In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Verjaardagen kamp Westerbork

1943

April 1943

Betje, de oudste dochter uit het gezin van Hartog Härtz en Jetje Härtz-Conen, was op 21 juni 1902 in Harderwijk geboren. Toen zij 24 jaar oud was trouwde zij op 25 augustus 1926 in Harderwijk met Willem Velleman. Willem was toen bijna 26 jaar oud. Hij was op 31 augustus 1901 in Leeuwarden geboren als de zoon van Jacob Velleman en Froukje Drielsma. Kort na hun huwelijk in Harderwijk op 24 september 1926 zijn Betje en Willem naar Leeuwarden vertrokken, waar zij op het adres Nieuwe Buren 109 zijn gaan wonen. Op dat adres werden ook hun beide dochters geboren. Froukje, waarschijnlijk vernoemd naar de moeder van Willem, was geboren op 4 december 1927 en ruim acht jaar later, op 27 augustus 1936, wordt dochter Jetje geboren die weer was weer vernoemd naar de moeder van Betje.&nbsp; Het gezin Velleman verhuisde op 19 september 1939 naar het adres Ramstraat 42, ook in Leeuwar-den. Daar hebben zij gewoond tot 11 december 1942. Daarna wordt het onduidelijk wat er precies met hun gebeurd is. Het is bekend dat zij vanaf die 11e december 1942 in het buitenland waren, maar het is nog niet bekend in welk land dat was en onder welke omstandigheden zij daar verbleven. Misschien waren zij daar naar toe gevlucht, of waren zij daar ondergedoken! Lang heeft het echter niet kunnen duren, want reeds op 11 januari 1943 zijn zij naar kamp Westerbork overgebracht.&nbsp; Bijna vier maanden hebben Betje, Willem en hun twee dochters in kamp Westerbork doorgebracht. Op 4 mei 1943 zijn zij op transport gesteld naar Sobibor. Op die dag vertrokken er 1187 personen vanuit Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor. Drie dagen later, op 7 mei 1943, werd bijna iedereen uit dat transport rechtstreeks vanuit de treinen naar de gaskamers gebracht. Ook Betje, Willem en hun twee dochters zijn daar om het leven gekomen. Betje was toen 40 jaar oud, Willem 41 jaar, Froukje 15 jaar en Jetje 6 jaar oud. In het boek 'De Transportlijsten' staan zij op pagina 93. Willem en de kinderen onder de naam Velleman, Betje onder de naam Velleman-Reartz.

Verklaring afgegeven door het bureau voor Joodsche Inkwartiering, Gemeente Amsterdam Datum: 1942-09-03 (geldig tot 9 september) Verklaring dat Conny de Vries haar intrek neemt bij de heer I. Oostra in afwachting van haar inkwartiering in de Joodsche wijk.

Verklaring afgegeven door het bureau voor Joodsche Inkwartiering, Gemeente Amsterdam Datum: 1942-09-03 (geldig tot 9 september) Verklaring dat Conny de Vries haar intrek neemt bij de heer I. Oostra in afwachting van haar inkwartiering in de Joodsche wijk.

Verklaring Joodsche Inkwartiering betreffende Conny de Vries

Inkwartieringsbiljet Gemeente Amsterdam&nbsp; Van: Tauber, Fam.&nbsp; Afgegeven: 1942-11-26&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Bij Wed. de Leeuw-van Kreveld wordt ten behoeve van de familie Tauber woningruimte gevorderd. Het echtpaar is kort ervoor uit kamp Westerbork ontslagen.

Inkwartieringsbiljet Gemeente Amsterdam&nbsp; Van: Tauber, Fam.&nbsp; Afgegeven: 1942-11-26&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Bij Wed. de Leeuw-van Kreveld wordt ten behoeve van de familie Tauber woningruimte gevorderd. Het echtpaar is kort ervoor uit kamp Westerbork ontslagen.

Bewijs van inkwartiering in Amsterdam voor het echtpaar Tauber

Van: Tauber, Fritz Israel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-20 Vrijgelaten op grond van: Fernmündliche anweisung der Zentralstelle für jüdische auswanderung, Amsterdam

Van: Tauber, Fritz Israel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-20 Vrijgelaten op grond van: Fernmündliche anweisung der Zentralstelle für jüdische auswanderung, Amsterdam

Vrijlatingsbewijs voor Fritz Tauber

Manuscript van Rozette van Cleef Onderwerp: arrestatie; gevangenis; Auschwitz-Birkenau; stenen sjouwen; roodvonk; alleen; fantaseren; ontslag uit het revier; op transport naar Libau; over het leven en werk in Libau; creativiteit; operette en het schrijven van gedichten; veel gedichten werden tijdens het urenlange appel geboren; bevrijding… Het verslag is niet volledig.

Manuscript van Rozette van Cleef Onderwerp: arrestatie; gevangenis; Auschwitz-Birkenau; stenen sjouwen; roodvonk; alleen; fantaseren; ontslag uit het revier; op transport naar Libau; over het leven en werk in Libau; creativiteit; operette en het schrijven van gedichten; veel gedichten werden tijdens het urenlange appel geboren; bevrijding… Het verslag is niet volledig.

Manuscript van Rozette van Cleef over haar verblijf in de gevangenis en verschillende kampen

Chanoeka viering in kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-09 Links op de foto Erika Herz.

Chanoeka viering in kamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-09 Links op de foto Erika Herz.

De viering van Chanoeka in een grote woonbarak

Kinderen.&nbsp; Kinderen aan het spelen bij en op een locomotief (Zick).&nbsp; Kamp Westerbork Datum: 1943-1944 De locomotief (met wagons) werd gebruikt voor verbindingen met onder andere Assen en Groningen voor het ophalen van nieuwe gevangenen en voedsel voor het kamp. &nbsp;

Kinderen.&nbsp; Kinderen aan het spelen bij en op een locomotief (Zick).&nbsp; Kamp Westerbork Datum: 1943-1944 De locomotief (met wagons) werd gebruikt voor verbindingen met onder andere Assen en Groningen voor het ophalen van nieuwe gevangenen en voedsel voor het kamp. &nbsp;

Een locomotief als speelobject voor kinderen in het kamp