In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bekendmaking aan de Barakkenleiders Datum: 1943-09-17 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: controle op postverzending; schrijven van brieven

Bekendmaking aan de Barakkenleiders Datum: 1943-09-17 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: controle op postverzending; schrijven van brieven

Bekendmaking over controle op de postverzending en het schrijven van brieven

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Van: Annie&nbsp; Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie in kamp; sinds enige weken een tafel een een bank bij het bed. Er zullen nog meer bedden uit de barak verdwijnen en vervangen worden door tafels en banken. Annie schrijft haar briefkaart zitten op een kistje op de heide. Regelmatig neemt zij veldbloemen of heide het kamp mee binnen. Vader werkt nog steeds op de schilderwerkplaats (zijn oude beroep) en moeder houdt de barak schoon. Annie heeft voorlopige vrijstelling…

Brief van Annie aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Van: Reens, A. (in opdracht van) Aan: Rudi Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-02 Onderwerp: bedankje voor brieven, groeten. Ze is aan het werk, oud collega's goed aangetroffen.

Briefkaart van Annie Reens aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 22.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 22.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-01 Onderwerp: bedanken voor het pakketje van Stella; familieleden van Werner uit Oss zijn in kamp Westerbork terecht gekomen; opgevangen in het achterafkamertje van de familie…in een familiebarak, koffie gedronken. Het kamertje is een ruimte van komen en gaan van mensen; in de brief van Werner bevinden zich door een kind gescheurde tientjes (3), laten inruilen door iemand zonder een Jodenster; vakantie van Stella is voorbij, ze geeft weer les, ze heeft een vergunning voor een fiets gekregen; trouwplannen, voorbereidingen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling over de verplichting tot baden

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling Datum: 1943-10-29 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Mededeling over het niet doorgaan van uitgifte van scheerzeep

Van: de onderduikouders Aan: beste vriendin (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek van Thijsje Datum: 1943-04-29/1944-04-29 Onderwerp: details over Thijsje; de dag ervoor was hij jarig; over cadeautjes; moeder zal Thijsje niet meer herkennen; Thijsje eet van alles; over eetgedrag; over buiten spelen; hij is zindelijk; over kleding; de onderduikouders zullen hem tot na de oorlog houden; over wassen….

Van: de onderduikouders Aan: beste vriendin (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek van Thijsje Datum: 1943-04-29/1944-04-29 Onderwerp: details over Thijsje; de dag ervoor was hij jarig; over cadeautjes; moeder zal Thijsje niet meer herkennen; Thijsje eet van alles; over eetgedrag; over buiten spelen; hij is zindelijk; over kleding; de onderduikouders zullen hem tot na de oorlog houden; over wassen….

Brief van de onderduikouders van Thijsje aan zijn moeder Matje Leefsma-Wolf

Mededeling Datum: 1942-12-30 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: personen die buiten het kamp werkzaam zijn dienen zich te melden bij de Joodsche Raad

Mededeling Datum: 1942-12-30 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: personen die buiten het kamp werkzaam zijn dienen zich te melden bij de Joodsche Raad

Mededeling over het melden bij de Joodse Raad van personen die buiten het kamp werken

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Van: Batavier, M. Aan: Ras-Batavier, Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-12 Onderwerp: beschrijving dagelijks leven en vraag om sokken en briefpakketjes.

Briefkaart van M. Batavier aan mevrouw Ras-Batavier vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkkleding uit het hoofdmagazijn.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: werkkleding uit het hoofdmagazijn.

Mededeling over werkkleding uit het hoofdmagazijn

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling over bezoekverbod aan ziekenhuis en informatie over patiënten

De woning van de kampcommandant (Buijvoets) Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948

De woning van de kampcommandant (Buijvoets) Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948

Foto van de woning van de commandant in het Interneringskamp Westerbork

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart Van: fam. Kornalijnslijper Aan: Jong, de, H. Plaats: Haren Datum: 1943 Onderwerp: als jullie deze kaart ontvangen zijn wij niet meer op W. (Westerbork) Waarschijnlijk uit de trein gegooid

Briefkaart van de familie Kornalijnslijper aan H. de Jong vanuit de trein

Adres op enveloppe: De heer A. Reens, Hoendiepstraat 42, Amsterdam (Z). Afzender: D. Reens-de Jonge Urbach, Westerbork-Hooghalen, barak 57 Poststempel: Assen, 1943-06-12 aan haar zoon Abraham.

Adres op enveloppe: De heer A. Reens, Hoendiepstraat 42, Amsterdam (Z). Afzender: D. Reens-de Jonge Urbach, Westerbork-Hooghalen, barak 57 Poststempel: Assen, 1943-06-12 aan haar zoon Abraham.

van Dina Reens-de Jonge Urbach aan Abraham Reens vanuit kamp Westerbork

1940

September 1940

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-09-14 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19 Onderwerp: Mogelijk in oktober of november naar een nieuwe bestemming, vader zou graag elke week wat boter willen hebben, 20 gulden met vader verrekend. Martin (?) is vertrokken. Hij was gisteren heel somber.

Van: Heymann, Hermann en Erna Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-09-14 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19 Onderwerp: Mogelijk in oktober of november naar een nieuwe bestemming, vader zou graag elke week wat boter willen hebben, 20 gulden met vader verrekend. Martin (?) is vertrokken. Hij was gisteren heel somber.

Briefkaart van Hermann en Erna Heymann aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus met zijn zoontje op de kampboerderij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: beheerder Fledderus met zijn zoontje op de kampboerderij.

Van: Snoek, Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18, 8795-19.

Van: Snoek, Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-19 Onderwerp: transport naar Westerbork Zie ook de briefkaarten: 8795-13, 8795-14, 8795-18, 8795-19.

Briefkaart van Lini Snoek aan H. Snoek vanuit de trein

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen rijden een lorrie gevuld met oude batterijen de batterijsloperij naar binnen.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen rijden een lorrie gevuld met oude batterijen de batterijsloperij naar binnen.&nbsp;

Van: Departement van Financien Aan: Abrahams, J.M. Plaats: Deventer Datum: 1943-04-01 Onderwerp: Verwijdering uit den openbaren dienst van personen die met Joden gehuwd zijn.

Van: Departement van Financien Aan: Abrahams, J.M. Plaats: Deventer Datum: 1943-04-01 Onderwerp: Verwijdering uit den openbaren dienst van personen die met Joden gehuwd zijn.

Brief van het Departement van Financiën aan J. M. Abrahams

Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-18 Plaats: Westerbork, kamp

Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is teruggesteld van het transport van morgen Datum: 1942-10-18 Plaats: Westerbork, kamp

Vrijstelling van transport voor Saartje Kruimink-van Dam

Van: Vegelien, R. Aan: de Chefs der Diensten en Bedrijven Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: uitreiking werkfiches aan de tewerkgestelde mannen en vrouwen.

Van: Vegelien, R. Aan: de Chefs der Diensten en Bedrijven Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945 Onderwerp: uitreiking werkfiches aan de tewerkgestelde mannen en vrouwen.

Mededeling van R. Vegelien aan de Chefs der Diensten en Bedrijven over de uitreiking van werkfiches

De bouw van barakken in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942.&nbsp; Betreft de binnenkant van de barak. Goed te zien zijn de spanten en de vloer. De barakken werden in het voorjaar van 1942 gebouwd en vanaf het moment (na 15 juli 1942) dat kamp Westerbork een doorgangskamp werd in gebruik genomen.&nbsp;

De bouw van barakken in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942.&nbsp; Betreft de binnenkant van de barak. Goed te zien zijn de spanten en de vloer. De barakken werden in het voorjaar van 1942 gebouwd en vanaf het moment (na 15 juli 1942) dat kamp Westerbork een doorgangskamp werd in gebruik genomen.&nbsp;

Bouw van een grote woonbarak

Van: Wethouder voor Arbeidszaken Kropman Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-02-15 Onderwerp: verbod in dienst nemen joodse ambtenaren

Van: Wethouder voor Arbeidszaken Kropman Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-02-15 Onderwerp: verbod in dienst nemen joodse ambtenaren

Brief

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de vliegtuigsloperij. Op de achtergrond is een lorrie, het smalspoor en barak 107 te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in de vliegtuigsloperij. Op de achtergrond is een lorrie, het smalspoor en barak 107 te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de barak van de tandartspraktijk in het kamp.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: de barak van de tandartspraktijk in het kamp.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in het Asserbos.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in het Asserbos.

Van: Liesje en Joop Aan: Batavier, Mevr. Plaats: Trein (poststempel Nieuweschans) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: 'Wij zijn door dus stuur geen pakjes meer. We zitten in de beestenwagen. We zullen er zien te komen'.

Van: Liesje en Joop Aan: Batavier, Mevr. Plaats: Trein (poststempel Nieuweschans) Datum: 1943-06-08 Onderwerp: 'Wij zijn door dus stuur geen pakjes meer. We zitten in de beestenwagen. We zullen er zien te komen'.

Briefkaart van Liesje en Joop Batavier aan mevrouw Batavier vanuit de trein gegooid bij Nieuweschans

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de nieuwe waterzuivering; de werking ervan is te zien. Op de achtergrond is de schoorsteenpijp van het ketelhuis van het kamp zichtbaar.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de nieuwe waterzuivering; de werking ervan is te zien. Op de achtergrond is de schoorsteenpijp van het ketelhuis van het kamp zichtbaar.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-10 Onderwerp: een pakje voor tante Lea en en brief is gearriveerd; vertrekkende personen mogen 15 kg aan bagage meenemen; Werner ontving een brief van Hans Stawski. Deze uit het kamp ontslagen persoon blijkt een beetje in de put te zitten. Hij krijgt geen bezoek en heeft geen vrienden. Zijn vier jaar kampervaringen komen ook naar boven; kort geleden had Werner in zijn barak een grammofoon en platen met muziek van Beethoven en Mozart.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-02-10 Onderwerp: een pakje voor tante Lea en en brief is gearriveerd; vertrekkende personen mogen 15 kg aan bagage meenemen; Werner ontving een brief van Hans Stawski. Deze uit het kamp ontslagen persoon blijkt een beetje in de put te zitten. Hij krijgt geen bezoek en heeft geen vrienden. Zijn vier jaar kampervaringen komen ook naar boven; kort geleden had Werner in zijn barak een grammofoon en platen met muziek van Beethoven en Mozart.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: scene uit het cabaretprogramma ‘Bunter Abend’ met Liesl Frank en Otto Aurich.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: scene uit het cabaretprogramma ‘Bunter Abend’ met Liesl Frank en Otto Aurich.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Personen