In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Freudenberg, Ernst Aan: Leeuw, de, B. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: pakketten; overall Op briefpapier Westerbork

Van: Freudenberg, Ernst Aan: Leeuw, de, B. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944 Onderwerp: pakketten; overall Op briefpapier Westerbork

Brief van Ernst Freudenberg aan B. de Leeuw vanuit kamp Westerbork

Van: Benjamin Mansfeld Aan: den heer… Plaats: Westerbork, kamp, barak 55 Datum: 1943-04-14 Onderwerp: Pakket ontvangen, hartelijk dank

Van: Benjamin Mansfeld Aan: den heer… Plaats: Westerbork, kamp, barak 55 Datum: 1943-04-14 Onderwerp: Pakket ontvangen, hartelijk dank

Briefkaart van Benjamin Mansfeld vanuit kamp Westerbork

Bouw.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op de centrale keuken.&nbsp; Ramen en deuren ontbreken, bouwmaterialen rond de barak.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Het keukengebouw, Vl. kamp'.

Bouw.&nbsp; Bouw van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Zicht op de centrale keuken.&nbsp; Ramen en deuren ontbreken, bouwmaterialen rond de barak.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939.&nbsp; Achter op de foto staat: 'Het keukengebouw, Vl. kamp'.

van het gebouw van de Centrale Keuken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: de onderduikouders van Thijsje (Ies Leefsma) Aan: beste vriendin (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek Thijsje Datum: 1944-01-09 Onderwerp: Thijsje was blij met de kaart van zijn moeder; wat hij er vervolgens mee deed; over zijn opvoeding; over spelen en helpen in de huishouding; allerlei details over Thijsje…

Van: de onderduikouders van Thijsje (Ies Leefsma) Aan: beste vriendin (Matje Leefsma-Wolf) Plaats: onderduikplek Thijsje Datum: 1944-01-09 Onderwerp: Thijsje was blij met de kaart van zijn moeder; wat hij er vervolgens mee deed; over zijn opvoeding; over spelen en helpen in de huishouding; allerlei details over Thijsje…

Brief van de onderduikouders van Thijsje (Ies Leefsma) aan zijn moeder

Van: Kockx, Th. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-15 Onderwerp: instructie voor het uitreiken van warme maatlijden/gebrek aan gamellen.

Van: Kockx, Th. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-15 Onderwerp: instructie voor het uitreiken van warme maatlijden/gebrek aan gamellen.

Instructie van Th Kockx over het uitreiken van warme maaltijden en het gebrek aan gamellen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-16 Onderwerp: Brieven ontvangen, broer van Stella en zijn vrouw zo goed mogelijk van dienst kunnen zijn, 'inderdaad heb ik ze vanmorgen gezocht en gevonden, ook bericht aan je ouders doorgegeven', een drama, de tonelen die zich afspelen zijn onbeschrijfelijk. Als Stella een oproep krijgt, moet ze dat Werner onmiddellijk laten weten. Hij zal met haar meegaan. Ro en Lex zijn na een oponthoud van een uur weer vertrokken. Er wordt gezegd dat ze naar Auschwitz gaan. Er zullen daar 40.000 mensen samengebracht worden om te werken.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-16 Onderwerp: Brieven ontvangen, broer van Stella en zijn vrouw zo goed mogelijk van dienst kunnen zijn, 'inderdaad heb ik ze vanmorgen gezocht en gevonden, ook bericht aan je ouders doorgegeven', een drama, de tonelen die zich afspelen zijn onbeschrijfelijk. Als Stella een oproep krijgt, moet ze dat Werner onmiddellijk laten weten. Hij zal met haar meegaan. Ro en Lex zijn na een oponthoud van een uur weer vertrokken. Er wordt gezegd dat ze naar Auschwitz gaan. Er zullen daar 40.000 mensen samengebracht worden om te werken.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

1959

Karl Michael Schliesser.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940.

Karl Michael Schliesser.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1940.

Karl Michael Schliesser in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Medewerkers van Lippmann-Rosenthal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944 Onderwerp: medewerkers van Lippmann-Rosenthal aan het kaarten. Bij binnenkomende transporten werden zoveel mogelijk waardevolle bezittingen, waardepapieren en geld door deze medewerkers in beslag genomen.

Medewerkers van Lippmann-Rosenthal Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-1944 Onderwerp: medewerkers van Lippmann-Rosenthal aan het kaarten. Bij binnenkomende transporten werden zoveel mogelijk waardevolle bezittingen, waardepapieren en geld door deze medewerkers in beslag genomen.

Foto van medewerkers van de roofbank Lippmann-Rosenthal in kamp Westerbork

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam.&nbsp; Aan: Afdeling Hengelo (O), Deldenerstraat 68.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-11-19 Mededeling van de afdeling registratie van Westerbork: de bagagecontrole is verscherpt; goud, geld, levensmiddelen en bagage worden ingehouden. Grote zendingen zenden aan afd. Voorzorg of ziekenhuis.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam.&nbsp; Aan: Afdeling Hengelo (O), Deldenerstraat 68.&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1942-11-19 Mededeling van de afdeling registratie van Westerbork: de bagagecontrole is verscherpt; goud, geld, levensmiddelen en bagage worden ingehouden. Grote zendingen zenden aan afd. Voorzorg of ziekenhuis.

Foto van een brief van Joodsche Raad voor Amsterdam aan de Afdeling Hengelo (foto)

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; Apotheker. Dhr. van Blaaderen in zijn apotheek.

Het personeel van het kamp.&nbsp; Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945&nbsp; Apotheker. Dhr. van Blaaderen in zijn apotheek.

Foto van apotheker de heer van Blaaderen in zijn apotheek in Interneringskamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene aan het werk met bouwmaterialen bij het eerste wachthuis.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangene aan het werk met bouwmaterialen bij het eerste wachthuis.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Plunjezak Plunjezak strafgevangene Nummer 89 Van mw. Van der Stel-Polderman, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd en uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd.

Plunjezak Plunjezak strafgevangene Nummer 89 Van mw. Van der Stel-Polderman, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd en uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd.

Rugzak van een politieke gevangene

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal.&nbsp;

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op de kampboerderij, de varkensschuur en het smalspoor dat langs de boerderij loopt.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op de kampboerderij, de varkensschuur en het smalspoor dat langs de boerderij loopt.

Van: Annie Aan: Rudie Plaats: Trein Datum: 1943-09-07 Onderwerp: Beschrijving situatie en omstandigheden in de trein. Annie is met haar ouders op weg naar een nieuwe 'woonplaats''. Ze zitten met 32 personen in een wagon. Erich (Zielke) kon niets meer doen voor hun. Ze vraag of Rudi een pakketje wil opsturen naar Jaap Spitz uit barak 69 met wie ze de laatste zomerdagen veel gewandeld heeft op de heide buiten het kamp.

Van: Annie Aan: Rudie Plaats: Trein Datum: 1943-09-07 Onderwerp: Beschrijving situatie en omstandigheden in de trein. Annie is met haar ouders op weg naar een nieuwe 'woonplaats''. Ze zitten met 32 personen in een wagon. Erich (Zielke) kon niets meer doen voor hun. Ze vraag of Rudi een pakketje wil opsturen naar Jaap Spitz uit barak 69 met wie ze de laatste zomerdagen veel gewandeld heeft op de heide buiten het kamp.

Briefkaart van Annie aan Rudie vanuit kamp Westerbork

Van: Loukie (Louis David Swaab) Aan: tante Kee Plaats: Datum: Onderwerp: brief door kind geschreven aan tante

Van: Loukie (Louis David Swaab) Aan: tante Kee Plaats: Datum: Onderwerp: brief door kind geschreven aan tante

Brief van Louis David Swaab aan zijn tante

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op de varkensschuur van de kampboerderij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op de varkensschuur van de kampboerderij.

Barakken.&nbsp; Barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1940 - 1941.&nbsp; Een van de kleine familiebarakken met uitbouw.

Barakken.&nbsp; Barakken in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp; Kamp Westerbork, 1940 - 1941.&nbsp; Een van de kleine familiebarakken met uitbouw.

van een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp in de winter