In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Joodse gemeenten in Friesland

Joodse gemeente Terschelling

Kunst kamp Westerbork

Tekenen kamp Westerbork

Het gezin Buijvoets in de tuin van de woning van de commandant Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum:&nbsp;1948 Op de achtergrond is barak 75 bij de ingang van het kamp te zien.

Het gezin Buijvoets in de tuin van de woning van de commandant Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum:&nbsp;1948 Op de achtergrond is barak 75 bij de ingang van het kamp te zien.

Foto van het gezin Buijvoets in de tuin van de woning van de commandant

Armband Wiite armband met (in rode letters) opschrift "Krankenhaus Pfleger 98" Westerbork, kamp Betreft de nalatenaschap van de vader van de schenkster, Heinz Wohl (1914). Heinz kwam in 1938 als vluchteling uit Wenen. Via allerlei adressen kwam de katholiek gedoopte vluchteling in februari 1942 in kamp Westerbork terecht. Hij werkte onder andere als verpleger in het ziekenhuis. In augustus 1943 werd Heinz uit het kamp ontslagen. Hij kreeg zelfs een aanbevelingsbrief mee, door kampcommandant Gemmeker ondertekend.&nbsp; &nbsp;

Armband Wiite armband met (in rode letters) opschrift "Krankenhaus Pfleger 98" Westerbork, kamp Betreft de nalatenaschap van de vader van de schenkster, Heinz Wohl (1914). Heinz kwam in 1938 als vluchteling uit Wenen. Via allerlei adressen kwam de katholiek gedoopte vluchteling in februari 1942 in kamp Westerbork terecht. Hij werkte onder andere als verpleger in het ziekenhuis. In augustus 1943 werd Heinz uit het kamp ontslagen. Hij kreeg zelfs een aanbevelingsbrief mee, door kampcommandant Gemmeker ondertekend.&nbsp; &nbsp;

Een armband van een verpleger in het kampziekenhuis gedragen door Heinz Wohl

Wasdag in kamp Schattenberg Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Mevrouw S.L. de Vries-Polak die de was ophangt.

Wasdag in kamp Schattenberg Plaats: Repatriëringskamp Westerbork (Schattenberg) Mevrouw S.L. de Vries-Polak die de was ophangt.

Foto van een wasdag in kamp Schattenberg

Gedeelte uit interview met Lewi, Arno en Lotte&nbsp;(Lewi)-Sielmann Interview afgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman Arno kwam in het Joodse werkkamp De Bruine Enk terecht. Na de opheffing van dit kamp volgde een verblijf in kamp Westerbork. Arno werkte korte tijd als tandtechnicus, Lotte in het ziekenhuis, de aardappelkeuken en de wasserette. In een brief verstopt in een teruggekeerde wagon stond geschreven dat een transport naar Riga ging (mogelijk is dit de oorzaak van de geruchten ten aanzien van de bestemming van de Sobibortransporten). In verband met represaillemaatregelen wilden ze niet vluchten. Een ontsnappingspoging van de hele groep mislukte; een poging om Kurt Hannemann en Harald Simon van het transport van 19-10-1943 ter redden mislukte ook; een bevriende relatie slaagde erin Lotte's naam op een Palestina certificaat van iemand anders te krijgen, waardoor beiden voor het transport van 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen is aanmerking kwamen. Uiteindelijk zijn beiden in Tröbitz bevrijd.

Gedeelte uit interview met Lewi, Arno en Lotte&nbsp;(Lewi)-Sielmann Interview afgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman Arno kwam in het Joodse werkkamp De Bruine Enk terecht. Na de opheffing van dit kamp volgde een verblijf in kamp Westerbork. Arno werkte korte tijd als tandtechnicus, Lotte in het ziekenhuis, de aardappelkeuken en de wasserette. In een brief verstopt in een teruggekeerde wagon stond geschreven dat een transport naar Riga ging (mogelijk is dit de oorzaak van de geruchten ten aanzien van de bestemming van de Sobibortransporten). In verband met represaillemaatregelen wilden ze niet vluchten. Een ontsnappingspoging van de hele groep mislukte; een poging om Kurt Hannemann en Harald Simon van het transport van 19-10-1943 ter redden mislukte ook; een bevriende relatie slaagde erin Lotte's naam op een Palestina certificaat van iemand anders te krijgen, waardoor beiden voor het transport van 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen is aanmerking kwamen. Uiteindelijk zijn beiden in Tröbitz bevrijd.

Interview van Aro lewi en Lotte Lewi-Sielmann

Memoires Geschreven door Morris Zomerplaag 1944-1945 Over de aankomst vanuit kamp Westerbork in Bergen-Belsen. Uitgebreid en gedetailleerd verslag over zijn ervaringen tijdens het Tröbitz transport en met name over de maanden na de bevrijding in Tröbitz door de Russen. Verslag van de terugreis vanuit Tröbitz naar Nederland (Maastricht) en vervolgens naar Amsterdam.

Memoires Geschreven door Morris Zomerplaag 1944-1945 Over de aankomst vanuit kamp Westerbork in Bergen-Belsen. Uitgebreid en gedetailleerd verslag over zijn ervaringen tijdens het Tröbitz transport en met name over de maanden na de bevrijding in Tröbitz door de Russen. Verslag van de terugreis vanuit Tröbitz naar Nederland (Maastricht) en vervolgens naar Amsterdam.

Memoires van Morris Zomerplaag

1942

November 1942

Van: Fuldauer, Henri Aan: zuster en allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-01 Onderwerp: pakje ontvangen; de brief is voor allen bestemd; volgens de nieuwe bepalingen mag alleen van dit briefmodel gebruik gemaakt worden; bij antwoorden alleen gebruik maken van het aangehechte antwoord formulier en enkel op de lijnen schrijven; de schrijver is gezond en zal aanstaande zaterdag 55 jaar worden…

Van: Fuldauer, Henri Aan: zuster en allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-01 Onderwerp: pakje ontvangen; de brief is voor allen bestemd; volgens de nieuwe bepalingen mag alleen van dit briefmodel gebruik gemaakt worden; bij antwoorden alleen gebruik maken van het aangehechte antwoord formulier en enkel op de lijnen schrijven; de schrijver is gezond en zal aanstaande zaterdag 55 jaar worden…

Brief van Henri Fuldauer aan lieve zuster en allen vanuit kamp Westerbork

Verklaring afgegeven door het Militair Gezag&nbsp; Bestemd voor: Stad, Meijer Datum: 1945-07-16&nbsp; Betreft verklaring dat M. Stad een ex-politieke gevangene is, die zich verdienstelijk heeft gemaakt met illegaal werk. Het verzoek is om hem alle mogelijke faciliteiten te verlenen.

Verklaring afgegeven door het Militair Gezag&nbsp; Bestemd voor: Stad, Meijer Datum: 1945-07-16&nbsp; Betreft verklaring dat M. Stad een ex-politieke gevangene is, die zich verdienstelijk heeft gemaakt met illegaal werk. Het verzoek is om hem alle mogelijke faciliteiten te verlenen.

Verklaring Militair Gezag voor Meijer Stad

Plaatsen in kamp Westerbork

Vrouwenbarakken kamp Westerbork

Van: Visser, E. (echtgenote) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Blz.: 2

Van: Visser, E. (echtgenote) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-08 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Blz.: 2

Brief van E. Visser aan A. Visser vanuit Amsterdam

Aan: Lierens, D. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: verzenden van een pakket aan David Lierens, barak 68.

Aan: Lierens, D. Van:&nbsp;Lierens, H. Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: verzenden van een pakket aan David Lierens, barak 68.

Bewijs van verzending van een pakket aan David Lierens in kamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

Januari 1942

December 1942

Augustus 1942

Oktober 1942

Maart 1942

April 1942

Mei 1942

Juni 1942

Juli 1942

September 1942

Februari 1942

Mededeling Datum: 1943-11-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Diëten

Mededeling Datum: 1943-11-08 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Diëten

Mededeling over diëten

Onderwerp: ontslag van gedetineerden. Datum: 1945

Onderwerp: ontslag van gedetineerden. Datum: 1945

Instructie over wat te doen bij het ontslag van een gedetineerde in Interneringskamp Westerbork