In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 24 augustus 1943 - Auschwitz

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp;Bewakingsdetachement, Braker Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: verklaring dat twee schrijfmachines ongeoorloofd zijn meegenomen en op bevel van Buijvoets weer zijn teruggebracht, maar in defecte toestand.&nbsp;

Van: Buijvoets, J.G. Aan:&nbsp;Bewakingsdetachement, Braker Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-18 Onderwerp: verklaring dat twee schrijfmachines ongeoorloofd zijn meegenomen en op bevel van Buijvoets weer zijn teruggebracht, maar in defecte toestand.&nbsp;

Verklaring van J. G. Buijvoets aan het Bewakingsdetachement (Braker)

Hugo Bettelheim is vanuit Amsterdam teruggekeerd naar Wenen. Hij werd in de tweede helft van oktober 1939 na de inval in Polen door het Centraal Bureau voor Joodse Emigratie samen met 1.500 Joodse mannen vanuit Wenen naar Nisko am San gedeporteerd. Verdere transporten reisden van Moravië-Ostrava (Ostrava) en Katowice (Katowice) naar Nisko. Maar slechts een klein aantal van de 4.750 tot 4.900 gedeporteerden kwam in het kamp terecht, de anderen werden verjaagd door de SS. Honderden zwierven rond in het district Lublin. De meesten kwamen in de Sovjet-Unie terecht, waar hun sporen verloren zijn gegaan. 198 mannen konden terugkeren naar Wenen nadat de actie in maart 1940 werd afgeblazen. Zie ook https://nisko-transports.ehri-project.eu/

Van: Het Rode Kruis, Informatie Bureau Aan: van Dam, Jacob (broer van Joseph/Jaap) Plaats: Amsterdam Datum: 1946-04-23 Onderwerp: het lot van het gezin de Winter-van Dam. Moeder en kinderen zijn naar Auschwitz doorgestuurd en vader is in het plaatsje Cosel uit de trein gezet om verder te worden doorgestuurd.

Van: Het Rode Kruis, Informatie Bureau Aan: van Dam, Jacob (broer van Joseph/Jaap) Plaats: Amsterdam Datum: 1946-04-23 Onderwerp: het lot van het gezin de Winter-van Dam. Moeder en kinderen zijn naar Auschwitz doorgestuurd en vader is in het plaatsje Cosel uit de trein gezet om verder te worden doorgestuurd.

Brief van het Rode Kruis over het lot van het gezin de Winter-van Dam

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: over verplicht dragen van een Jodenster tijdens de bezettingsjaren.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: over verplicht dragen van een Jodenster tijdens de bezettingsjaren.

Brief van het Rode Kruis over het dragen van een Jodenster tijdens de bezetting betreffende Nathan Cohen

Van: Kroonenberg, M.&nbsp; Aan: Blazer, Fam.&nbsp; Plaats: Bergen-Belsen&nbsp; Datum: 1944-01-19&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; geen zorgen maken. In Duits geschreven. Het echtpaar zou op 14 september 1943 naar Theresienstadt doorgestuurd worden. De trein kwam echter in Bergen-Belsen terecht. Pas eind januari 1944 ging dit transport alsnog naar Theresienstadt.

Van: Kroonenberg, M.&nbsp; Aan: Blazer, Fam.&nbsp; Plaats: Bergen-Belsen&nbsp; Datum: 1944-01-19&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; geen zorgen maken. In Duits geschreven. Het echtpaar zou op 14 september 1943 naar Theresienstadt doorgestuurd worden. De trein kwam echter in Bergen-Belsen terecht. Pas eind januari 1944 ging dit transport alsnog naar Theresienstadt.

Briefkaart van M. Kroonenberg aan fam. Blazer vanuit Bergen-Belsen

Muziek kamp Westerbork

Kinderkoor kamp Westerbork

Specifieke groepen kampbewoners

Gruppe Bühne

Van: republik Osterreich, Bundeshaupstadt Wien Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1926-03-31 Onderwerp: betreft burgerschap, lid van de Oostenrijkse gemeenschap van Fritz Tauber.

Van: republik Osterreich, Bundeshaupstadt Wien Aan: Tauber, Fritz Plaats: Wenen Datum: 1926-03-31 Onderwerp: betreft burgerschap, lid van de Oostenrijkse gemeenschap van Fritz Tauber.

Heimatschein van Fritz Tauber

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-08 Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Westerbork. Hij vergist zich mogelijk met het adres en verwart kamp Westerbork met het Joodse werkkamp de Wit(t)e Peal. Mogelijk is hij hier voor zijn komst naar kamp Westerbork geweest.

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-08 Onderwerp: beschrijving situatie in kamp Westerbork. Hij vergist zich mogelijk met het adres en verwart kamp Westerbork met het Joodse werkkamp de Wit(t)e Peal. Mogelijk is hij hier voor zijn komst naar kamp Westerbork geweest.

Brief van Charles Vecht aan den heer Blauw vanuit kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf Een groep vrouwen en kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Een groep vrouwen en kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Werken op het land bij kamp Westerbork

Van: Waterman, Chaja&nbsp; Aan: Mir (Mirjam Waterman) en Jaap&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Vader ligt in het ziekenhuis, hij heeft het moeilijk; over bezoeken aan hem; moeder is ouder geworden en een rots in de branding voor velen in de barak. Maurits werkte eerst op het land, ging klagen bij de dokter en doet nu niets meer. Hij slaapt in de mannenbarak. De omstandigheden in Westerbork zijn zwaar. Je wordt hard, het raakt je niet meer. Je went er bijna aan. Veel mensen onder elkaar, slapen en eten in dezelfde ruimte. Het binnenwerk bestaat uit vegen en zakken uithalen, vieze Jute zakken (matrassen). Een half uur per dag wandelen onder leiding van OD'ers of langer, rekken door w.c bezoek. Kan alleen met aardige OD'ers. Chaja zegt tussen de regels door hier iets over. Als meisje leer je veel in het kamp. Je hoort en ziet dingen waarvan je het bestaan niet kende…. In de vrouwenzaal van de barak is een weeshuis ondergebracht met veel kinderen. De meesten zijn jonger dan Chaja. Ze heeft het ook over een eventueel vertrek…

Van: Waterman, Chaja&nbsp; Aan: Mir (Mirjam Waterman) en Jaap&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943 Onderwerp: dagelijks leven in kamp. Vader ligt in het ziekenhuis, hij heeft het moeilijk; over bezoeken aan hem; moeder is ouder geworden en een rots in de branding voor velen in de barak. Maurits werkte eerst op het land, ging klagen bij de dokter en doet nu niets meer. Hij slaapt in de mannenbarak. De omstandigheden in Westerbork zijn zwaar. Je wordt hard, het raakt je niet meer. Je went er bijna aan. Veel mensen onder elkaar, slapen en eten in dezelfde ruimte. Het binnenwerk bestaat uit vegen en zakken uithalen, vieze Jute zakken (matrassen). Een half uur per dag wandelen onder leiding van OD'ers of langer, rekken door w.c bezoek. Kan alleen met aardige OD'ers. Chaja zegt tussen de regels door hier iets over. Als meisje leer je veel in het kamp. Je hoort en ziet dingen waarvan je het bestaan niet kende…. In de vrouwenzaal van de barak is een weeshuis ondergebracht met veel kinderen. De meesten zijn jonger dan Chaja. Ze heeft het ook over een eventueel vertrek…

Brief van Chaja Waterman aan Mir en Jaap vanuit kamp Westerbork

Van: Directeur R.L.W.S.&nbsp; Aan: Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen&nbsp; Plaats: Emmen&nbsp; Datum: 1939-10-21&nbsp; Onderwerp: kosten opgave landbouw, tuinbouw en veeteelt onderwijs

Van: Directeur R.L.W.S.&nbsp; Aan: Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen&nbsp; Plaats: Emmen&nbsp; Datum: 1939-10-21&nbsp; Onderwerp: kosten opgave landbouw, tuinbouw en veeteelt onderwijs

Brief van de directeur van R.L.W.S. aan Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de en Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-10 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: dagelijks komen nieuwe slachtoffers het kamp binnen. Sinds de schrijfster er is, zijn er uit Den Haag enkele duizenden mensen binnengekomen. ‘Gisteren 130 uit de gevangenis uit Amersfoort’. Vandaag zijn er weer honderden Amsterdammers binnengekomen. Vannacht gaat er een groot transport weer weg'. Van Selly zijn een paar nieuwe kaplaarsjes gestolen. Er wordt in de barak veel gestolen: boter, jam, een nachtpon, een kruik en een drinkbeker is de schrijfster kwijtgeraakt. Louis heeft de hele week nachtdienst en moet hard werken. Toch onzeker over blijven. ‘We kunnen voor elk transport worden opgeroepen’. Ze kan wat de was betreft alleen maar uitspoelen. Ze schrijft over de bewoners van haar barak: moeder met kinderen. Onder andere baby's van enkele weken oud. Veel volwassen en kinderen worden ziek: diarree. Luizencheck gehad. Elke avond borstelen en stofkammen. Verzoek om voedsel en ook kleding voor de kinderen…

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de en Stranders, Louis Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-10 Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: dagelijks komen nieuwe slachtoffers het kamp binnen. Sinds de schrijfster er is, zijn er uit Den Haag enkele duizenden mensen binnengekomen. ‘Gisteren 130 uit de gevangenis uit Amersfoort’. Vandaag zijn er weer honderden Amsterdammers binnengekomen. Vannacht gaat er een groot transport weer weg'. Van Selly zijn een paar nieuwe kaplaarsjes gestolen. Er wordt in de barak veel gestolen: boter, jam, een nachtpon, een kruik en een drinkbeker is de schrijfster kwijtgeraakt. Louis heeft de hele week nachtdienst en moet hard werken. Toch onzeker over blijven. ‘We kunnen voor elk transport worden opgeroepen’. Ze kan wat de was betreft alleen maar uitspoelen. Ze schrijft over de bewoners van haar barak: moeder met kinderen. Onder andere baby's van enkele weken oud. Veel volwassen en kinderen worden ziek: diarree. Luizencheck gehad. Elke avond borstelen en stofkammen. Verzoek om voedsel en ook kleding voor de kinderen…

Brief van Louis en Rosette Stranders aan familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

1958

Vaccinatiekaart Gesundheitswesen Van: Boas, Seraphina Transportnummer: XXIV-7&nbsp; Plaats: Theresienstadt Onderwerp: overzicht van vaccinaties. Aantekening achter buiktyfus

Vaccinatiekaart Gesundheitswesen Van: Boas, Seraphina Transportnummer: XXIV-7&nbsp; Plaats: Theresienstadt Onderwerp: overzicht van vaccinaties. Aantekening achter buiktyfus

Document voor vaccinatie van S. Boas-Prins in Theresienstadt

Sport kamp Westerbork

Boksen kamp Westerbork

Verslag Geschreven door Morris Zomerplaag Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-08 Onderwerp: repatriering; terugkeer in Amsterdam; omstandigheden in Bergen-Belsen; transport van Bergen-Belsen naar Theresienstadt; Tröbitz ; bevrijding door de Russen; plundering van het dorp Blz.: 6

Verslag Geschreven door Morris Zomerplaag Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-08 Onderwerp: repatriering; terugkeer in Amsterdam; omstandigheden in Bergen-Belsen; transport van Bergen-Belsen naar Theresienstadt; Tröbitz; bevrijding door de Russen; plundering van het dorp Blz.: 6

Verslag van Morris Zomerplaag

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, A. Plaats: Amsterdam, Borneokade Datum: 1943-04-05 Onderwerp: Gerson vertelt dat hij en zijn vrouw in de trein zitten naar Westerbork. Ze spreken dank uit voor het pakketje. Afgelopen zondag hebben ze nog een komedie bijgewoond en het optreden van een cellist. Ze hebben zaterdag en zondag slecht geslapen en de kleren nog niet uit gehad.&nbsp; Opmerking: De briefkaart is geschreven in de trein en meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.&nbsp;

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, A. Plaats: Amsterdam, Borneokade Datum: 1943-04-05 Onderwerp: Gerson vertelt dat hij en zijn vrouw in de trein zitten naar Westerbork. Ze spreken dank uit voor het pakketje. Afgelopen zondag hebben ze nog een komedie bijgewoond en het optreden van een cellist. Ze hebben zaterdag en zondag slecht geslapen en de kleren nog niet uit gehad.&nbsp; Opmerking: De briefkaart is geschreven in de trein en meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.&nbsp;

Briefkaart van G. Stoppelman en N. Stoppelman-Blok vanuit de Borneokade

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-09-19 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: met ons gaat het nog goed. Beste wensen voor de verjaardag van de geadresseerde.

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-09-19 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: met ons gaat het nog goed. Beste wensen voor de verjaardag van de geadresseerde.

Briefkaart van Hermann en Erna Heymann aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 8 Datum: 1945-04-25 Onderwerp: commissie van geschillen (zitting in barak 32); bij niet in het bezit zijn van een persoonsbewijs (melden bij de kamprechercheur (Leon Cohen), barak 86; kantine, glazen nodig voor de inkoop van vis en andere levensmiddelen; oorlogsoverzicht; de dag der dagen, binnenkomst van de eerste NSB'ers de vorige dag (24-04).

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 8 Datum: 1945-04-25 Onderwerp: commissie van geschillen (zitting in barak 32); bij niet in het bezit zijn van een persoonsbewijs (melden bij de kamprechercheur (Leon Cohen), barak 86; kantine, glazen nodig voor de inkoop van vis en andere levensmiddelen; oorlogsoverzicht; de dag der dagen, binnenkomst van de eerste NSB'ers de vorige dag (24-04).

Kampkrant/De Westerborker van 25 april 1945 nummer 8

Van: Annie Aan: Rudie&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-17 Onderwerp: Omstandigheden in het kamp en Amstelveen. Met Annie's ouders gaat het goed en Loes is opgeknapt.

Van: Annie Aan: Rudie&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-17 Onderwerp: Omstandigheden in het kamp en Amstelveen. Met Annie's ouders gaat het goed en Loes is opgeknapt.

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Kamporganisatie kamp Westerbork

Dienstbereiche

Dienstbereich Werkstätten I

Dienstbereich Werkstätten II

Dienstbereich Hauptküche

Dienstbereich Erziehung und Fürsorge

Dienstbereich Besondere Lagerwerkstatten

Dienstbereich Frauendienst

Dienstbereich Lagerkommandantur

Dienstbereich Verwaltung

Dienstbereich Ordnungsdienst und Notbereitschaft

Dienstbereich Gesundheitsdienst

Dienstbereich Innendienst

Dienstbereich Aussendienst

Van: Leeuw, de, Louis Aan: Leeuw, de, B., Fam.&nbsp; Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1942-11-01 Onderwerp: werken; omstandigheden; sturen van geld Op briefpapier Kamp Amersfoort.

Van: Leeuw, de, Louis Aan: Leeuw, de, B., Fam.&nbsp; Plaats: Amersfoort, kamp Datum: 1942-11-01 Onderwerp: werken; omstandigheden; sturen van geld Op briefpapier Kamp Amersfoort.

Brief van Louis de Leeuw aan B. de Leeuw vanuit kamp Amersfoort

Van: Praag, van, Alice Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: dagelijkse gang van zaken, rapporten

Van: Praag, van, Alice Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: dagelijkse gang van zaken, rapporten

Brief van Alice van Praag vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: aanvoer van bouwmaterialen via het spoor.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: aanvoer van bouwmaterialen via het spoor.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Personen

Wij gebruiken cookies