In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Hans (Barend) Aan: Lieve schat (Tilly) Plaats: Westerbork, kamp, Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-11 Onderwerp: ontslagpapieren, vestigingsadres en plaats, wijze van vervoer, aantallen NSB'ers. Barend hoopt de volgende week met autovervoer het kamp te kunnen verlaten. Hij heeft een voorlopig adres opgegeven, omdat hij niet weet waar hij en zijn vrouw in Epe kunnen wonen. Hij weet ook niet waar zijn zoontje zich in Heerenveen (onderduik) bevindt. Hij heeft de dominee een brief geschreven. Als hij met zijn vrouw is herenigd in Epe zullen zij beide proberen (op de fiets naar Heerenveen) hun zoon Freddy op te halen. In kamp Westerbork zijn ondertussen 2500 NSB'ers geïnterneerd. Er worden er nog meer verwacht. ‘Wij eruit, zij erin’, schrijft Barend in zijn brief aan zijn vrouw.

Van: Hans (Barend) Aan: Lieve schat (Tilly) Plaats: Westerbork, kamp, Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-11 Onderwerp: ontslagpapieren, vestigingsadres en plaats, wijze van vervoer, aantallen NSB'ers. Barend hoopt de volgende week met autovervoer het kamp te kunnen verlaten. Hij heeft een voorlopig adres opgegeven, omdat hij niet weet waar hij en zijn vrouw in Epe kunnen wonen. Hij weet ook niet waar zijn zoontje zich in Heerenveen (onderduik) bevindt. Hij heeft de dominee een brief geschreven. Als hij met zijn vrouw is herenigd in Epe zullen zij beide proberen (op de fiets naar Heerenveen) hun zoon Freddy op te halen. In kamp Westerbork zijn ondertussen 2500 NSB'ers geïnterneerd. Er worden er nog meer verwacht. ‘Wij eruit, zij erin’, schrijft Barend in zijn brief aan zijn vrouw.

Brief van Barend Schijveschuurder aan Tilly Schijveschuurder-Wessel vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-02-03 Onderwerp: bezoek aan Amsterdam op 23 februari; onrust in het kamp; nieuwe kamporders en nieuwe bewoners; er wordt nog gebouwd. In Duitsland is een aantal steden Jodenvrij verklaard. Gaat het in Nederland ook deze kant op vraagt Werner zich af; zware werkdag in een winterlandschap, vergelijking met het front.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-02-03 Onderwerp: bezoek aan Amsterdam op 23 februari; onrust in het kamp; nieuwe kamporders en nieuwe bewoners; er wordt nog gebouwd. In Duitsland is een aantal steden Jodenvrij verklaard. Gaat het in Nederland ook deze kant op vraagt Werner zich af; zware werkdag in een winterlandschap, vergelijking met het front.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Op de achtergrond staat een (kinder-) koor.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Op de achtergrond staat een (kinder-) koor.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Deelnemers aan de dienst.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Deelnemers aan de dienst.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Zicht op het (kinder-)koor, de dirigent en de muzikale begeleiding.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Zicht op het (kinder-)koor, de dirigent en de muzikale begeleiding.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt.

Foto van een still uit de Westerborkfim

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampcommandant A.K. Gemmeker (nauwelijks zichtbaar) en een andere SS'er op het perron bij de vetrekkende trein.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: kampcommandant A.K. Gemmeker (nauwelijks zichtbaar) en een andere SS'er op het perron bij de vetrekkende trein.

Lagerbefehl No. 46&nbsp; Datum: 1943-08-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Verlof; nieuw dienstbereich

Lagerbefehl No. 46&nbsp; Datum: 1943-08-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Verlof; nieuw dienstbereich

Lagerbefehl No. 46

Lagerbefehl No. 46&nbsp; Datum: 1943-08-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verlof; nieuw Dienstbereich (12), onder leiding van Beyer.

Lagerbefehl No. 46&nbsp; Datum: 1943-08-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verlof; nieuw Dienstbereich (12), onder leiding van Beyer.

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 25

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampcommandant Gemmeker in het midden, omringd door andere SS'ers en Ordnungspolizei; kampgevangene Heinz Todtmann staat helemaal rechts.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampcommandant Gemmeker in het midden, omringd door andere SS'ers en Ordnungspolizei; kampgevangene Heinz Todtmann staat helemaal rechts.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-05&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichte inenting tegen difterie&nbsp; Tekst in Nederlands, zie voor Duitse tekst inv.nr. 4829-28

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-05&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichte inenting tegen difterie&nbsp; Tekst in Nederlands, zie voor Duitse tekst inv.nr. 4829-28

Mededeling verplichte inenting tegen difterie

Van: Buijvoets, J.G. Aan: de kampintendant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-21 Onderwerp: verzoek om regelingen ter verbetering van de bewaking, werkomstandigheden en herkenbaarheid, blauwe overalls en witte armbanden met zwarte letters: ‘Kampbewaking’. In overleg met dhr. Brake (zijn naam staat in de brief verkeerd), de commandant der bewaking.

Van: Buijvoets, J.G. Aan: de kampintendant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-21 Onderwerp: verzoek om regelingen ter verbetering van de bewaking, werkomstandigheden en herkenbaarheid, blauwe overalls en witte armbanden met zwarte letters: ‘Kampbewaking’. In overleg met dhr. Brake (zijn naam staat in de brief verkeerd), de commandant der bewaking.

Brief van J. G. Buijvoets aan de kampintendant Van As met een verzoek om regelingen ter verbetering van de bewaking