In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-10-24&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg met het Ministerie van Oorlog, ingang contract 1 september 1949.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-10-24&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg met het Ministerie van Oorlog, ingang contract 1 september 1949.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Barend, L.&nbsp; Datum: 1942-11-01&nbsp; Betreft toestemming aan L. Barend om ten behoeve van de Joodse bevolking in Amsterdam goederen per bakfiets te bezorgen.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Barend, L.&nbsp; Datum: 1942-11-01&nbsp; Betreft toestemming aan L. Barend om ten behoeve van de Joodse bevolking in Amsterdam goederen per bakfiets te bezorgen.

Bewijs van de Joodse Raad aan Leonard Barend voor het bezorgen van goederen per bakfiets

Van: Els en Alfred Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-30 Onderwerp: brief en dozen in goede orde ontvangen; de meeste artikelen die Liesje vroeg zijn reeds doorgezonden; Siegfried is nog niet verhuisd, hij heeft tot maandag uitstel gekregen; bericht van een dame uit kamp Westerbork, dat Liesje onmiddellijk een Callmeyer-certificaat nodig heeft en een bewijs van de Portugese-gemeente, dat zij met deze achtergrond bezig zijn; met Jules gaat het niet goed, zijn krachten nemen af, de arts beaamt dat. Jules zijn hart werkt niet goed en hij ziet visioenen; pakketpost.

Van: Els en Alfred Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-30 Onderwerp: brief en dozen in goede orde ontvangen; de meeste artikelen die Liesje vroeg zijn reeds doorgezonden; Siegfried is nog niet verhuisd, hij heeft tot maandag uitstel gekregen; bericht van een dame uit kamp Westerbork, dat Liesje onmiddellijk een Callmeyer-certificaat nodig heeft en een bewijs van de Portugese-gemeente, dat zij met deze achtergrond bezig zijn; met Jules gaat het niet goed, zijn krachten nemen af, de arts beaamt dat. Jules zijn hart werkt niet goed en hij ziet visioenen; pakketpost.

Brief van Els en Alfred aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Badkaart van Gosschalk, J.H. Badtijden dinsdag of donderdag van 10.00 - 11.00 uur Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-27

Badkaart van Gosschalk, J.H. Badtijden dinsdag of donderdag van 10.00 - 11.00 uur Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-12-27

Badkaart van J.H. Gosschalk

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942-09-25&nbsp; Onderwerp: commissie zakelijke belangen; huispersoneel; &nbsp;vrijstelling van gemengd-gehuwde Joden; oproeping voor keuring voor de werkverschaffing; geloof; Expositur.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942-09-25&nbsp; Onderwerp: commissie zakelijke belangen; huispersoneel; &nbsp;vrijstelling van gemengd-gehuwde Joden; oproeping voor keuring voor de werkverschaffing; geloof; Expositur.

Bulletin nummer 14 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Plaatsen in kamp Westerbork

Heidelager

Tweede Distributie Stamkaart No. 062400 Van: Boas-Prins, Seraphina Afgegeven: Amsterdam

Tweede Distributie Stamkaart No. 062400 Van: Boas-Prins, Seraphina Afgegeven: Amsterdam

Tweede distributiestamkaart van S. Boas-Prins

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Kwieser, H., insp. Joodsche Raad Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-02 Onderwerp: de schrijver hoopt dat de familie van Henri nog in Westerbork is. Hij vraagt of er nog familie van hem uit Vught naar Westerbork is gekomen.&nbsp; Met enveloppe

Brief Van: Jong, de, H. Aan: Kwieser, H., insp. Joodsche Raad Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-02 Onderwerp: de schrijver hoopt dat de familie van Henri nog in Westerbork is. Hij vraagt of er nog familie van hem uit Vught naar Westerbork is gekomen.&nbsp; Met enveloppe

Brief van H. de Jong aan Henri Kwieser vanuit Amsterdam

Van: Vromen, Salomon Aan: Garritsen, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-26 Onderwerp: Nog een keer een brief van Salomon, voordat hij donderdag naar een werkkamp gaat; met andere mannen naar Ede, ook de Duits Joodse jongen (Herman) die ze in huis hebben; 'wij komen onder de Heidemaatschappij; hij weet niet of hij vanuit het werkkamp in Ede kaan schrijven vanwege de censuur…

Van: Vromen, Salomon Aan: Garritsen, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-26 Onderwerp: Nog een keer een brief van Salomon, voordat hij donderdag naar een werkkamp gaat; met andere mannen naar Ede, ook de Duits Joodse jongen (Herman) die ze in huis hebben; 'wij komen onder de Heidemaatschappij; hij weet niet of hij vanuit het werkkamp in Ede kaan schrijven vanwege de censuur…

Brief van Salomon Vromen aan de familie Garritsen vanuit Lochem

Gasten in de woning van kampcommandant Gemmeker.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Naast Gemmeker (uiterst rechts) zit Frau Hassel en Aus der Fünten. De vrouw links is onbekend.

Gasten in de woning van kampcommandant Gemmeker.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Naast Gemmeker (uiterst rechts) zit Frau Hassel en Aus der Fünten. De vrouw links is onbekend.

Foto

Van: Gans, Gerard Aan: ouders (I. Gans en G. Gans-Koning), broers en zusters Plaats: Huis van Bewaring, Arnhem Datum: 1942-12-20 Onderwerp: vrijdagmorgen is hij gearresteerd door de Sicherheitspolizei; hij kan er niets meer aan doe en moet vertrouwen hebben in Hem; hij zit nu voor de tweede maal gevangen en verwacht dat zijn straf zwaarder zal zijn; graag zijn standaard pen opsturen en kleding; hij mag eenmaal in de veertien dagen schrijven; toesturen van een kaartje en wat geld; hij kan dan iets uit de kantine kopen, hij krijgt nu allen een klein stukje boter…anders moet hij alleen droog brood eten…

Van: Gans, Gerard Aan: ouders (I. Gans en G. Gans-Koning), broers en zusters Plaats: Huis van Bewaring, Arnhem Datum: 1942-12-20 Onderwerp: vrijdagmorgen is hij gearresteerd door de Sicherheitspolizei; hij kan er niets meer aan doe en moet vertrouwen hebben in Hem; hij zit nu voor de tweede maal gevangen en verwacht dat zijn straf zwaarder zal zijn; graag zijn standaard pen opsturen en kleding; hij mag eenmaal in de veertien dagen schrijven; toesturen van een kaartje en wat geld; hij kan dan iets uit de kantine kopen, hij krijgt nu allen een klein stukje boter…anders moet hij alleen droog brood eten…

Brief van Gerard Gans aan zijn ouders, broers en zusters vanuit het Huis Van Bewaring in Arnhem

Foto van een van de evacuatietransporten uit Bergen-Belsen, het transport dat bij Farsleben door de Amerikanen wordt bevrijd. Bram zat in dit transport samen met zijn broer Jacob. Datum: april 1945

Foto van een van de evacuatietransporten uit Bergen-Belsen, het transport dat bij Farsleben door de Amerikanen wordt bevrijd. Bram zat in dit transport samen met zijn broer Jacob. Datum: april 1945

Foto van het gestrande transport bij Farsleben dat door het Amerikaanse leger wordt bevrijd

Van: Magnus, J. Aan: Goldschmidt. L Datum: 1943-06-03 Plaats: Amsterdam Onderwerp: pakketjes en vele bekenden waaronder de families Ochsenmann en Saffra (vader, moeder en vier kinderen) zijn vorige week doorgestuurd (de razzia's eind mei in Amsterdam) Met ‘Bücher’ worden buitenlandse paspoorten bedoeld. Leon Goldschmidt (neef van F. Magnus-Goldschmidt) op dat moment woonachtig in Stockholm begreep de boodschap en regelde de Ecuadoraanse paspoorten, die uiteindelijk het leven van het gezin Magnus hebben gered.

Van: Magnus, J. Aan: Goldschmidt. L Datum: 1943-06-03 Plaats: Amsterdam Onderwerp: pakketjes en vele bekenden waaronder de families Ochsenmann en Saffra (vader, moeder en vier kinderen) zijn vorige week doorgestuurd (de razzia's eind mei in Amsterdam) Met ‘Bücher’ worden buitenlandse paspoorten bedoeld. Leon Goldschmidt (neef van F. Magnus-Goldschmidt) op dat moment woonachtig in Stockholm begreep de boodschap en regelde de Ecuadoraanse paspoorten, die uiteindelijk het leven van het gezin Magnus hebben gered.

Brief van Josef Magnus aan L. Goldschmidt vanuit Amsterdam

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 274 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Geldern, Hillechien geb. 01-10-61 overleden te Westerbork op 10-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 274 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Van Geldern, Hillechien geb. 01-10-61 overleden te Westerbork op 10-05-1943 op: 12-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Hillechien van Geldern

Calendarium kamp Westerbork

1964

1950

Binnenhalen van de oogst.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Binnenhalen van de oogst.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Binnenhalen van de oogst op het land bij kamp Westerbork