)&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp; Plaats: Vught&nbsp; Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: Teken van leven, beschrijving omstandigheden.

Van: Moeder (Mina Polak-Hoogstraal)&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp; Plaats: Vught&nbsp; Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: Teken van leven, beschrijving omstandigheden.

Brief van Mina Polak-Hoogstraal aan haar zoon Salomon vanuit kamp Vught

Manuscript Van: Stertzenbach, Werner, gericht aan Stella Pach Datum: 1942-01 Onderwerp: over de waarde van de mens; zelfreflectie; in de eetzaal van de barak zitten zo'n 80 mannen, je leert hun gewoonten kennen, ook in de slaapzaal; onderlinge gesprekken, waarvan herhalingen over het slechte eten, de politieke toestand, het noodlot en de nieuwste geruchten; geluk of ongeluk, een barakgenoot uit Wenen dient als voorbeeld. Deze man die steeds klaagt zal altijd ongelukkig en ontevreden blijven; wat de schrijver betreft: hij is gelukkig en ongelukkig tegelijk. Voorbeelden van geluk: een brief van zijn geliefde (Stella), een mooi winterlandschap of sneeuwbal gooiende jongens. Werner deed ook mee; een boek of muziek; tegenstelling: de domheid van mensen niet kunnen veranderen of de ellende van het moment tegen te gaan of niet bij Stella kunnen zijn; over de relatie tussen Stella en Werner; gedicht; ‘Ein Sonnenstrahl’, geschreven in de gevangenis van Leer, 20-02-1941; Onze Nacht, geschreven in kamp Westerbork op 11-01-1942; &nbsp;weinig kunnen schrijven door te veel werk en koude omstandigheden, wel genoeg tijd om na te denken; behoefte aan en warme kleine kamer, op het moment een matig verwarmde zaal, ongezellig; Werner zou graag weer een normaal leven willen hebben, normaal wonen in een woning of &nbsp;iets gemeenschappelijks met een kamer en een werkkamer voor ieder.

Manuscript Van: Stertzenbach, Werner, gericht aan Stella Pach Datum: 1942-01 Onderwerp: over de waarde van de mens; zelfreflectie; in de eetzaal van de barak zitten zo'n 80 mannen, je leert hun gewoonten kennen, ook in de slaapzaal; onderlinge gesprekken, waarvan herhalingen over het slechte eten, de politieke toestand, het noodlot en de nieuwste geruchten; geluk of ongeluk, een barakgenoot uit Wenen dient als voorbeeld. Deze man die steeds klaagt zal altijd ongelukkig en ontevreden blijven; wat de schrijver betreft: hij is gelukkig en ongelukkig tegelijk. Voorbeelden van geluk: een brief van zijn geliefde (Stella), een mooi winterlandschap of sneeuwbal gooiende jongens. Werner deed ook mee; een boek of muziek; tegenstelling: de domheid van mensen niet kunnen veranderen of de ellende van het moment tegen te gaan of niet bij Stella kunnen zijn; over de relatie tussen Stella en Werner; gedicht; ‘Ein Sonnenstrahl’, geschreven in de gevangenis van Leer, 20-02-1941; Onze Nacht, geschreven in kamp Westerbork op 11-01-1942; &nbsp;weinig kunnen schrijven door te veel werk en koude omstandigheden, wel genoeg tijd om na te denken; behoefte aan en warme kleine kamer, op het moment een matig verwarmde zaal, ongezellig; Werner zou graag weer een normaal leven willen hebben, normaal wonen in een woning of &nbsp;iets gemeenschappelijks met een kamer en een werkkamer voor ieder.

manuscript van Werner Stertzenbach geschreven in kamp Westerbork over de maand januari 1942

Hoofdmagazijn. Hoofdmagazijn van het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Het hoofdmagazijn. Rechts achter dhr. Popken.

Hoofdmagazijn. Hoofdmagazijn van het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Het hoofdmagazijn. Rechts achter dhr. Popken.

Foto van het hoofdmagazijn van Interneringskamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-12&nbsp; Betreft het inleveren van een armband met het nummer 334 bij het Lagermagazijn, vanwege het beëindigen van werkzaamheden bij de NB.

Mededeling&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-12&nbsp; Betreft het inleveren van een armband met het nummer 334 bij het Lagermagazijn, vanwege het beëindigen van werkzaamheden bij de NB.

Mededeling betreffende werkzaamheden Notbereitschaft

Van: Directeur Rijksbureau voor Hout Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Amsterdam Datum: 1946-04-05 Onderwerp: vergunning; afleveren uit afvalhout: fotostandaard, brievenhanger, krantenhanger. Vergunning loopt tot 30 april 1946.

Van: Directeur Rijksbureau voor Hout Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Amsterdam Datum: 1946-04-05 Onderwerp: vergunning; afleveren uit afvalhout: fotostandaard, brievenhanger, krantenhanger. Vergunning loopt tot 30 april 1946.

Vergunning voor het maken van een aantal artikelen uit afvalhout in Interneringskamp Westerbork