In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Nathan (Nanny) Citroen &nbsp;heeft van 31 maart 1942 tot 18 juli 1942 in het Joodse Werkkamp Diever B gezeten, in kamer 7.&nbsp;In deze periode hebben Nanny en zijn verloofde Dini van As (uit Amsterdam) elkaar een paar keer in de buurt van Diever/Dieverbrug stiekem kunnen ontmoeten, o.a. een keer als Nanny naar de tandarts gaat. Dit was met behulp van boerenfamilies uit de buurt, waar Dini ook kon overnachten. Op 18 juli 1942 worden Nanny en zijn kameraden onverwacht vanuit Diever overgeplaatst naar Westerbork.&nbsp;Van 18 juli 1942 tot 26 oktober 1942 zit Nanny in Westerbork in Barak II A Zaal 2 Hooghalen (Oost).&nbsp;Later Barak 55 bed no 326 (zijn vader, later in Barak 85(?) Bed no 269).&nbsp;Zondag 25 oktober 1942 schrijft hij nog een (laatste) brief aan Dini, omdat hij mogelijk de volgende dag op transport gesteld wordt. Maandag 26 oktober ontsnapt hij uit Westerbork. In een brief van 27 oktober 1942 van Nanny’s vader Carel Citroen, die ook in Westerbork zit, aan Dini, wordt Nanny’s ontsnapping (en nog van enkele anderen) bevestigd.&nbsp; Van 26 oktober 1942 tot 21 augustus 1943 verblijft Nanny in Amsterdam.&nbsp;Dini regelt een woning in de Laurierstraat 47 I te Amsterdam waar Nanny kan onderduiken.&nbsp;De heer Spett, een oom van Nanny, die gedurende de oorlog met zijn ouders ondergedoken was in een huis op een nabijgelegen gracht, heeft Nanny en Dini wel eens zien lopen. De heer Spett heb ik in 2000 ontmoet, na een oproep van mij in het NIW.&nbsp;Op 21 augustus 1943 wordt Nanny in Amsterdam opnieuw opgepakt. Hij komt op 26 augustus 1943 in kamp Westerbork aan en krijgt een bed toegewezen in strafbarak 67. Op 31 augustus 1943 gaat Nanny Citroen op transport naar Auschwitz. Daar is Nanny geselecteerd om te werken. Hij is ergens in de eerste maanden van 1944 bezweken aan alle ontberingen, een exacte datum en plaats kon na de oorlog niet worden vastgesteld. Zijn officiële overlijdensdatum is vastgelegd op 31 maart 1944 in de omgeving van Auschwitz.

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Een pauze tijdens het werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Een pauze tijdens het werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Pauze tijdens het werken op het land bij kamp Westerbork

Notities&nbsp; Van: Jong-Cohen, de, Estella Onderwerp: aantekeningen over het versturen van pakketten aan haar zwager Henri Kwieser die is gedeporteerd naar Theresienstadt. Estella heeft zich op de hoogte laten brengen door iemand die heeft samengewerkt met Henri Kwieser bij de Joodse Raad.

Notities&nbsp; Van: Jong-Cohen, de, Estella Onderwerp: aantekeningen over het versturen van pakketten aan haar zwager Henri Kwieser die is gedeporteerd naar Theresienstadt. Estella heeft zich op de hoogte laten brengen door iemand die heeft samengewerkt met Henri Kwieser bij de Joodse Raad.

Notitie over de deportatie van Henri Kwieser naar Theresienstadt

Kampgeld Lager Westerbork 10 Cent Blauw-paars Bijz.: Geen nummer

Kampgeld Lager Westerbork 10 Cent Blauw-paars Bijz.: Geen nummer

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Huwelijksfoto van Henri Kwieser en Mirjam Kwieser-Cohen&nbsp;

Huwelijksfoto van Henri Kwieser en Mirjam Kwieser-Cohen&nbsp;

Foto van Henri Kwieser

Reisvergunning Van: Lijdesdorff, R. Om zich van Westerbork naar Amsterdam te begeven. Datum: 1945-07-08

Reisvergunning Van: Lijdesdorff, R. Om zich van Westerbork naar Amsterdam te begeven. Datum: 1945-07-08

Reisvergunning voor René Lijdesdorff voor het definitief verlaten van kamp Westerbork

Lagerbefehl No. 12 Datum: 1943-03-05 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: werktijden; Heidelager

Lagerbefehl No. 12 Datum: 1943-03-05 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: werktijden; Heidelager

Lagerbefehl No. 12

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: van Dam, J. (Jacob) Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-16 Onderwerp: opsporing van Jacob Tas (1892)

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: van Dam, J. (Jacob) Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-16 Onderwerp: opsporing van Jacob Tas (1892)

Brief van het Rode Kruis aan J. van Dam over het lot van Jacob Tas

Van: Mr. ter Veer, &nbsp;B.I.A.A., Directoraat-Generaal voor Bijzondere Rechtspleging Aan: commandanten van Interneringskampen, aalmoezeniers en geestelijke verzorgers Plaats: Den Haag Datum: 1947-10-13 Onderwerp: als vertegenwoordiger de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten voor Interneringskamp Westerbork is benoemd W. Geerts, woonachtig te Assen; ook benoemingen voor andere kampen, waaronder Vught.

Van: Mr. ter Veer, &nbsp;B.I.A.A., Directoraat-Generaal voor Bijzondere Rechtspleging Aan: commandanten van Interneringskampen, aalmoezeniers en geestelijke verzorgers Plaats: Den Haag Datum: 1947-10-13 Onderwerp: als vertegenwoordiger de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten voor Interneringskamp Westerbork is benoemd W. Geerts, woonachtig te Assen; ook benoemingen voor andere kampen, waaronder Vught.

Instructie betreft de benoeming van een vertegenwoordiger van de Stichting Toezicht Politieke Delinquenten voor Interneringskamp Westerbork

Van: Palache-Rosenberg, Jules en Lies Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04/07 Onderwerp: Jules is opgenomen in barak 6, zaal 1; hij is uiterst zwak; dank voor het pakket; komfoortje kan goed van dienst doen; ‘de zuster gevraagd of mamma met ons een beetje in het zonnetje mag lopen’; mogen alleen ‘ s avonds een uurtje bij haar op bezoek komen; ze is verder de hele dag alleen; opsomming wat ze nodig hebben; familie van Fanny ook bij Lies in de barak; Henny is erg zenuwachtig; weer nieuwe pakketjes binnengekomen; ’ s avonds wat voor Jules kunnen meenemen tijdens het bezoekuur; telegram van Siegfried via de Joodse Raad over Barneveld; Lies begrijpt het niet. ze heeft een vraag over de andere opties. ze is doodongerust…

Van: Palache-Rosenberg, Jules en Lies Aan: lieve allemaal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04/07 Onderwerp: Jules is opgenomen in barak 6, zaal 1; hij is uiterst zwak; dank voor het pakket; komfoortje kan goed van dienst doen; ‘de zuster gevraagd of mamma met ons een beetje in het zonnetje mag lopen’; mogen alleen ‘ s avonds een uurtje bij haar op bezoek komen; ze is verder de hele dag alleen; opsomming wat ze nodig hebben; familie van Fanny ook bij Lies in de barak; Henny is erg zenuwachtig; weer nieuwe pakketjes binnengekomen; ’ s avonds wat voor Jules kunnen meenemen tijdens het bezoekuur; telegram van Siegfried via de Joodse Raad over Barneveld; Lies begrijpt het niet. ze heeft een vraag over de andere opties. ze is doodongerust…

Brief van Lies en Jules aan lieve allemaal vanuit kamp Westerbork

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1944-04-29 Onderwerp: wel of niet geschikt voor werk in Duitsland.&nbsp;

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Amsterdam Aan: van Dam, Joseph Plaats: Amsterdam Datum: 1944-04-29 Onderwerp: wel of niet geschikt voor werk in Duitsland.&nbsp;

Verklaring van het Gewestelijke Arbeidsbureau over Joseph van Dam

Cabaret Cabaret (Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943-09 Toneelspelers op toneel voorstellend een schoolklas. Tekst: Ich muss hinaus. Leraar: G. Witepski Leerlingen: Max Ehrlich, Hermann Feiner, Beatrice Lissauer, Hannalore Cahn, Ruth Pagener, Lotte Heider, Ulla Gross en Catharina Frank.

Cabaret Cabaret (Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943-09 Toneelspelers op toneel voorstellend een schoolklas. Tekst: Ich muss hinaus. Leraar: G. Witepski Leerlingen: Max Ehrlich, Hermann Feiner, Beatrice Lissauer, Hannalore Cahn, Ruth Pagener, Lotte Heider, Ulla Gross en Catharina Frank.

Een scene uit de revue Humor und Melodie

Personen