In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 30 november 1942 - Auschwitz

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje. Kampgevangenen zijn bezig met de het lossen van een boot. De (bouw)materialen worden overgeheveld in een lorrie van het smalspoortreintje.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk de laatste keer.

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk de laatste keer.

Briefkaart van een onbekend persoon aan familie vanuit kamp Westerbork

Gedicht Aan: Herrn David Onderwerp: In het gedicht worden verschillende gerechten genoemd, over het hoe en wat er wel en niet in de gerechten thuishoort. De aanleiding van het schrijven van het gedicht is niet duidelijk.

Gedicht Aan: Herrn David Onderwerp: In het gedicht worden verschillende gerechten genoemd, over het hoe en wat er wel en niet in de gerechten thuishoort. De aanleiding van het schrijven van het gedicht is niet duidelijk.

Gedicht voor kok Ernst David

Organisatieschema Technische Dienst en Bedrijven. Oude toestand Datum: 1945-1946

Organisatieschema Technische Dienst en Bedrijven. Oude toestand Datum: 1945-1946

Schema van organisatie (oude situatie) van de technische Dienst in Interneringskamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Jettie (1931) Aan: beste tante Ali, An en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04 Onderwerp: ontvangst van pakketten en ansichtkaarten; verzoek om wc-papier; ziekenhuis; barak 67; weeshuis

Van: Zomerplaag, Jettie (1931) Aan: beste tante Ali, An en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04 Onderwerp: ontvangst van pakketten en ansichtkaarten; verzoek om wc-papier; ziekenhuis; barak 67; weeshuis

Briefkaart van Jettie Zomerplaag aan haar familie vanuit kamp Westerbork

Enveloppe behorend bij brief inv.nr. 2088-2

Enveloppe behorend bij de brief van Jet

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-26 Onderwerp: het is zondagmiddag, Werner heeft tijd voor het schrijven van een uitgebreide brief, anderen doen een dutje of lezen een boek. Er is veel onrust bij Werner; een pakketje ontvangen voor de Solomons; Tilly Spitz ligt in het ziekenhuis; ontmoeting met verschillende personen; de inhoud van het gekregen koffertje zal Werner bewaren; over vele zieken in het kamp; mevrouw Mahler heeft een brandwond; over wat Stella te weten is gekomen of Werners werk, waar hij nooit over schrijft; over keuzes, blijven in Amsterdam en wat erna, iedereen zal moeten vertrekken, Nederland zal aan het einde van het jaar vrij van Joden zijn; ‘Dus nog 8 tot 10 maanden en de laatste trein zal vertrekken’; transport van 200 mensen naar Theresienstadt (20 april vertrek vanuit kamp Westerbork, een dag later vanuit Amsterdam), het transport zal aangevuld worden met mensen uit Amsterdam en elders, meestal oud-frontstrijders; er gaan geruchten dat gemengd-gehuwden zullen worden ontslagen; een grammofoon in de barak (barak 21) binnengekomen. Er wordt geluisterd naar opera's en operettes; gisteren was de laatste dag dat Joden uit de provincies zich naar Vught konden begeven. Nu alleen nog Joden in Amsterdam; de Solomons bedanken voor het pakketje, een van hen ligt in barak 82, het ziekenhuis; E. van Minden-Schlossberg bevindt zich nog in het kamp. Ze woont in barak 69, ze was niet thuis; Voor Spitz is een pakketje binnengekomen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-04-26 Onderwerp: het is zondagmiddag, Werner heeft tijd voor het schrijven van een uitgebreide brief, anderen doen een dutje of lezen een boek. Er is veel onrust bij Werner; een pakketje ontvangen voor de Solomons; Tilly Spitz ligt in het ziekenhuis; ontmoeting met verschillende personen; de inhoud van het gekregen koffertje zal Werner bewaren; over vele zieken in het kamp; mevrouw Mahler heeft een brandwond; over wat Stella te weten is gekomen of Werners werk, waar hij nooit over schrijft; over keuzes, blijven in Amsterdam en wat erna, iedereen zal moeten vertrekken, Nederland zal aan het einde van het jaar vrij van Joden zijn; ‘Dus nog 8 tot 10 maanden en de laatste trein zal vertrekken’; transport van 200 mensen naar Theresienstadt (20 april vertrek vanuit kamp Westerbork, een dag later vanuit Amsterdam), het transport zal aangevuld worden met mensen uit Amsterdam en elders, meestal oud-frontstrijders; er gaan geruchten dat gemengd-gehuwden zullen worden ontslagen; een grammofoon in de barak (barak 21) binnengekomen. Er wordt geluisterd naar opera's en operettes; gisteren was de laatste dag dat Joden uit de provincies zich naar Vught konden begeven. Nu alleen nog Joden in Amsterdam; de Solomons bedanken voor het pakketje, een van hen ligt in barak 82, het ziekenhuis; E. van Minden-Schlossberg bevindt zich nog in het kamp. Ze woont in barak 69, ze was niet thuis; Voor Spitz is een pakketje binnengekomen.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Gudema, A.L.&nbsp; Betreft inschrijving bij Schade-Enquête-Commissie&nbsp; Datum: 1945-11-20

Van: Gudema, A.L.&nbsp; Betreft inschrijving bij Schade-Enquête-Commissie&nbsp; Datum: 1945-11-20

van inschrijving bij Schade-Enquête-Commissie

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Sonder-Ausweis van Amerongen, Clara, 29-10-16, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis van Amerongen, Clara, 29-10-16, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: Bauernhof Arbeiten zu verrichten (DB 2).&nbsp; Gültig bis: nur in O.D. Begleitung

Ausweiskarte

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje, dat met het smalspoor vanuit kamp Westerbork bereikbaar is.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op het Oranjekanaal en het haventje, dat met het smalspoor vanuit kamp Westerbork bereikbaar is.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Personen