In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Informatie uit andere archieven

Omstreeks november 1943 werd Eddy Ossendrijver opgenomen door het gezin van Niek en Gerda Jansen-de Gelder in Den Haag. Ze hadden zelf geen kinderen en hij ging voor en neefje door. Hij was toen 2 jaar oud. Eddy was een nakomertje, hij had nog twee halfzussen uit een eerder huwelijk van zijn moeder. Het gezin was afkomstig uit Amsterdam. Zijn onderduikouders hielden veel van hem. Zijn ouders moesten om te kunnen onderduiken valse paspoorten laten maken. Dat deden ze bij een joodse man, die helaas zonder dat ze dit wisten, samenwerkte met de SD. Omdat zijn ouders vonden, dat ook Eddy's naam op hun paspoort moest staan, wist deze jood ook van het bestaan van Eddy. Hij incasseerde het geld voor de paspoorten en verraadde hen toen aan de SD. Eddy's ouders en oma werden opgepakt. De Duitser informeerde naar de verblijfplaats van Eddy en om te proberen hun leven te redden of uit bezorgdheid voor hun kind (de juiste reden is nooit achterhaald) hebben zij Eddy's adres genoemd. Gerda Jansen werd met Eddy van huis opgehaald. Zij moest mee, zogenaamd om Eddy weer aan zijn moeder te laten wennen. Zij werden gevangen gezet in het Oranjehotel. Daar zat ze met Eddy, zijn moeder, zijn oma en nog een tante in één cel. Eddy hing aan zijn onderduikmoeder. Zij had hem versjes geleerd en een gebedje 'Here zegen deze spijs, amen'. Dat deed hij ook in de cel. Doordat &nbsp;Gerda Jansen in haar jeugd naar een Duitse school was geweest, sprak zij vloeiend Duits. Daardoor kon zij bij haar verhoren duchtig tegenwerk geven. Zij heeft gevochten om Eddy bij zich te mogen houden. Zij verklaarde, dat zij uit christelijke naastenliefde voor dit jongetje gezorgd had. Zij zei tegen een hoge Duitse officier dat zij dat ook voor zijn kinderen gedaan zou hebben. Uiteindelijk heeft zij Eddy toch niet kunnen redden. Ze moest hem laten gaan met zijn familie. Maar door haar optreden werd zij enige dagen later vrijgelaten.&nbsp; Gerda Jansen heeft er nooit veel over verteld, maar in haar laatste jaren (ze werd 90 jaar) zei ze telkens: "Wat is er van Eddy geworden. Ik zou nu een grote zoon gehad hebben." Haar nicht heeft uitgezocht waar hij naar toe gebracht is. Eerst naar Westerbork en vandaar naar Auschwitz, waar hij met zijn moeder op 11 februari 1944 is omgebracht. Bij de kerkdienst ter gelegenheid van de begrafenis van mijn tante hebben wij als familie een kaars aangestoken ter nagedachtenis van Eddy, als afsluiting van ook zijn aardse leven. Eddy's koffertje en mijn tante's drinkbere uit ge gevangenis zijn tot haar overlijden door mijn tante bewaard. Ze bevinden zich nu in het Joods Historisch Museum in Amsterdam.&nbsp;

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Voedselhoeveelheden gevangenen kamp Westerbork

Omstanders kamp Westerbork

Bezoeken kamp Westerbork

Zakelijke bezoek kamp Westerbork

Particulier bezoek kamp Westerbork

Van: Bos, Fa.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum:&nbsp;1951-10 Onderwerp: offerte inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork.

Van: Bos, Fa.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Muntendam&nbsp; Datum:&nbsp;1951-10 Onderwerp: offerte inzake verkoop op afbraak van het crematorium te Westerbork.

Brief van familie Bos aan Staatsbosbeheer

Enveloppe Nederlandse Rode Kruis Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1944-01-26 Retour afzender

Enveloppe Nederlandse Rode Kruis Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1944-01-26 Retour afzender

Enveloppe van het Nederlandse Rode Kruis, 1944

Transport Kampgevangenen met bagage staan voor de deportatietrein te wachten. Sommigen staan reeds in de veewagons. Op de voorgrond een kampgevangene die voor de Fliegende Kolonne werkt (zie armband met de letters FK) Kamp Westerbork, 1944-05-19 Een still van een opname uit de Westerborkfilm.

Transport Kampgevangenen met bagage staan voor de deportatietrein te wachten. Sommigen staan reeds in de veewagons. Op de voorgrond een kampgevangene die voor de Fliegende Kolonne werkt (zie armband met de letters FK) Kamp Westerbork, 1944-05-19 Een still van een opname uit de Westerborkfilm.

Kampgevangenen wachtend voor een deportatietrein