In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Eerstaanwezend ingenieur der Genie Groningen&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1950-02-03&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg.

Van: Eerstaanwezend ingenieur der Genie Groningen&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1950-02-03&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg.

Brief van de ingenieur der Genie in Groningen aan de Houtvester Assen

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1943-01-08 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 65. Onderwerp: verzenden van een pakket.

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1943-01-08 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 65. Onderwerp: verzenden van een pakket.

Bewijs van verzending van een pakket aan Sara Kortoef-Leijden van Amstel in kamp Westerbork

Van: Schuckink Kool, A. dr., hoofd Medische Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-07-22 Onderwerp: bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de gedetineerde arts R.G. Feitsma t.o.v. gedetineerde patiënt J. Belt.

Van: Schuckink Kool, A. dr., hoofd Medische Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1948-07-22 Onderwerp: bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de gedetineerde arts R.G. Feitsma t.o.v. gedetineerde patiënt J. Belt.

Brief van Dr. A. Schuckink Kool aan J. G. Buijvoets in Interneringskamp Westerbork

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: van Dam, Jacob Plaats: Den Haag Datum: 1946-04-16 Onderwerp: het lot van Betje van Dam-van Kollem en Iszaak van Dam.

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: van Dam, Jacob Plaats: Den Haag Datum: 1946-04-16 Onderwerp: het lot van Betje van Dam-van Kollem en Iszaak van Dam.

Brief van het Rode Kruis aan J. van Dam over het lot van Betje van Dam-van Kollem en Iszaak van Dam

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: van Dam, J. (Jacob) Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-16 Onderwerp: opsporing van Jacob Tas (1892)

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Concentratiekampen Aan: van Dam, J. (Jacob) Plaats: Den Haag Datum: 1946-07-16 Onderwerp: opsporing van Jacob Tas (1892)

Brief van het Rode Kruis aan J. van Dam over het lot van Jacob Tas

Van: Overste Stok, A. H. Aan: Buijvoets, J.G. en Kockx, Th. e.a. Plaats: Te Velde Datum: 1945-06-05/1945-06-12 Onderwerp: arbeidsloon tewerk gestelde geïnterneerden en de financiering hiervan. Bl.1: begeleidende brief Bl.2: de instructie kopie van 9137-0854 Do 993 Bl.3+4: 1945-06-01. Regeling tewerkstelling geïnterneerden in landbouwbedrijven. Ondertekend door P. Sterrenberg. Bl. 5: 1945-05-16. Regeling tewerkstelling geïnterneerden in landbouwbedrijven. Ondertekend door J.G. Buijvoets. Bl. 6+7: 1945-06-02. Instructies inzake tewerkstelling van N.S.B' ers in de landbouw op detachement. Bl. 8: Rapport. Bespreking met dhr. Wijnbergen, Heidemij op 25 mei 1945. Ondertekend door Th. Kockx.

Van: Overste Stok, A. H. Aan: Buijvoets, J.G. en Kockx, Th. e.a. Plaats: Te Velde Datum: 1945-06-05/1945-06-12 Onderwerp: arbeidsloon tewerk gestelde geïnterneerden en de financiering hiervan. Bl.1: begeleidende brief Bl.2: de instructie kopie van 9137-0854 Do 993 Bl.3+4: 1945-06-01. Regeling tewerkstelling geïnterneerden in landbouwbedrijven. Ondertekend door P. Sterrenberg. Bl. 5: 1945-05-16. Regeling tewerkstelling geïnterneerden in landbouwbedrijven. Ondertekend door J.G. Buijvoets. Bl. 6+7: 1945-06-02. Instructies inzake tewerkstelling van N.S.B' ers in de landbouw op detachement. Bl. 8: Rapport. Bespreking met dhr. Wijnbergen, Heidemij op 25 mei 1945. Ondertekend door Th. Kockx.

Instructie van Overste A. H. Stok over arbeidsloon en extra kosten van tewerkgestelde gedetineerden

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Bezetting Nederlands-Indië door Japan

Japanse krijgsgevangenen- en interneringskampen

KNIL

Van: Matteman, Barend Aan: Matteman, L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-29 Onderwerp: omstandigheden, waarschijnlijk aanstaande vrijdag de grote reis moeten maken

Van: Matteman, Barend Aan: Matteman, L. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-29 Onderwerp: omstandigheden, waarschijnlijk aanstaande vrijdag de grote reis moeten maken

Briefkaart van Barend Matteman aan L. Matteman vanuit kamp Westerbork

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Abcoude Datum: 1943-06-27 Onderwerp: Henk is op vakantie. Hij heeft een pakketje opgestuurd naar zijn vrouw Stella, die in Westerbork verblijft.

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Abcoude Datum: 1943-06-27 Onderwerp: Henk is op vakantie. Hij heeft een pakketje opgestuurd naar zijn vrouw Stella, die in Westerbork verblijft.

Briefkaart H. de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-23 No. 6 Inhoud: Verkiezing voor hoofd Afdeling I tussen D. Barmes en L. Haagman ; Menu; Mededeling van de kamppolitie over binnenkomst NSB'ers, lijst met namen van personen die zich in Noord-Brabant en Limburg bevinden, diefstal in de kampboerderij; culturele zaken, lezing Ir. levison; gereedschap inleveren in verband met de komst van NSB'ers; oorlogsoverzicht.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-23 No. 6 Inhoud: Verkiezing voor hoofd Afdeling I tussen D. Barmes en L. Haagman ; Menu; Mededeling van de kamppolitie over binnenkomst NSB'ers, lijst met namen van personen die zich in Noord-Brabant en Limburg bevinden, diefstal in de kampboerderij; culturele zaken, lezing Ir. levison; gereedschap inleveren in verband met de komst van NSB'ers; oorlogsoverzicht.

De Westerborker nummer 6 van 23 april 1945

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-24 No. 7 Inhoud: Hygiënische dienst, Dr A. Roosendaal neemt de taken van F. Spanier; verplegend personeel, aanmelden als leerling-verpleegster; mededelingen voor bewoners van Twente en van Zuid-Nederland, verlaten van het kamp; culturele zaken, voordracht W. Lenz; pedicure, afspraak D. Pezaro; Horloges in reparatie bij de heer Blumenzweig kunnen worden afgehaald bij de heer A. Polak; bij het afscheid nemen van F. Spanier; wekker gevraagd voor toezichthouder NSB-barakken; eerbied voor ons gemeenschappelijk bezit; sport, handbal; oorlogsoverzicht.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-24 No. 7 Inhoud: Hygiënische dienst, Dr A. Roosendaal neemt de taken van F. Spanier; verplegend personeel, aanmelden als leerling-verpleegster; mededelingen voor bewoners van Twente en van Zuid-Nederland, verlaten van het kamp; culturele zaken, voordracht W. Lenz; pedicure, afspraak D. Pezaro; Horloges in reparatie bij de heer Blumenzweig kunnen worden afgehaald bij de heer A. Polak; bij het afscheid nemen van F. Spanier; wekker gevraagd voor toezichthouder NSB-barakken; eerbied voor ons gemeenschappelijk bezit; sport, handbal; oorlogsoverzicht.

De Westerborker nummer 7 van 24 april 1945

Plattegrond met riolering en gevels van barak 49&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-08 Opmerking: riolering en woonfunctie

Plattegrond met riolering en gevels van barak 49&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-10-08 Opmerking: riolering en woonfunctie

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 49 in het woonoord Schattenberg

Als Salomon Zeelander 19 jaar is, wordt hij gekeurd voor de Nationale Militie. Vrijgesteld wegens te klein, 1545 mm en lichte gebreken, staat op het keuringsformulier, en als beroep diamantslijper. Op 22 september 1898 wordt Salomon ingeschreven als lid van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond (ANDB). In 1902 vertrekt Salomon met zijn vrouw Rachel uit Amsterdam naar Borgerhout in België, waar hij als diamantslijper werk vindt in Antwerpen. In Borgerhout worden drie kinderen geboren. In 1914 verhuist het gezin naar Amsterdam. Vijf jaar later keren ze terug naar België waar ze in Antwerpen/Deurne gaan wonen. Na het overlijden van zijn vrouw Rachel in 1938 verhuist Salomon naar Hilversum waar hij in het Sanatorium Zonnestraal wordt opgenomen.&nbsp; Op 4 maart 1943 komt Salomon Zeelander in kamp Westerbork aan. Tien dagen later overlijdt hij in het kamp, en wordt daar op 15 maart 1943 - tegen de Joodse traditie - gecremeerd. De urn met as is op de Joodse begraafplaats in Diemen bijgezet op veld U, het veld waar urnen geplaatst zijn van Joden die in Westerbork gecremeerd zijn.&nbsp; Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Het casino van het kamp.&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945&nbsp; In een van de kamers van het Casino. Het Casino had een woon- en eetgedeelte met keuken. Mej. v.d. Woning, de heer Gmelig Meiling, &nbsp;de heer van Dijk en Beitske Kalma.

Het casino van het kamp.&nbsp; Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945&nbsp; In een van de kamers van het Casino. Het Casino had een woon- en eetgedeelte met keuken. Mej. v.d. Woning, de heer Gmelig Meiling, &nbsp;de heer van Dijk en Beitske Kalma.

Foto van vrij personeel in het Casino van Interneringskamp Westerbork