In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Foto van het gezin Bloemhard ( met hun twee jongste kinderen Marius en Marijke) en kruidenier Tinus Wold Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)&nbsp; Datum: 1950 Onderwerp: Het echtpaar Bloemhard-Bastiaans was tussen 5 juli 1950 en 28 februari 1951 woonachtig &nbsp;in kamp Schattenberg. Kruidenier Wold speelde in op de behoefte van de nieuwe bewoners.&nbsp;

Foto van het gezin Bloemhard ( met hun twee jongste kinderen Marius en Marijke) en kruidenier Tinus Wold Plaats: Westerbork, kamp (repatriëring)&nbsp; Datum: 1950 Onderwerp: Het echtpaar Bloemhard-Bastiaans was tussen 5 juli 1950 en 28 februari 1951 woonachtig &nbsp;in kamp Schattenberg. Kruidenier Wold speelde in op de behoefte van de nieuwe bewoners.&nbsp;

Foto van het gezin Bloemhard en kruidenier Tinus Wold in (kamp) Schattenberg

Bouw Bouw Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939 Barakken in aanbouw

Bouw Bouw Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939 Barakken in aanbouw

van de bouw van een barak in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Visser, Bertie (dochter van Asser Visser) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-13 Onderwerp: Omstandigheden thuis, razzia's

Van: Visser, Bertie (dochter van Asser Visser) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-13 Onderwerp: Omstandigheden thuis, razzia's

Brief van Bertie Visser aan Asser Visser vanuit Amsterdam

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 3 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: aan mijn vrouw; de Baan; God zij met ons; morgenrit; het menselijke lichaam; wetenschappelijk vraag van de week; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 2de Jaargang, No. 3 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947 Onderwerp: aan mijn vrouw; de Baan; God zij met ons; morgenrit; het menselijke lichaam; wetenschappelijk vraag van de week; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Orgaan met de titel 'Opbouw' uitgegeven voor het ziekenhuis van het Interneringskamp Westerbork

Hamburger Kazerne.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Hamburger kazerne, Erster Hof.&nbsp; Op de andere zijde tekening T 12-015 / 7737-45

Hamburger Kazerne.&nbsp; Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta. Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp; Hamburger kazerne, Erster Hof.&nbsp; Op de andere zijde tekening T 12-015 / 7737-45

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-02-15 Onderwerp: Joodse vluchtelingen uit Zaandam, Hilversum, Arnhem en Utrecht overgebracht naar kamp Westerbork; het kost moeite om al deze mensen onder te brengen; mannen in zalen, vrouwen en kinderen bij families in de familiebarakken, de zalen zijn ook vol, waardoor de eetzalen worden ingericht als onderkomens. In barak 3 zijn nu meer dan 100 personen. Er gaan geruchten over een capaciteit van het kamp voor 20.000 personen; op de 14de enkele wagons met bouwmaterialen gearriveerd; over Stella en Werner.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-02-15 Onderwerp: Joodse vluchtelingen uit Zaandam, Hilversum, Arnhem en Utrecht overgebracht naar kamp Westerbork; het kost moeite om al deze mensen onder te brengen; mannen in zalen, vrouwen en kinderen bij families in de familiebarakken, de zalen zijn ook vol, waardoor de eetzalen worden ingericht als onderkomens. In barak 3 zijn nu meer dan 100 personen. Er gaan geruchten over een capaciteit van het kamp voor 20.000 personen; op de 14de enkele wagons met bouwmaterialen gearriveerd; over Stella en Werner.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. 7 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12-07 Onderwerp: slagzin van de week; het menselijke lichaam; het röntgenapparaat op de polikliniek; gedicht rookrelaas; wetenschappelijke vraag van de week; gedicht middernacht; het recht; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. 7 Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12-07 Onderwerp: slagzin van de week; het menselijke lichaam; het röntgenapparaat op de polikliniek; gedicht rookrelaas; wetenschappelijke vraag van de week; gedicht middernacht; het recht; oude wijsheid in een nieuw kleed.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. 5 Westerbork, Interneringskamp Datum:&nbsp;1946-11-17 Onderwerp: slagzin van de week; gebrek aan belangstelling voor het maken van tekeningen en schilderijen voor de tentoonstelling?; roken; een voetreis door Europa; het menselijke lichaam; onze sigaar; gedicht in de smidse; ons boerenhoekje; wetenschappelijke vraag van de week.

Opbouw Uitgegeven voor het ziekenhuis 1ste Jaargang, No. 5 Westerbork, Interneringskamp Datum:&nbsp;1946-11-17 Onderwerp: slagzin van de week; gebrek aan belangstelling voor het maken van tekeningen en schilderijen voor de tentoonstelling?; roken; een voetreis door Europa; het menselijke lichaam; onze sigaar; gedicht in de smidse; ons boerenhoekje; wetenschappelijke vraag van de week.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-05-15, No. 31 Inhoud: ontvangst van pakketten

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-05-15, No. 31 Inhoud: ontvangst van pakketten

Lagerbefehl No. 31

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk op de landerijen van de kampboerderij. Op de voorgrond het smalspoor en een lorrie volgeladen met bouwmaterialen voor het kamp.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk op de landerijen van de kampboerderij. Op de voorgrond het smalspoor en een lorrie volgeladen met bouwmaterialen voor het kamp.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Groep mannen voor de barak waar de kledingwerkplaats gevestigd was.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941&nbsp; De zesde van links is dhr. Wiltjer.

Groep mannen voor de barak waar de kledingwerkplaats gevestigd was.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941&nbsp; De zesde van links is dhr. Wiltjer.

Groep mannen voor de kledingwerkplaats in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Foto's van het herbegraven van de asresten van op 20 september 1943 gefusilleerde verzetsstrijders (10). Tevens de onthulling van het verzetsmonument. Datum: 1949-05-03

Foto's van het herbegraven van de asresten van op 20 september 1943 gefusilleerde verzetsstrijders (10). Tevens de onthulling van het verzetsmonument. Datum: 1949-05-03

Foto van het herbegraven van de asresten van 10 verzetsstrijders en de onthulling van het monument

Tekening.&nbsp; Tekening van Kok, L. Max Kannewasser en Nol van Wesel (Johnny en Jones) aan het demonteren in de metaalbarak.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-02

Tekening.&nbsp; Tekening van Kok, L. Max Kannewasser en Nol van Wesel (Johnny en Jones) aan het demonteren in de metaalbarak.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944-02

Max Kannewasser en Nol van Wesel aan het werk in de vliegtuigsloperij

Bewarings- en Verblijfskampen

Bewarings- en Verblijfskamp Carel Coenraadpolder

Van: Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-14 Onderwerp: inventarislijst over de per 7 april 1945 voorradige grondstoffen, sloopmateriaal, machines enz.&nbsp;

Van: Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-14 Onderwerp: inventarislijst over de per 7 april 1945 voorradige grondstoffen, sloopmateriaal, machines enz.&nbsp;

Lijst van in het kamp aanwezige grondstoffen, sloopmateriaal en machines

Groep mannen voor de vrijgezellenbarak, barak 4 Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941 Wolfgang Wiener, achterste rij , tweede van links.

Groep mannen voor de vrijgezellenbarak, barak 4 Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1941 Wolfgang Wiener, achterste rij , tweede van links.

Groep mannen voor de vrijgezellenbarak in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Cohen-Bollegraff,&nbsp;Roza Leonora Aan: Saam Plaats: Groningen Datum: 1945-06-27 Onderwerp: Na Bergen-Belsen zijn ze alle drie gezond en wel in Groningen aangekomen. Zij had al gehoord dat Saam en zijn gezin het goed maakten ("Barnevelders" zijn dat hoorden zij in Bergen-Belsen nooit in Auschwitz geweest"). Zij vraagt wanneer de familie en Jules en Lena in het land zijn. Ze hebben nog geen huis en wonen bij vrienden. Ruth is al een grote meid geworden en gaat &nbsp;naar de grote school. In Brussel hoorde ze dat Saam met Claartje Meijers in Amsterdam was. Sally kreeg kort voor de bevrijding vlektyfus, maar het gaat nu goed met hem. Ze hebben bijna een jaar in Bergen-Belsen gezeten, maar ze hebben ook gegeten bij de Russen, waardoor ze er niet zo mager uitzien. Vader en moeder zijn in februari en april 1945 van uitputting gestorven. Of Saam weet waar Elie en Bep, Lena en de kinderen zijn..

Van: Cohen-Bollegraff,&nbsp;Roza Leonora Aan: Saam Plaats: Groningen Datum: 1945-06-27 Onderwerp: Na Bergen-Belsen zijn ze alle drie gezond en wel in Groningen aangekomen. Zij had al gehoord dat Saam en zijn gezin het goed maakten ("Barnevelders" zijn dat hoorden zij in Bergen-Belsen nooit in Auschwitz geweest"). Zij vraagt wanneer de familie en Jules en Lena in het land zijn. Ze hebben nog geen huis en wonen bij vrienden. Ruth is al een grote meid geworden en gaat &nbsp;naar de grote school. In Brussel hoorde ze dat Saam met Claartje Meijers in Amsterdam was. Sally kreeg kort voor de bevrijding vlektyfus, maar het gaat nu goed met hem. Ze hebben bijna een jaar in Bergen-Belsen gezeten, maar ze hebben ook gegeten bij de Russen, waardoor ze er niet zo mager uitzien. Vader en moeder zijn in februari en april 1945 van uitputting gestorven. Of Saam weet waar Elie en Bep, Lena en de kinderen zijn..

Briefkaart

Bewoners en personeel voor de barak waar de kledingwerkplaats gevestigd was.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941&nbsp; De zesde van links is dhr. Wiltjer.

Bewoners en personeel voor de barak waar de kledingwerkplaats gevestigd was.&nbsp; Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork, 1939-1941&nbsp; De zesde van links is dhr. Wiltjer.

Bewoners en personeel voor de kledingwerkplaats in Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork