In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Bevrijdingsacties kamp Westerbork

Bevrijdingsplan Dominee Ader

Hachsjara opleidingscentra

Opleidingscentrum Elden

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947 Onderwerp: lot van Judith Lam Mulder-Kanter.

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947 Onderwerp: lot van Judith Lam Mulder-Kanter.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Judith Lam-Mulder-Kanter

Van: van Dam, Jacob Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1950-07-23 Onderwerp: Informatie over familieleden van het Rode kruis dat doorgestuurd moet worden naar de notaris.

Van: van Dam, Jacob Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1950-07-23 Onderwerp: Informatie over familieleden van het Rode kruis dat doorgestuurd moet worden naar de notaris.

Brief van Jacob van Dam aan zijn broer Joseph over verklaringen van het Rode Kruis

Sterilisatie-actie kamp Westerbork

De Westerborker van 20 april 1945 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-20 Onderwerp: wie nu niet naar zijn krachten meewerkt; goed nieuws; mededeling van de kamppolitie; elektrische stroom; uitbreiding kamppolitie; front in Nederland; postkantoor; kantine; kledingmagazijn; bridgedrive; melk- en etenskannen; de was.

De Westerborker van 20 april 1945 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-20 Onderwerp: wie nu niet naar zijn krachten meewerkt; goed nieuws; mededeling van de kamppolitie; elektrische stroom; uitbreiding kamppolitie; front in Nederland; postkantoor; kantine; kledingmagazijn; bridgedrive; melk- en etenskannen; de was.

kampkrant 'De Westerborker nummer 4 van 20 april 1945

Van: Dienstbereich 1, Verwaltung Aan: &nbsp;Gassmann, Heinrich Geboren: 1913-08-25&nbsp; Datum: 1944-12-10 Plaats Westerbork, kamp, barak 18 Onderwerp: In verband met Austausch (uitwisseling) moet Heinrich met benodigde papieren verschijnen bij Verwaltung, barak 86, op 11 december 1944 om tien uur. &nbsp;

Van: Dienstbereich 1, Verwaltung Aan: &nbsp;Gassmann, Heinrich Geboren: 1913-08-25&nbsp; Datum: 1944-12-10 Plaats Westerbork, kamp, barak 18 Onderwerp: In verband met Austausch (uitwisseling) moet Heinrich met benodigde papieren verschijnen bij Verwaltung, barak 86, op 11 december 1944 om tien uur. &nbsp;

Oproep van Dienstbereich 1 voor Heinrich Gassmann

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10-27 Onderwerp: lot van Helena Lam-Mulder Kanter, Karel Lam en Judith Lam-Mulder Kanter

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-10-27 Onderwerp: lot van Helena Lam-Mulder Kanter, Karel Lam en Judith Lam-Mulder Kanter

Brief van het Rode Kruis over het toezenden van verklaringen

Klassieke muziek kamp Westerbork

Kamporkest kamp Westerbork

Eliazer Pachter werd op 28 mei 1943 door het Duitse Obergericht ter dood veroordeeld wegens verboden wapenbezit. Hij was op 18 januari van dat jaar op het station te Amsterdam opgepakt met een vals persoonsbewijs en een geladen pistool, en overgebracht naar het Huis van Bewaring in Amsterdam. Op 24 april 1943 was hij met enkele andere gevangenen overgebracht van het Huis van Bewaring in Amsterdam naar de Strafgevangenis in Utrecht. Hij werd op 2 juli 1943 op de Waalsdorpervlakte geëxecuteerd, zijn stoffelijk overschot werd op een onbekende plaats in de duinen begraven. Het graf werd na de oorlog teruggevonden, zijn stoffelijke resten konden in 2015 worden geïdentificeerd.

Van: de Leeuw(e), Eveline (briefkaart is hoogstwaarschijnlijk door een ander persoon (vader) voor Eveline geschreven) Aan: de Mulder, P. Plaats: Westerbork, kamp, barak 81A Datum: 1943-05-21 Onderwerp: behoefte aan pakketjes, afgeven bij de familie Nord of bij de Joodse Raad; brief voor Bernhard gelezen, jammer van oom Bernhard en tante Helena (op 4 mei doorgestuurd); papa ligt in barak 83 B en mama ligt in barak 66; opa en oma nog even gezien (op 11-05 doorgestuurd); een pyjama voor papa…

Van: de Leeuw(e), Eveline (briefkaart is hoogstwaarschijnlijk door een ander persoon (vader) voor Eveline geschreven) Aan: de Mulder, P. Plaats: Westerbork, kamp, barak 81A Datum: 1943-05-21 Onderwerp: behoefte aan pakketjes, afgeven bij de familie Nord of bij de Joodse Raad; brief voor Bernhard gelezen, jammer van oom Bernhard en tante Helena (op 4 mei doorgestuurd); papa ligt in barak 83 B en mama ligt in barak 66; opa en oma nog even gezien (op 11-05 doorgestuurd); een pyjama voor papa…

Briefkaart van Eveline de Leeuw(e) aan familie (P. de Mulder) vanuit kamp Westerbork

Foto van Abraham Roos

Verzoek Van: Verwaltung Arbeitseinteilung Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-24 Onderwerp: ze is bij de reinigingsdienst van het ziekenhuis ingedeeld en wordt verzocht zich morgen te melden bij de heer Goldstein in barak 86.

Verzoek Van: Verwaltung Arbeitseinteilung Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-24 Onderwerp: ze is bij de reinigingsdienst van het ziekenhuis ingedeeld en wordt verzocht zich morgen te melden bij de heer Goldstein in barak 86.

Verzoek aan Estella de Jong-Cohen zich te melden bij de heer Goldstein in barak 86

Van: Houtvester Assen Aan: Rijksgebouwendienst Plaats: Assen Datum: 1939-09-01 Onderwerp: Bezwaar tegen lozing van afvalwater in de Wijk, &nbsp;betalen van grondbelasting door het Ministerie van Binnenlandse Zaken voor het gebruik van 100 ha. voor het Vluchtelingenkamp.

Van: Houtvester Assen Aan: Rijksgebouwendienst Plaats: Assen Datum: 1939-09-01 Onderwerp: Bezwaar tegen lozing van afvalwater in de Wijk, &nbsp;betalen van grondbelasting door het Ministerie van Binnenlandse Zaken voor het gebruik van 100 ha. voor het Vluchtelingenkamp.

Brief van Houtvester Assen aan Rijksgebouwendienst

Het crematorium van het kamp. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945. Het interieur van het crematorium (oven)

Het crematorium van het kamp. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945. Het interieur van het crematorium (oven)

Foto van de oven van het crematorium in de periode van het Interneringskamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw bindt het koren bijeen in een korenveld.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Een vrouw bindt het koren bijeen in een korenveld.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Koren bijeenbinden op het land bij kamp Westerbork

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1945-06-22&nbsp; Onderwerp: verzoek &nbsp;van de commandant van de bewakingstroepen om een deel van de landbouwschuur (zwarte schuur) te mogen gebruiken voor de stalling van 3 motoren, waarvan één met zijspan, inclusief een slaapplaats.

Van: Boswachter&nbsp; Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1945-06-22&nbsp; Onderwerp: verzoek &nbsp;van de commandant van de bewakingstroepen om een deel van de landbouwschuur (zwarte schuur) te mogen gebruiken voor de stalling van 3 motoren, waarvan één met zijspan, inclusief een slaapplaats.

Brief van de boswachter aan Houtvester Assen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-01 Onderwerp: Werner ziet de toekomst zwaar in; over zijn gevoelens voor Stella; het kamp heeft last van 'Drentitis', (depressies); geen cadeau voor de verjaardag van Stella, er valt in het kamp niets uit te zoeken, het kamp bevindt zich ‘diep in de rimboe’ (woorden van commandant Schol); smokkelen van de brief van Stella.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-01 Onderwerp: Werner ziet de toekomst zwaar in; over zijn gevoelens voor Stella; het kamp heeft last van 'Drentitis', (depressies); geen cadeau voor de verjaardag van Stella, er valt in het kamp niets uit te zoeken, het kamp bevindt zich ‘diep in de rimboe’ (woorden van commandant Schol); smokkelen van de brief van Stella.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Op de achtergrond staat een (kinder-) koor.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Kerkdienst in barak 9 geleid door Srul Tabaksblatt. Op de achtergrond staat een (kinder-) koor.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Personen